Przekłady Biblii: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
drobne techniczne |
m dr. red. |
||
Linia 6:
== Starożytność ==
Prawdopodobnie najwcześniejszą formą przekładu Biblii Hebrajskiej były tzw. [[Targum]]y, czyli początkowo ustne, potem spisywane tłumaczenia tekstu [[język hebrajski|hebrajskiego]] na [[język aramejski|aramejski]], często uzupełnione komentarzem i wyjaśnieniem, dokonywane na potrzeby kultu judaistycznego. Pomiędzy IV a II wiekiem p.n.e. pojawił się [[Pięcioksiąg samarytański]], [[transliteracja]] tekstu hebrajskiego pismem samarytańskim, dostosowana do religijnych potrzeb [[Samarytanie|Samarytan]].
Przykładem grupowego przedsięwzięcia przekładowego może być jeden z najstarszych i najważniejszych przekładów biblijnych: tzw. [[Septuaginta]], czyli grecki przekład hebrajskich i aramejskich ksiąg świętych dokonany w III w. p.n.e. w [[Aleksandria|Aleksandrii]], na potrzeby zhellenizowanej [[diaspora (naród)|diaspory]] żydowskiej. W momencie gdy Septuaginta zaczęła być szeroko wykorzystywana przez nawróconych na chrześcijaństwo pogan, którzy nie znali już hebrajskiego ani aramejskiego, wspólnota judaistyczna odrzuciła autorytet Septuaginty.
Z tego też względu pojawiły się kolejne przekłady na język grecki dokonane przez [[Akwila z Synopy|Akwilę]], [[Teodocjon]]a i [[Symmachus Ebionita|Symmachusa]] oraz trzy niekompletne przekłady anonimowe [[Quinta]], Sexta i Septima. Jednak swoją
Kamieniem milowym w rozwoju tłumaczenia Pisma Świętego stało się powstanie i ekspansja chrześcijaństwa, które, w odróżnieniu od judaizmu, u samych swych podstaw jest religią o silnej orientacji misyjnej i uniwersalistycznej.
Pierwsi chrześcijanie byli w większości Żydami, mogli więc korzystać z żydowskich pism świętych bez potrzeby tłumaczenia. Z kolei coraz liczniejsi greckojęzyczni chrześcijanie korzystali z Septuaginty. Równocześnie w pierwszych wiekach po Chrystusie narastała bogata literatura chrześcijańska, głównie greckojęzyczna, stanowiąca zapis ustnych przekazów o życiu [[Jezus Chrystus|Jezusa Chrystusa]], jego uczniów i dziejach [[kościół pierwotny|Kościoła pierwotnego]].
Wraz z rozwojem Kościoła szybko stało się jasne, że jeśli [[ewangelia]] ma być głoszona wszystkim narodom, to konieczne jest opracowanie nowych przekładów ksiąg kanonicznych. Już w starożytności biblia chrześcijańska doczekała się tłumaczeń na wiele języków (patrz łacińska [[Vetus latina]] czy syriacka [[Peszitta]]).
Linia 31:
== Odrodzenie i reformacja ==
Pierwszym oficjalnym dokumentem Kościoła rzymskokatolickiego ograniczającym dostęp do Pisma Świętego była [[konstytucja apostolska]] [[Pius IV|Piusa IV]] ''Dominici gregis rustodiae'' z 1564. Zakazano wiernym korzystać z niekatolickich wydań Biblii, a korzystanie z katolickich przekładów na języki nowożytne było dozwolone tylko za zgodą proboszcza lub spowiednika. [[Benedykt XIV]], w konstytucji ''Sollicita ac provida'' z 9 lipca 1753, zniósł wszelkie ograniczenia w korzystaniu z katolickich wydań Pisma Świętego. Kościół rzymskokatolicki natomiast nigdy oficjalnie nie ograniczał wiernym prawa do korzystania z Biblii w językach oryginalnych ani w przekładzie łacińskim<ref>[http://mateusz.pl/ksiazki/js-pn/js-pn_52.htm [[Jacek Salij]]:''Czy Kościół zakazywał czytania Pisma Świętego?'']</ref>.
Prawdziwy rozkwit studiów i tłumaczeń biblijnych przyniosła epoka [[renesans]]u. W wyniku przybycia do Europy (po zdobyciu [[Konstantynopol]]a przez [[Turcy osmańscy|Turków osmańskich]] w [[1453]]) wielu uczonych greckich, co było bezpośrednim impulsem do ożywienia studiów lingwistycznych i [[Biblistyka|biblistycznych]], możliwa stała się doskonalsza [[krytyka tekstu]] i, co za tym idzie, przygotowanie lepszej jakości wydań oryginalnych tekstów biblijnych i opracowanie lepszych tłumaczeń. Postęp w tej dziedzinie wspierał niewątpliwie nowy [[historia druku|wynalazek druku]], który znacząco obniżył koszt produkcji książek, ułatwił wymianę wiedzy i znacznie powiększył grono ludzi piśmiennych. Pojawił się też postulat, by o ile to możliwe przekładu dokonywano z języków oryginalnych, a więc z hebrajskiego i greki, bez pośrednictwa łaciny, co wówczas stało się powszechną praktyką w kręgach protestanckich.
Linia 41:
W dniu 7 marca 1804 roku powstało [[Brytyjskie i Zagraniczne Towarzystwo Biblijne]], które postawiło sobie za cel rozpowszechnianie w jak najszerszym zakresie Biblii w językach lokalnych. W kolejnych latach powstawały lokalne oddziały tego towarzystwa w różnych krajach (m.in. w 1816 roku powstał oddział tego towarzystwa w Polsce pod nazwą [[Towarzystwo Biblijne w Polsce]], a także [[Amerykańskie Towarzystwo Biblijne]]. Towarzystwa te mają za cel nie tylko dystrybucję już istniejących przekładów Biblii, ale i dokonywanie nowych tłumaczeń. O wielkości dystrybucji Biblii przez protestanckie towarzystwa biblijne świadczy fakt, że tylko w ciągu jednego roku działalności rozprowadzają więcej Biblii, niż robił to Kościół w ciągu piętnastu wieków przed reformacją<ref>[[Philip Schaff|Schaff, Philip]], ''History of the Christian Church'', vol. 7, s. 17. http://www.ccel.org/ccel/schaff/hcc7.ii.i.vi.html</ref>.
Towarzystwa biblijne były w XIX wieku wielokrotnie i bardzo surowo potępiane przez Kościół katolicki, który za jedyny normatywny tekst uznawał wówczas Wulgatę św. Hieronima. Zmiana stanowiska Kościoła katolickiego nastąpiła dopiero pod koniec XIX wieku i obecnie przekłady katolickie dokonywane są także na podstawie języków oryginalnych.
Liczba nowych przekładów Pisma Świętego stale rośnie. Dotyczy to zarówno na języki krajów misyjnych, jak i na języki posiadające długą tradycję tłumaczenia biblijnego, w miarę jak starsze tłumaczenia przestają być zrozumiałe dla kolejnych pokoleń.
=== Współczesne przekłady Biblii ===
Ilość języków, w jakich dostępne są współczesne przekłady Biblii wg danych Stowarzyszenia Tłumaczy Biblii im. Wycliffa:<ref>[http://www.wycliffe.org/about/statistics.aspx Translation, Literacy and Language Statistics<!-- Tytuł wygenerowany przez bota -->]</ref>
* Nowy Testament: 1211 języków;
* cała Biblia: 457 języków.
Linia 90:
W 1590 roku ukazała się wersja autoryzowana Wulgaty, której autorem był papież [[Sykstus V]]. Wydanie przeszło do historii jako [[Wulgata sykstyńska]] i była powodem skandalu teologicznego XVI wieku, ponieważ papież wprowadził do niej liczne zmiany wedle własnego uznania (zmieniał kolejność wersetów, usuwał bądź dodawał wyrazy, zwroty bądź całe zdania). Wkrótce papież zmarł, a Wulgata sykstyńska została wykupiona przez kardynałów i spalona<ref>{{cytuj stronę | url = http://www.kkbids.episkopat.pl/uploaded/a35/Anamnesis35-4hEgzegeta1.pdf| tytuł = Uwagi egzegety do instrukcji Liturgiam authenticam | data dostępu = 2012-02-05| autor = Dieter Böhler| opublikowany = KKBiDS| praca = Anamnesis 35| data = |strony = 75-76| język = pl}}</ref>. Dwa lata później ukazała się [[Wulgata klementyńska]], która różniła się od Wulgaty sykstyńskiej w wielu miejscach (ponad 3000)<ref>[[Bruce M. Metzger]], The Text of the New Testament: Its Transmission, Corruption and Restoration, Oxford University Press, 1968, p. 78; B. M. Metzger, The Early Versions of the New Testament, Clarendon Press, Oxford 1977, p. 349.</ref>.
W przypadku wydań protestanckich zachowano większą staranność w tłumaczeniu i w wydawaniu. Zdarzały się jednak błędy, które były na ogół surowo karane.
Przykładem takiej karygodniej niedbałości wydawcy jest [[Biblia Króla Jakuba]] z 1631 zwana "[[Fałszywa Biblia|Biblią cudzołożników]]" (ang. ''Adulterous Bible''), z powodu wymownego błędu drukarskiego w tekście dziesięciorga przykazań ({{BibliaT||Wj|20|14}}), w którym szóste (w tradycji anglikańskiej siódme) przykazanie zostało pozbawione kluczowego słowa "nie" i brzmi: "Thou shalt committ adultery" (Będziesz cudzołożył). Drukarze Barker i Lucas zostali za tę pomyłkę ukarani wysoką grzywną, a większość nakładu zniszczono. Do dziś zachowało się tylko 11 egzemplarzy "cudzołożnej biblii"<ref>Hasła ''[[:en:Wicked Bible|Wicked Bible]]'' i ''[[:en:Bible errata|Bible errata]]'' w angielskiej Wikipedii</ref>.
| |||