Kościół Jezusowy w Cieszynie: Różnice pomiędzy wersjami

|funkcja świątyni = kościół parafialny

|grafika = CieszynKościół 57Jezusowy w Cieszynie4.jpgJPG

|opis grafiki = Fasada kościoła Jezusowego

|data rozpoczęcia budowy = [[1710]]1709

|data zakończenia budowy = 1730

|aktualne przeznaczenie = kościół parafialny

|fundator =

|styl = [[barok]]

|liczba naw = 5

|stopniN = 49 |minutN = 44 |sekundN = 41.5070

|stopniE = 18 |minutE = 38 |sekundE = 12.2030

'''Kościół Jezusowy w Cieszynie''' – to największy [[Kościół Ewangelicko-Augsburski w RP|ewangelicki]] [[Kościół (budynek)|kościół]] w [[diecezja cieszyńska|diecezji cieszyńskiej]] i w [[Polska|Polsce]]. W kościele znajduje się 3,5 tysiąca miejsc siedzących, ogółem jednak może on pomieścić około 67 tysięcy osób.

[[Plik:Ewangelicki Kościół Jezusowy w Cieszynie.jpg|thumb|left|200px|Kościół Jezusowy ok. [[1918]] r.]]

Na [[Śląsk Cieszyński|Śląsku Cieszyńskim]] znajduje się największa populacja [[luteranizm|luteran]] w Polsce i w [[Czechy|Czechach]] (w samej diecezji cieszyńskiej jest 38 tys. wiernych na łączną sumę 80 tys. w Polsce). Już za czasów działalności [[Marcin Luter|Marcina Lutra]], tutejszy [[Piastowie cieszyńscy|książę]] [[Księstwo Cieszyńskie|Księstwa Cieszyńskiego]] - [[Kazimierz II cieszyński|Kazimierz II]] sprzyjał [[reformacja|reformacji]], a jego wnuk: [[Wacław III Adam]] po obraniu władzy w [[1545]] r. pozwolił jej wręcz ''„kwitnąć”'' przyczyniając się do rozwoju tego wyznania w Księstwie. Decyzja ta nie wzbudziła fali protestów wśród poddanych, szybko znalazła swoje poparcie wśród szlachty, później chłopstwa i mieszczaństwa, a nawet sporej części duchowieństwa. Aby ustabilizować sytuację książę wydał ''„Porządki kościelne”''.

Początki [[kontrreformacja|kontrreformacji]] miały miejsce za panowania syna Wacława III Adama: [[Adam Wacław cieszyński|Adama Wacława]], który w [[1611]] r. dokonał konwersji na [[katolicyzm]], wypędził najbardziej aktywnych duchownych i odebrał kościoły w [[Cieszyn]]ie, [[Orłowa|Orłowej]], [[Skoczów|Skoczowie]] i [[Strumień (miasto)|Strumieniu]]. Nie na miejscu byłoby jednak przyrównywanie prześladowania ewangelików za panowania [[Piastowie cieszyńscy|Piastów]], aż do ostatniej jego przedstawicielki [[Elżbieta Lukrecja|Elżbiety Lukrecji]] do czasów objęcia władzy przez [[Wiedeń]]skich władców. W początkowym okresie panowania [[Habsburscy książęta cieszyńscy|Habsburgów]], czyli od [[1654]] do [[1709]] roku odebrano luteranom wszystkie kościoły, zakazano odprawiania nabożeństw i skonfiskowano [[Biblia|Biblię]] i książki religijne. Jednak wiara luteran przetrwała, gdyż silnie zakorzeniła się wśród lokalnego [[Plebs (średniowiecze i nowożytność)|plebsu]], odprawiano potajemnie nabożeństwa w [[Beskid Śląski|Beskidach]], jak na [[Równica|Równicy]] i [[Mała Czantoria|Małej Czantorii]], część osób uciekła do bardziej tolerancyjnego [[Bielsko|Bielska]] i na [[Żywiecczyzna|ziemię żywiecką]]. Sytuacja poprawiła się po podpisaniu [[ugoda altransztadzka|ugody altransztadzkiej]] przez [[Józef I Habsburg|Józefa I]] i [[Karol XII|Karola XII]] w [[1707]] r. Ugoda ta pozwoliła na wybudowanie ewangelikom na [[Śląsk]]u sześć ''„kościołów łaski”'', w tym '''Kościoła Jezusowego w [[Cieszyn]]ie''' (poza nim jeszcze w [[Żagań|Żaganiu]], [[Kożuchów]]ie, [[Jelenia Góra|Jeleniej Górze]], [[Kamienna Góra|Kamiennej Górze]] i [[Milicz]]u; jako świątynia ewangelicka do dziś przetrwał tylko cieszyński ''kościół łaski''). W latach [[1709]]-[[1730]] Kościół Jezusowy został ważnym ośrodkiem [[Pietyzm]]u i (bez)pośrednio oddziaływał na życie religijne kościołów wielu [[naród|narodów]]. W [[1781]] r. cesarz [[Józef II Habsburg|Józef II]] wydał ''„Patent tolerancyjny”'', przez co zezwolił [[Luteranizm|luteranom]], [[Kalwinizm|ewangelikom reformowanym]] i [[Prawosławie|prawosławnym]] praktykowania swojego wyznania. Dzięki [[Wiosna Ludów|rewolucji]] w latach [[1848]]-[[1849]] zostały zrównane prawa luteran z prawami katolików jako jednostek. Podstawę prawnego bytu Kościoła ewangelickiego w [[Austro-Węgry|Austrii]] stanowił ''„Patent protestancki”'' wydany w [[1861]] r. przez cesarza [[Franciszek Józef I|Franciszka Józefa I]].

Gdy tylko miejscowi luteranie dowiedzieli się o zezwoleniu na budowę ''kościoła łaski'' w Cieszynie, rozpoczęli poszukiwania terenu pod jego budowę. Wybór padł na przedmiejskie ogrody koło ''Wyższej Bramy'', należało jeszcze poczekać na ostateczne zezwolenie. Stało się to za sprawą cesarskiego wysłannika, hrabiego ''Jerzego Zinzendorfa'' w dniu [[24 maja]] [[1709]] r. Kamień węgielny położono [[13 października]] [[1710]]. Początkowo "podmieniano" tylko na prędko zbudowany kościół drewniany (który służył jeszcze 13 lat) na murowany pod kierownictwem [[Opawa|opawskiego]] [[architekt]]a ''Jana Haüsruckera''. Ukończenie zajęło kilkanaście lat, dzisiejszy, prawie w ogóle niezmieniony, kształt kościół przybrał po dobudowaniu wieży (również po uzyskaniu specjalnego zezwolenia) w 1772. Gdy kościół w końcu został wybudowany, był wówczas jedynym kościołem ewangelickim na [[1772Górny Śląsk|Górnym Śląsku]].<ref>{{Cytuj książkę |nazwisko = Żerański| imię = Marcin| autor link = | tytuł = Cieszyn i Czeski Cieszyn - śladem tramwaju| wydawca = Pracownia na Pastwiskach| miejsce = Cieszyn| rok = 2011| strony = 41| isbn = 978-83-933109-0-6}}</ref>

Budynek jest przedstawicielem późnego [[barok]]u [[austria]]ckiego. Jest to pięcionawowa [[bazylika]] na planie [[krzyż]]a, z półkolistym [[prezbiterium]] i dwuspadowym dachem z [[lukarna]]mi. W [[ryzalit|ryzalicie]] 75 metrowej wieży znajduje się dzwonnica pokryta cebulastym, [[patyna|zielonkawym]] dachem, najwyżej znajduje się bania z [[krzyż]]em. W [[dzwonnica|dzwonnicy]] znajdują się także 3 [[Dzwon (instrument)|dzwony]] z [[1922]] roku. Wejście do kościoła uwieńczone jest [[portal]]em z [[relief]]em Baranka, światło do środka wpada przez rzędy półkolistych okien, a na końcu znajduje się sporych rozmiarów barokowy ołtarz z [[1766]] r. z rzucającym się obrazem ''Ostatniej Wieczerzy'', który jest kopią obrazu ''Macipa Vincentego Juana'' i rzeźby czterech [[Ewangeliści|ewangelistów]] spod młotka cieszyńskiego [[rzeźba|rzeźbiarza]] [[Józef Pracker|Józefa Prackera]]. Poza ołtarzem warta uwagi jest również [[ambona (architektura)|ambona]], nad którą znajduje się rzeźba, tego samego artysty, ''Zmartwychwstałego [[Jezus Chrystus|Chrystusa]]'' z [[1782]] r. oraz umieszczone obok ołtarza: popiersie [[Karol XII|Karola XII]] (dar [[Gustaw V|Gustawa V]]) i [[Klasycyzm|klasycystyczna]] [[chrzcielnica]]. Miejscowemu chórkowi akompaniują największe na Śląsku Cieszyńskim [[organy]] firmy ''Carla Walckera''<!--wcześniej widniało tu nazwisko Karol Barker - zmienił je ip'ek, sprawdzić--> z [[Frankfurt nad Menem|Frankfurtu]].

Obok kościoła znajduje się dawny cmentarz ewangelicki, który pełni również funkcję parku, kilka drzew tak starych jak sam kościół (chronione jako ''pomniki przyrody'') oraz tzw. ''"stara pajta"'', czyli dawna szkoła ewangelicka z [[1725]] r., której najbardziej znani wychowankowie to: [[Paweł Stalmach]], [[Andrzej Cinciała]], [[Oskar Michejda]] i [[Jan Śliwka]]. W pobliskim budynku znajduje się również słynna ''[[Biblioteka Tschammera]]'', która poszczycić się może ponad 17 000 tomami wartościowych ksiąg, w tym cennymi [[starodruk]]ami i kilkoma [[inkunabuł]]ami.