Wersja z 20:05, 16 gru 2013 edytuj EinsBot (dyskusja \| edycje) 25 980 edycji m zamiana szablonu "źródła" na "dopracować" ← poprzednia edycja		Wersja z 00:52, 27 gru 2013 edytuj anuluj edycję Quodvultdeus (dyskusja \| edycje) Redaktorzy 9144 edycje Porządkowanie i uzup. merytoryczne, imiona Boga etc. następna edycja →
Linia 1: [[Plik:Krakow synagoga stara.jpg\|250px\|mały\|prawo\|[[Synagoga]] jest miejscem, które zastępuje [[Żydzi\|Żydom]] zburzoną w 70 r. n.e. [[Świątynia Jerozolimska\|Świątynię Jerozolimską]], w oddawaniu czci Bogu Izraela i słuchaniu Jego Słowa. ([[Synagoga Stara w Krakowie]]).]] ~~{{Dopracować\|źródła=2012-09 }}~~ '''Bóg w judaizmie''' – pojmowanie Boga w [[judaizm]]ie, mimo różnorodności składających się na niego tradycji, obecnych także w samej [[~~Biblia~~Stary Testament\|Biblii hebrajskiej]], jest spójne i nieporównywalne z innymi wierzeniami (łac. ''sui generis''). Aby poprawnie poznać [[Żydzi\|żydowską]] koncepcję Boga, należy podejść do poszczególnych, różniących się czasem tradycji jako do elementów całości. Heterogeniczne elementy należy odczytywać w ramach jednolitej, spójnej kanonicznej doktryny, którą kierowali się ostateczni redaktorzy Biblii<ref>{{cytuj książkę \| autor r = Israel Abrahams \|rozdział = God \|tytuł = Encyclopaedia Judaica \| tom = 7\| wydawca= Encyclopaedia Judaica Jerusalem – The MacMillan Company \|miejsce =Jerozolima-Nowy Jork \|rok=1971 \|strony= kol. 641-642}}</ref>. ~~Następujący werset z Księgi Powtórzonego Prawa (zobacz: [[Biblia]]), stanowi jednocześnie rodzaj wyznania wiary i najważniejszą [[modlitwa\|modlitwę]] żydowską:~~ ~~{{Cytat\|''Słuchaj, Izraelu, Pan jest naszym Bogiem - Panem jedynym'' ([[Księga Powtórzonego Prawa\|Pwt]] 6,4)}}~~ == Judaistyczna teologia Boga == Ukazuje ona żydowskie pojęcie [[Bóg\|Boga]] - Boga jedynego, niepowtarzalnego, wiecznego i wszechobecnego, który zawarł przymierze z [[naród wybrany\|narodem wybranym]] - objawił mu się i zobowiązał do słuchania. Sam Bóg określa się jako [[Alfa i Omega\|początek i koniec]], czyli Bóg Stwórca i Bóg końca czasów. [[Judaizm]] jest [[religia\|religią]] [[monoteizm\|monoteistyczną]], a Biblia opisuje historię licznych walk i wojen wyznawców Jahwe z czcicielami innych bogów starożytnego Wschodu, m.in. [[Ludy semickie\|semickiego]] [[Baal]]a czy [[bogowie starożytnego Egiptu\|bogów Egiptu]]. W [[teologia\|teologii]] żydowskiej nie istnieje pojęcie [[dogmat]]u. Na temat rozumienia znaczenia poszczególnych zapisów [[Tora\|Tory]] na temat Boga trwają i trwać będą dysputy. Większość zgadza się jednak z ujętymi w XII w. przez [[Mojżesz Majmonides\|Mojżesza Majmonidesa]] trzynastoma podstawowymi artykułami [[wiara religijna\|wiary]]:▼ ~~W judaizmie obowiązuje zakaz sporządzania wizerunków Boga, co miało m.in. uchronić Izraelitów przed [[bałwochwalstwo\|bałwochwalstwem]].~~ Imię Boga - człowiek nie może nazywać Boga, bo każde nazwanie byłoby ograniczeniem [[absolut]]u Boga. W [[Biblia\|Biblii]] imię Boga zapisywane jest czterema hebrajskimi spółgłoskami: JHWH ([[Tetragram]]), najprawdopodobniej pochodzącymi z hebrajskiego ''stawać się/być'' (prawdziwa/autentyczna wymowa imienia własnego Boga zanikła ze względu na spółgłoskowy zapis starożytnego hebrajskiego i zanik znajomości jego wymowy, spowodowany względami religijnymi) tłumaczone na "Ja jestem". Jest to najkrótsze, możliwe sformułowanie koncepcji [[filozofia\|filozoficznej]], która jest podstawą rozumienia Boga w judaizmie (i również w dużym stopniu w [[islam]]ie oraz [[chrześcijaństwo\|chrześcijaństwie]]), polegającym na przyjęciu, że Bóg jest jedynym, realnym i samodzielnym [[byt]]em, zaś wszystko inne istnieje tylko poprzez Boga i jest przez to bytem niepełnym. W [[Psalm]]ach i innych księgach Starego Testamentu o charakterze poetyckim Boga określa się często słowami "[[Adonai\|Adonaj]] [[Elohim]]" co po hebrajsku znaczy "Pan Bóg". ▲W [[teologia\|teologii]] żydowskiej nie istnieje pojęcie [[dogmat]]u. Na temat rozumienia znaczenia poszczególnych zapisów [[Tora\|Tory]] trwają i trwać będą dysputy. Większość zgadza się jednak z ujętymi w XII w. przez [[Mojżesz Majmonides\|Mojżesza Majmonidesa]] trzynastoma podstawowymi artykułami [[wiara religijna\|wiary]]: * (1) Bóg jest stworzycielem, (2) władcą całego stworzenia i (3) sprawcą wszystkiego, * (4) Bóg jest jedyny i (5) nic nie jest z nim w żadnej mierze porównywalne, Linia 18 ⟶ 11: * (12) w określonym czasie nadejdzie posłany od Boga [[Pomazaniec\|Mesjasz]], a * (13) umarli zmartwychwstaną<ref>{{cytuj książkę \| nazwisko = Schoeman \| imię = Roy H. \| tytuł = Salvation is from the Jews (John 4:22). The Role of Judaism in Salvation History from Abraham to the Second Coming \| wydawca = Ignatius Press \| miejsce = San Francisco\| rok =2003 \| strony= 74 \| isbn=0-89870-975-X}}</ref>. == Imiona Boga == Rozmaite imiona używane w ciągu historii trwania judaizmu w stosunku do boskiej istoty związanej z narodem [[Żydzi\|żydowskim]] – przynajmniej od czasu [[Mojżesz]]a, a najprawdopodobniej już od [[Abraham]]a – odnoszą się do jednego i tego samego bóstwa, mianowicie do Boga Izraela. Większość z imion Boga pojawiających się w życiu religijnym Żydów było używanych wcześniej przez plemiona kananejskie na określenie ich lokalnych [[pogaństwo\|pogańskich]] bogów. Uczeni tłumaczą to faktem, że po osiedleniu się na terenach [[Kanaan]]u, Żydzi przyswoili sobie miejscowy [[Języki kananejskie\|język kananejski]] (por. [[Księga Izajasza\|Iz]] 19,18). Źródłem poznania imion Bożych używanych w Izraelu jest ogromna literatura judaizmu. W [[Stary Testament\|Biblii hebrajskiej]], oprócz imienia ''Jahwe'' i jego zamiennika ''Adonaj'', spotykamy jeszcze imiona utworzone w powiązaniu z [[Język prasemicki\|pierwotnym semickim]] słowem określającym bóstwo: ''el''. W [[Język akadyjski\|języku akadyjskim]] brzmiało ono ''ilu(m)'', kananejskim ''el'' lub ''il'', a w [[Język arabski\|arabskim]], jako element imienia używanego przez ludzi, ''el''. Samo ''El'' jako osobiste imię Boga występuje w Biblii bardzo rzadko, np. w [[Księga Rodzaju\|Księdze Rodzaju]] 33,20: ''ʼElʽElohej Jisrael'' (''El, Bóg Izraela /Jakuba/'', por. Psalm 146[145],5). Znacznie częściej używane było imię ''Elohim'', będące liczbą mnogą ''El'' – rozumiane jednak w Biblii jako odnoszące się do Boga w liczbie pojedynczej. Spotykamy natomiast pięć podstawowych imion, które są złożeniem El i dodatkowego określenia: ʼElʽElyon (Bóg Najwyższy), ʼElʽOlam (Bóg Wieczny), ʼEl Shaddai (Bóg Wszechmocny), ʼEl Roʼi (Bóg Widzący), oraz ʼEl Berit (Bóg Przymierza). Poza tym Biblia obfituje w różne inne imiona Boga, będące wyrażeniami opisowymi np. "Stwórca nieba i ziemi" (Rdz 14,19 oraz 22) albo "Stwórca Izraela" ([[księga Izajasza\|Iz]] 43,15 (być może trzeba to poprawniej odczytać "Mocny Izraela"; por. Iz 1,24). Źródłem poznania imion Boga w judaizmie są też dzieła z okresu bliskiego początkowi naszej ery, zwane [[apokryf]]ami. Osobny rozdział stanowi literatura [[talmud]]yczna, wprowadzająca ścisłe zasady w praktyce redukujące okazje w których można wypowiadać imiona Bożych. Literatura [[rabin]]iniczna zaś wypracowała pewną liczbę nowych imion Boga, będących odniesieniami do Jego boskich atrybutów, np. ''Ha-Makom'' (dosł. "Miejsce," czyli, "Wszechobecny"). Źródłem imion Bożych jest też [[Kabała]], która podkreślała szczególnie nieprzeniknioność Boga, używając imienia ''temira de-temirin'' ("Ukryty nad ukrytymi"). Z kolei w [[Teologia\|teologiczno]]-[[Filozofia\|filozoficznej]] myśli żydowskiej w [[Średniowiecze\|średniowieczu]] podkreślano [[metafizyka klasyczna\|metafizyczną]] jedyność i jedność Boga. Żydowscy uczeni, jak Juda Halewi, Abraham ibn Daud, [[Majmonides]], oraz Josef Albo skupiali się z tego powodu wokół biblijnych imion Jahwe oraz Elohim. W nowożytnej myśli są dwa nurty. Jeden podkreśla metafizyczne znaczenie imion Bożych, jak np. ''Wieczny'', ''Dusza Świata''. Wśród tych myślicieli są oprócz Mendelssohna, który dał początek temu nurtowi, Solomon Formstecher, Samuel Hirsh, Nachman Krochmal, oraz Hermann Cohen. Drugi nurt, związany z [[Franz Rosenzweig\|Martinem Resenzweigiem]] i [[Martin Buber\|Martinem Buberem]] postrzega imiona Boga w ich wymiarze religijnym i personalistycznym, dialogowym<ref name = HLF>{{cytuj książkę \|rozdział = God, Names of \| autor r = Hartman, L. F., Rabinovitz, L. I., Fox M. \|tytuł = Encyclopaedia Judaica \| tom = 7 \|strony= 674-685}}</ref>. {{Przypisy}} Linia 23 ⟶ 29: == Zobacz też == * [[Synkretyzm religijny]] ===Bibliografia=== * {{cytuj książkę \|rozdział = God, Names of \| autor r = Hartman, L. F., Rabinovitz, L. I., Fox M. \|tytuł = Encyclopaedia Judaica \| tom = 7\| wydawca= Encyclopaedia Judaica Jerusalem – The MacMillan Company \|miejsce =Jerozolima-Nowy Jork \|rok=1971 \|strony= 674-685}} [[Kategoria:Judaizm]]

Bóg w judaizmie: Różnice pomiędzy wersjami