Kościół św. Anny w Krakowie: Różnice pomiędzy wersjami

Pierwszy drewniany [[kościół (budynek)|kościół]] wybudowany został w [[XIV wiek|XIV]] wieku, przed rokiem [[1363]], gdyż z tego roku pochodzi pierwsza wzmianka o kościele dotycząca prośby [[Kazimierz III Wielki|Kazimierza Wielkiego]] o odpust skierowanej do papieża [[Urban V|Urbana V]]. Kościół spłonął w roku [[1407]]. Wówczas na jego miejscu wzniesiono murowany kościół w stylu [[gotyk|gotyckim]]. Jego fundatorem był król [[Władysław II Jagiełło|Władysław Jagiełło]] i z jego inicjatywny kościół dostał się w [[1418]] pod opiekę [[Uniwersytet Jagielloński|Akademii Krakowskiej]]. W [[1428]] za czasów proboszcza [[Jana z Wielunia]] rozbudowano prezbiterium. W [[1473]] roku został pochowany w kościele św. Anny profesor Akademii Krakowskiej [[Jan Kanty]]. W [[1535]] roku biskup [[Piotr Tomicki]] ogłosił kościół [[kolegiata|kolegiatą]] i ustanowił przy nim kapitułę kolegiacką. W [[1539]] sprawiono dla Jana Kantego nową trumnę, a w [[1549]] nowy renesansowy nagrobek ufundował rektor Akademii Krakowskiej Jakub Fredel. W [[1680]] papież [[Innocenty XI]] kanonizował Jana Kantego. W związku z rosnącym kultem świętego profesorowie Akademii postanowili wyburzyć kościół i na jego miejscu zbudować większy, będący w stanie pomieścić wszystkich pielgrzymów odwiedzających grób Jana Kantego. Kościół wyburzono w roku [[1689]] na koszt Akademii. W tym samym roku położono kamień węgielny pod budowę nowej świątyni. Pierwotny projekt kościoła zaproponowany przez architekta [[Tylman z Gameren|Tylmana z Gameren]] nawiązywał do planu [[Rzym|rzymskiego]] kościoła [[San Carlo in Catinari]], który był także inspiracją dla [[Architektura barokowa we Francji|kościoła uniwersyteckiego]] paryskiej [[Sorbona|Sorbony]]. Ale profesorowie Akademii odrzucili projekt i zasugerowali Tylmanowi jako wzór plan kościoła [[San Andrea della Valle]], który był pod oiekąopieką zakonu [[Teatyni| teatynów]] - konkurentów [[Jezuici|jezuitów]], bowiem krakowscy uczeni chcieli budowlą kościoła akademickiego przyćmić krakowski [[Kościół św.Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Krakowie|kościół św. św. Piotra i Pawła]] zarządzany wtedy przez jezuitów. Tylman z Gameren zrobił nowy projekt, który został zaakceptowany i budowa ruszyła. Od [[1692]] roku prace budowlane nadzorował ks. [[Sebastian Piskorski]] - proboszcz parafii i zarazem profesor Akademii Krakowskiej. W [[1695]] kościół stał w stanie surowym i nie miał jeszcze kopuły. W [[1703]] roku biskup [[Kazimierz Łubieński]] [[KonsekracjaPoświęcenie kościoła|konsekrował]] kościół. Pod koniec [[XVIII wiek|XVIII w.]] wieże zyskały nowe, późnobarokowe [[dach hełmowy|hełmy]] projektu księdza [[Sebastian |Sierakowski|Sebastiana Sierakowskiego]], nawiązujące swoim kształtem do hełmu [[Wieża Zegarowa na Wawelu|Wieży Zegarowej na Wawelu.]] .

[[Fasada]] jest dwukondygnacyjna, flankowana dwiema wieżami zwieńczonymi późnobarokowymi [[dach hełmowy|hełmami]]. Swoim ksztaałtemkształtem przypomina fasadę kościoła [[Santa Anastasia]] w RszymieRzymie. Druga kondygnacja jest zwieńczona trójkątnym [[Przyczółekprzyczółek|przyczółkiem]]. W przyczółku umieszczona jest płaskorzeźba przedstawiająca [[Oko opatrzności|Oko Bożej Opatrzności]]. Nad portalem głównym znajduje się inskrypcja w języku łacińskim dotycząca [[Św.Święta Anna|św. Anny]] jako gospodyni tego kościoła. Nad oknem drugiej kondygnacji umieszczona jest płaskorzeźba przedstawiająca [[Madonna z Dzieciątkiem|Madonnę z Dzieciątkiem]].Nad wejściami bocznymi znajdują się płaskorzeźby [[Anioł|aniołów]]. W niszach na fasadzie znajdują się figury 4 świetychświętych:

* [[Święty Kazimierz|św. Kazimierz]] (wyższa kondygnacja, po lewej)

* [[Św.Święty Florian|św. Floriana]] (wyższa kondygnacja, po prawej)

* [[Jan Kanty|św. Jan Kanty]] (niższa kondygnacja, po prawej).

Całość kompozycji fasady została zaprojektowana tak, aby najlepiej prezentowała się w ukośnym widoku z wąskiej uliczki św. Anny. Bowiem w trakcie budowy kościoła nie istniały jeszcze [[Planty krakowskie|Planty]], a obecna [[Ulica św. Anny w Krakowie|ulica św. Anny]] (wówczas ul. Żydowska) była zamknięta [[Mury obronnemiejskie Krakowaw Krakowie|murami obronnymi]].

Budowla jest jednonawowa z kaplicami bocznymi i [[transept]]em i prosto zamkniętym [[prezbiterium]]. [[Nawa ]] jest sklepiona [[sklepienie kolebkowe|kolebkowo]] z [[luneta (architektura)|lunetami]], a nad jej skrzyżowaniem z transeptem wznosi się ośmioboczna [[kopuła (architektura)|kopuła]] z [[bęben (architektura)|tamburem]]. Kaplice połączne są ze sobą przejściami, dzięki czemu przypominają nawy boczne i dlatego ten kościół często mylony jest z trójnawowym. Kaplic jest 6, w tym 2 sklepione kopułami. Wezwania kaplic to:

* Kaplica [[Św. Piotr Apostoł|św. Piotra]] w Okowach

* Kaplica [[Św. Katarzyna Aleksandryjska|św. Katarzyna Aleksandryjskiej]] (z kopułą)

* Kaplica [[Św.Święty Sebastian|św. Sebastiana]]

* Kaplica [[Św. Jan Chrzciciel|św. Jana Chrzciciela]]

* Kaplica [[NiepokalaneDogmat poczęcieo Niepokalanym Poczęciu Najświętszej Maryi Panny|Niepokalanego Poczęcia NajświetszejNajświętszej Marii Panny]] (z kopułą)

* Kaplica [[Św. Józef z Nazaretu|św. Józefa]]

* Kaplica Adoracji [[Jezus Chrystus|Chrystusa]] zdjętego z krzyża (w północno-zachodnim ramieniu transeptu)

* Kaplica [[Św. Jan Kanty|św. Jana Kantego]] (w południowo-wschodnim ramieniu transeptu)aplica św. Jana Kantego (w południowo-wschodnim ramieniu transeptu)

Główną [[Nastawa ołtarzowa|nastawę ołtarzową]] zaprojektował [[Baltazar Fontana]], a wykonał [[Jan Liszkowic]]. Znajduje się w niej obraz przedstawiający [[Św.Święta Anna Samotrzecia|św. Annę Samotrzecią]], pędzla [[Jerzy Siemiginowski-Eleuter|Jerzego Siemiginowskiego]]. Figury świętych po bokach ([[Stanisław ze Szczepanowa|św. Stanisław]] i [[święty Wojciech|św. Wojciech]]) wyrzeźbił Fontana w [[1701]] roku. [[Stalle]] wykonał w [[1730]] roku [[Jan Olbrosowicz]]. W ich zapleckach w [[1741]] roku [[Szymon Czechowicz]] namalował 4 sceny:

'''Ambonę''' z podtrzymującym ją aniołem wyrzeźbił [[1727]] r. [[Antoni Frąckiewicz]].

'''CrzcielnicęChrzcielnicę''' odlał w [[1646]] roku [[Jakub Erlicher]]. Jest to jedyny zachowany element wyposażenia z poprzedniego kościoła.

* [[Piotr Apostoł|Św. Piotr]] =''' [[jaspis]]'''

* [[Paweł z Tarsu|Św. Paweł]] = '''[[szafir]]'''

* [[Św. Jan Ewangelista|Św. Jan]] = '''sardoniks'''

* [[Święty Andrzej|Św. Andrzej]] =''' [[Chalcedon (minerał)|chalcedon]]'''

* [[Jakub Większy Apostoł|Św. Jakub Starszy]] = '''[[szmaragd]]'''

* [[Św.Święty Jakub|Św. Jakub Młodszy]] = '''sardiusz''' ([[Krwawnik (ujednoznacznienie)Karneol|krwawnik]])

* [[Święty Mateusz|Św. Mateusz]] = '''[[chryzopraz]]'''

* [[Święty Tomasz|Św. Tomasz]] = '''[[Forsteryt|chryzolit]]'''

* [[Juda Tadeusz Apostoł|Św. Tadeusz]] = '''[[Ametyst|ametysametyst]]'''[[Ametyst|t]]

* [[Święty Filip|Św. Filip]] = '''[[Beryl (minerał)|beryl]]'''

* [[Bartłomiej Apostoł|Św. Bartłomiej]] = '''[[topaz]]'''

* [[Święty Szymon|Św. Szymon]] = '''[[Hiacynt (minerał)|hiacynt]]'''

Na ścianach nawy, nad arkanami prowadzącymi do kaplic namalowano [[Sybilla (mitologia)|Sybille]] jako pogańskie prorokinie, które zapowiedziały przyjście na świat Chrystusa. Nad Sybillami stiukowe [[Putto|putta]] trzymające zwoje z imionami osób z rodowodu Jezusa. Nad nimi pomalowane na złoto figury aniołów trzymają tarcze z atrybutami Marii.

Na chórze stoją okazałe organy o 26 głosach z I ćw. [[XVIII w.]] ufundowane przez księdza Grzegorza Ochabowicza, a nad chórem malowidło przedstawiające Objawienie św. Jana. Na [[pendentywy|pendentywach]] kopuły widnieją alegorie cnót kardynalnych, a samej kopule wyobrażenia Chwały Pańskiej oraz nazwy czterech pierwszych [[Sobór powszechny|soborów powszechnych]].

W prawym czyli południowo-wszchodnimwschodnim ramieniu [[transept|transeptu]]u znajduje się [[konfesja]] [[Jan z KętKanty|św. Jana Kantego]] zawierająca szczątki [[kanonizacja|kanonizowanego]] w [[1767]] patrona [[Uniwersytet Jagielloński|Uniwersytetu Jagiellońskiego]]. Jest to monumentalny kamienny, barokowy ołtarz autorstwa [[Baltazar Fontana|Baltazara Fontany]]. Trumnę ze szczątkami świętego dźwigają 4 postacie mężczyzn wykute w kamieniu, symbolizujące 4 wydziały Akademii Krakowskiej:

* [[Jan z Damaszku|Jan Damasceński]]

Na trumnie stoi rzeźbiarkie popiersie Jana Kantego wykonane w [[XIX wiek|XIX w.]] przez [[Franciszek Wyspiański|Franciszka Wyspiańskiego]].

Po bokach konfesji umieszczono wota, wśród których znajdują się [[buńczuk]]i tureckie zdobyte przez [[Jan III Sobieski|Jana III Sobieskiego]] pod [[Bitwa pod Wiedniem (1683)|Wiedniem]] w [[1683]].

W lewym ramieniu transeptu znajduje się odsłonięty w [[1823]] [[klasycyzm|klasycystyczny]] pomnik [[Mikołaj Kopernik|Mikołaja Kopernika]], który ufundował i zaprojektował ks. [[Sebastian Sierakowski]]. Jest to pierwszy pomnik tego uczonego w Polsce. Znajduje się tutaj również stiukowa ''[[Pietà]]'' autorstwa [[Baltazar Fontana|Baltazara Fontany]] oraz malowidła wyobrażające: Chrystusa w Majestacie, [[Arma Christi]], Ofiarę Abrahama i Węża Miedzianego, ''Odnalezienie Krzyża przez cesarzową [[Święta Helena|Helenę]]'' i ''Podniesienie Krzyża przez cesarza [[Herakliusz (cesarz bizantyński)|Herakliusza]]''. Na ścianie epitafium [[Juliusz Słowacki|Juliusza Słowackiego]] ufundowane przez jego [[Salomea Słowacka|matkę]]. Wykonał je [[Edward Stehlik]] i [[Władysław Oleszczyński]] (medalion). W transepcie pochowani są dwaj słudzy boży: [[Jerzy Ciesielski]] (w południowo-wszchodnim ramieniu transeptu) i biskup [[Jan Pietraszko]] (w północno-zachodnim ramieniu transeptu)

==Bibliografia:==

1.#Michał Rożek, ''Przewodnik po zabytkach Krakowa,'' WAM, Kraków 2012