Wikipedia

Pałac „Pod Krzysztofory”: Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
m aktualna ilustracja
stała wystawa nieczynna, ilustracja, drobne redakcyjne
Linia 3:
|zabytek = A-42 z 15.V.1932
|zdjęcie = Pod Krzysztofory Palace, 35 Main Market square, Old Town, Kraków, Poland.jpg
|opis zdjęcia = Krzysztofory od strony Rynku Głównego (2013)
|państwo = Polska
|miejscowość = [[Kraków]],<br />[[Ulica Szczepańska w Krakowie|ul. Szczepańska]] 2<br />(także [[Rynek Główny w Krakowie|Rynek Główny]] 35)
|adres =
|typ budynku =
|styl architektoniczny =
|architekt =
|inwestor =
|wysokość całkowita =
|wysokość do dachu =
|kondygnacje =
|powierzchnia użytkowa =
|rozpoczęcie budowy =
|ukończenie budowy = ok. 1640, [[XVIII wiek|XVIII]], 1916
|przebudowy =
|zniszczono =
|odbudowano =
|pierwszy właściciel =
|kolejni właściciele =
|właściciel =
|kod mapy = Kraków (stare miasto)
|stopniN = 50 |minutN = 03 |sekundN = 45.5
|stopniE = 19 |minutE = 56 |sekundE = 116
|commons = Category:Krzysztofory Palace in Kraków
|www =
}}
[[Plik:Krzysztofory 02.JPG|thumb|Krzysztofory (2008)]]
'''Pałac pod Krzysztofory''', popularnie zwany '''Krzysztofory''' lub niepr. ''pod Krzysztoforami'' – zabytkowa [[kamienica (architektura)|kamienica]] w [[Kraków|Krakowie]] przy [[Ulica Szczepańska w Krakowie|ul. Szczepańskiej]] 2 na rogu [[Rynek krakowski|Rynku Głównego]] 35. Siedziba między innymi [[Muzeum Historyczne Miasta Krakowa|Muzeum Historycznego Miasta Krakowa]], ze stałą ekspozycją ''Z dziejów i kultury Krakowa''.
 
Nazwa pałacu pochodzi od figury św. Krzysztofa, która była umieszczona na fasadzie narożnej kamienicy, należącej w XVI w. do Morsztynów, włączonej później w bryłę rezydencji<ref name="Żukow">Marek Żukow-Karczewski, ''Pałace Krakowa. Pałac "Pod Krzysztofory"'', "Echo Krakowa" Magazyn Czas Przeszły i Przyszły, nr 198 (13007) 1989.</ref>.
 
== Historia ==
Budynek znajdował się tutaj prawdopodobnie już w 2. poł.połowie XIII w. Dom należał z początku do zamożnych rodzin mieszczańskich. Na przełomie XVI i XVII w. funkcjonowała tutaj jedna z najstarszych krakowskich aptek.
 
W 1644 r. kamienicekamienicę i sąsiednie domy nabył [[marszałek nadworny koronny]] [[Władysław IV Waza|Władysława IV]], [[Adam Kazanowski (ok. 1599 - 1649)|Adam Kazanowski]], który uczynił swojąje rezydencją i planował przerobić go na rezydencję królewską. Przebudowy dokonano według projektu [[Wawrzyniec Senes|Wawrzyńca Senesa]], który wzniósł budynek pałacu na planie litery '''L''' i ozdobił go zachowanym do dnia dzisiejszego [[krużganek|krużgankiem]] oraz galerią [[arkada|arkadową]]. Z tego okresu zachowały się również relikty dawnych [[architektura gotyku|gotyckich]] kamienic. Podczas najazdu ("potopu") szwedzkiego pałac został poważnie zdewastowany. Po roku 1680 właścicielem rezydencji staje się [[Jan Wawrzyniec Wodzicki]]. Z jego polecenia w l. 1682 - 1684 przeprowadzono gruntowną jej przebudowę<ref name="Żukow"/>. Pod koniec XVII w. przebudowy dokonał włoski architekt [[Jakub Sollari]], a [[stiuk]]i i wykończenia wykonał włoski rzeźbiarz [[Baltazar Fontana]]. Interesujące stiuki powstały wtedy m.in. w gabinecie o [[sklepienie zwierciadlane|sklepieniu zwierciadlanym]]. W XVIII w. pomieszczenie to pełniło funkcję pałacowej kaplicy. Reprezentacyjny charakter budynku podkreślała wspaniała sień, kolumnada w dziedzińcu oraz duże sale na pierwszym piętrze ([[piano nobile]]). Po 1726 r. były prowadzone dalsze prace architektoniczne związane z przebudową obiektu. W ich efekcie fasada pałacu uzyskała cechy stylu [[architektura baroku|barokowego]]. Została ona ponadto wyłożona okładziną kamienną, a bramę ozdobił barokowy [[portal]]. Przemianom uległy także wnętrza rezydencji, które upiększono dekoracją [[polichromia|polichromowaną]], zachowaną do naszych czasów w niektórych pomieszczeniach pierwszego i trzeciego piętra. Podziw współczesnych budziły także sprzęty zdobiące komnaty pałacu. To właśnie z Krzysztoforów wypożyczono na [[Wawel]] meble w związku z uroczystościami koronacyjnymi [[August II Mocny|Augusta II]].
 
Podczas najazdu ("potopu") szwedzkiego pałac został poważnie zdewastowany. Po roku 1680 właścicielem rezydencji stał się [[Jan Wawrzyniec Wodzicki]]. Z jego polecenia w latach 1682-1684 przeprowadzono gruntowną jej przebudowę<ref name="Żukow"/>. Pod koniec XVII w. przebudowy dokonał włoski architekt [[Jakub Sollari]], a [[stiuk]]i i wykończenia wykonał włoski rzeźbiarz [[Baltazar Fontana]]. Stiuki powstały wtedy m.in. w gabinecie o [[sklepienie zwierciadlane|sklepieniu zwierciadlanym]]. W XVIII w. pomieszczenie to pełniło funkcję pałacowej kaplicy. Reprezentacyjny charakter budynku podkreślała wspaniała sień, kolumnada na dziedzińcu oraz duże sale na pierwszym piętrze ([[piano nobile]]). Po 1726 r. były prowadzone dalsze prace architektoniczne związane z przebudową obiektu. W ich efekcie fasada pałacu uzyskała cechy stylu [[architektura baroku|barokowego]]. Została ona ponadto wyłożona okładziną kamienną, a bramę ozdobił barokowy [[portal]]. Przemianom uległy także wnętrza rezydencji, które upiększono dekoracją [[polichromia|polichromowaną]], zachowaną do naszych czasów w niektórych pomieszczeniach pierwszego i trzeciego piętra. Podziw współczesnych budziły także sprzęty zdobiące komnaty pałacu. To właśnie z Krzysztoforów wypożyczono na [[Wawel]] meble w związku z uroczystościami koronacyjnymi [[August II Mocny|Augusta II]].
Pałac dosyć często zmieniał swoich właścicieli i lokatorów. Obok już wymienionych, byli nimi [[Radziejowscy]]; mieszkał tu po abdykacji [[Jan Kazimierz]], a później [[Michał Korybut Wiśniowiecki]]. W l. 1775 - 1782 w pałacu rezydował po powrocie z [[Kaługa|Kaługi]] biskup [[Kajetan Sołtyk]]<ref name="Żukow"/>. Gdy w 1809 r. Kraków został wyzwolony przez wojska polskie pod wodzą księcia [[Józef Poniatowski|Józefa Poniatowskiego]], budynek stał się kwaterą sztabu głównego. Szczególnie często właściciele pałacu zmieniali się w XIX w. W okresie tym na parterze mieściła się dość długo drukarnia [[Czas (dziennik)|"Czasu"]], a ponadto [[Antoni Hawełka]] prowadził tam sklep kolonialny i popularny w Krakowie "interes śniadaniowy". W pewnym momencie nad budynkiem zawisło bardzo poważne niebezpieczeństwo. W 1912 r. pałac stał się własnością spółki budowlanej, która postanowiła stary dom rozebrać, aby na jego miejscu wznieść dochodową kamienicę czynszową. Przeciwko temu projektowi ostro zaprotestowała krakowska opinia publiczna z [[Towarzystwo Opieki nad Polskimi Zabytkami Sztuki i Kultury|Towarzystwem Opieki nad Polskimi Zabytkami Sztuki i Kultury]] na czele. Protest okazał się skuteczny i do rozbiórki na szczęście nie doszło. W 1916 r. Krzysztofory zostały odrestaurowane według projektu [[Wacław Krzyżanowski (architekt)|Wacława Krzyżanowskiego]]<ref name="Żukow"/>. Po wybuchu [[I wojna światowa|I wojny światowej]] znajdowały się tu kwatery ochotniczych jednostek wojskowych – [[Legiony Polskie 1914-1918|Legionów Polskich]]. W 1918 r. pałac przejął Skarb Państwa. Po odnowieniu, mieściła się w nim Dyrekcja Robót Publicznych<ref name="Żukow"/>. Od połowy lat 60. XX w. znajduje się tutaj [[Muzea Krakowa|muzeum]]. Wystawa stała obejmuje historię Krakowa, ze szczególnym uwzględnieniem historii cechów, władz miejskich, powstań narodowowyzwoleńczych w XIX w. oraz okres pierwszej wojny światowej i [[II RP]].▼
 
Pałac dosyć często zmieniał swoich właścicieli i lokatorów. Obok już wymienionych byli nimi [[Radziejowscy]]; mieszkał tu po abdykacji [[Jan Kazimierz]], a później [[Michał Korybut Wiśniowiecki]]. W latach 1775-1782 w pałacu rezydował po powrocie z [[Kaługa|Kaługi]] biskup [[Kajetan Sołtyk]]<ref name="Żukow"/>. Gdy w 1809 r. Kraków został wyzwolony przez wojska polskie pod wodzą księcia [[Józef Poniatowski|Józefa Poniatowskiego]], budynek stał się kwaterą sztabu głównego. Szczególnie często właściciele pałacu zmieniali się w XIX w. W okresie tym na parterze mieściła się dość długo drukarnia "[[Czas (dziennik)|Czasu]]", a ponadto [[Antoni Hawełka]] prowadził tam sklep kolonialny i popularny w Krakowie "interes śniadaniowy".
Corocznie w Krzysztoforach ma miejsce wystawa pokonkursowa [[szopki krakowskie|szopek krakowskich]].▼
 
▲Pałac dosyć często zmieniał swoich właścicieli i lokatorów. Obok już wymienionych, byli nimi [[Radziejowscy]]; mieszkał tu po abdykacji [[Jan Kazimierz]], a później [[Michał Korybut Wiśniowiecki]]. W l. 1775 - 1782 w pałacu rezydował po powrocie z [[Kaługa|Kaługi]] biskup [[Kajetan Sołtyk]]<ref name="Żukow"/>. Gdy w 1809 r. Kraków został wyzwolony przez wojska polskie pod wodzą księcia [[Józef Poniatowski|Józefa Poniatowskiego]], budynek stał się kwaterą sztabu głównego. Szczególnie często właściciele pałacu zmieniali się w XIX w. W okresie tym na parterze mieściła się dość długo drukarnia [[Czas (dziennik)|"Czasu"]], a ponadto [[Antoni Hawełka]] prowadził tam sklep kolonialny i popularny w Krakowie "interes śniadaniowy". W pewnym momencie nad budynkiem zawisło bardzo poważne niebezpieczeństwo. W 1912 r. pałac stał się własnością spółki budowlanej, która postanowiła stary dom rozebrać, aby na jego miejscu wznieść dochodową kamienicę czynszową. Przeciwko temu projektowi ostro zaprotestowała krakowska opinia publiczna z [[Towarzystwo Opieki nad Polskimi Zabytkami Sztuki i Kultury|Towarzystwem Opieki nad Polskimi Zabytkami Sztuki i Kultury]] na czele. Protest okazał się skuteczny i do rozbiórki na szczęście nie doszło. W 1916 r. Krzysztofory zostały odrestaurowane według projektu [[Wacław Krzyżanowski (architekt)|Wacława Krzyżanowskiego]]<ref name="Żukow"/>. Po wybuchu [[I wojna światowa|I wojny światowej]] znajdowały się tu kwatery ochotniczych jednostek wojskowych – [[Legiony Polskie 1914-1918|Legionów Polskich]]. W 1918 r. pałac przejął Skarb Państwa. Po odnowieniu, mieściła się w nim Dyrekcja Robót Publicznych<ref name="Żukow"/>. Od połowy lat 60. XX w. znajduje się tutaj [[Muzea Krakowa|muzeum]]. Wystawa stała obejmuje historię Krakowa, ze szczególnym uwzględnieniem historii cechów, władz miejskich, powstań narodowowyzwoleńczych w XIX w. oraz okres pierwszej wojny światowej i [[II RP]].
W piwnicach pałacu znajduje się [[Galeria Krzysztofory]], jedno z kultowych miejsc powojennego życia artystycznego. Na początku lat 30 XX w. powstała tu [[Grupa Krakowska]], stowarzyszenie artystów działające do 1937 r., reaktywowane w 1958 r. W 1961 [[Tadeusz Kantor]] przeniósł do piwnic pałacu swój teatr [[Cricot 2]], założony w 1955 roku w Domu Plastyków. W roku 1980 Kantor przenosi teatr do siedziby przy ul Kanoniczej 5 w Krakowie.▼
 
▲WZ piwnicachKrzysztoforami pałacuzwiązana znajdujejest również mieszcząca się w piwnicach [[Galeria Krzysztofory]], jedno z kultowych miejsc powojennego życia artystycznego. Na początku lat 30. XX w. powstała tu [[Grupa Krakowska]], stowarzyszenie artystów działające do 1937 r., reaktywowane w 1958 r. W 1961 [[Tadeusz Kantor]] przeniósł do piwnic pałacu swój teatr [[Cricot 2]], założony w 1955 roku w Domu Plastyków., Wa w roku 1980 Kantorprzeniósł przenosi teatrgo do siedziby przy ul Kanoniczej 5 w Krakowie.
 
Od połowy lat 60. XX w. w budynku znajduje się Muzeum Historyczne Miasta Krakowa.
 
▲Corocznie w Krzysztoforach ma miejsce wystawa pokonkursowa [[szopki krakowskie|szopek krakowskich]].
 
{{Przypisy}}
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/wiki/Pałac_„Pod_Krzysztofory””