Andrzej Tęczyński (zm. 1461): Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
m Bot: Przenoszę linki interwiki (1) do Wikidata, są teraz dostępne do edycji na d:q4454827 |
rozbudowa na podst. Pieśń o zabiciu Andrzeja Tęczyńskiego |
||
Linia 6:
Zamordowany 16 lipca 1461 r. przez tłum mieszczan krakowskich za pobicie [[płatnerz]]a. Zdarzenie to przedstawia ''[[Pieśń o zabiciu Andrzeja Tęczyńskiego]]'' (anonimowa, powstała po [[1462]] r., wyd. [[1824]]).
== Morderstwo i jego następstwa ==
==== Bibliografia ====▼
16 lipca 1461 roku starosta rabsztyński, Andrzej Tęczyński, zgłosił się do krakowskiego [[płatnerz]]a Klemensa po odbiór zbroi, której renowację mu zlecił. Nie był zadowolony z wykonanej przez rzemieślnika pracy, więc zdecydował się zapłacić mu dużo mniej, niż umówione 2 [[złoty polski|złote]] (według jednych źródeł zapłacił 18 [[grosz]]y{{r|michałowska.550}}, według innych – 10{{r|pitaval.24}}; 1 złoty równał się wówczas około 30 groszom{{r|pitaval.25}}). Płatnerz zaprotestował, za co został spoliczkowany przez Andrzeja w swoim domu{{r|pitaval.25}}. Starosta udał się następnie na [[ratusz]] i złożył skargę na rzemieślnika. Posłano po Klemensa, w tym czasie Tęczyński wyszedł z ratusza i na ulicy spotkał aresztowanego płatnerza. Według [[Jan Długosz|Długosza]] rzemieślnik miał wtedy krzyknąć do szlachcica: ''Panie pobiłeś mnie i dałeś mi policzek sromotnie w mym własnym domu, ale nie będziesz już mnie więcej bił.''{{r|pitaval.25}}. Tęczyński, słysząc te słowa, zaatakował go ponownie. Obrażenia były na tyle dotkliwe, że mieszczanina odniesiono do domu. Świadkami tego zdarzenia byli [[Radny|rajcowie]] Mikołaj Kridlar i Walter Kesling. Wieść o zdarzeniu szybko rozprzestrzeniła się po Krakowie.
Rajcy miejscy, próbując zapobiec zamieszkom, zamknęli bramy miasta i udali się na skargę do królowej [[Elżbieta Rakuszanka|Elżbiety Rakuszanki]]. Ta nakazała spokój i zagroziła karą 80 000 [[Grzywna krakowska|grzywien]] temu, kto naruszyłby jej nakaz{{r|"pitaval.25"}}. Skargę rozstrzygnąć miał po powrocie król [[Kazimierz IV Jagiellończyk|Kazimierz Jagiellończyk]], który przebywał wtedy poza miastem ze względu na trwającą [[wojna trzynastoletnia|wojnę trzynastoletnią]]. Jednak w mieście panowały niepokoje społeczne, tłum wyległ na ulicę. Andrzej Tęczyński zabarykadował się we własnym domu na [[Ulica Bracka w Krakowie|ulicy Brackiej]]. Doszedł jednak do wniosku, że nie jest to najlepsze schronienie, dlatego postanowił udać się, wraz z synem Spytkiem Melsztyńskim oraz kilkoma przyjaciółmi do [[Kościół św. Franciszka z Asyżu w Krakowie|kościoła franciszkanów]]{{r|"pitaval.26"}}. Tam został zabity, a jego zwłoki wywleczono na ulicę i zbezczeszczono – osmalono mu brodę i wąsy, zaciągnięto rynsztokiem na ratusz i pozostawiono tam na trzy dni{{r|"michałowska.550"}}.
Płatnerz Klemens zdołał uciec z Krakowa do [[Wrocław]]ia (skąd został wyproszony przez radę miejską, ostatecznie osiadł w [[Żagań|Żaganiu]], gdzie zmarł). Podobnie uczynił rajca miejski Mikołaj Kridlar (schronił się na zamku w [[Melsztyn]]ie). Kazimierz Jagiellończyk dowiedział się o zamieszkach już 20 sierpnia, kiedy przebywał na Pomorzu. W obozie króla wybuchł bunt szlachty, która chciała natychmiast wracać do Krakowa, aby zemścić się na mieszczaństwie{{r|"pitaval.28"}}. Król uspokoił szlachtę zapowiadając sprawiedliwy sąd po powrocie.
7 grudnia 1461 roku rozpoczęła się rozprawa (w obecności króla, wojewodów i kasztelanów), sędzią był Piotr z Weszmutowa{{r|"pitaval.30"}}. Oskarżono mieszczaństwo i pospólstwo Krakowa, a także rajców miejskich. W imieniu oskarżonych występował szlachcic Jan Oraczowski herbu Śreniawa. Oskarżycielami byli natomiast: brat Andrzeja [[Jan z Tęczyna|Jan Tęczyński]] (domagał się zapłacenia przez miasto orzeczoną przez królową karę 80 000 grzywien), a także syn zabitego [[Jan Tęczyński z Rabsztyna]] (żądał kary śmierci dla oskarżonych). Wyrokiem sądu skazano na śmierć dziewięciu przedstawicieli Krakowa, a miasto obciążono grzywną. Egzekucja odbyła się [[15 stycznia]] [[1462]] roku, ostatecznie zgładzono tylko sześciu mieszczan (ludzi niewinnych, niezaangażowanych w sprawę Tęczyńskiego). Natomiast z zasądzonej grzywny wypłacono jedynie 6200 zł, ze względu na kłopoty materialne miasta{{r|"michałowska.551"}}.
Dokładne informacje na temat wydarzeń poznano dzięki zachowanym aktom sądowym i relacji Jana Długosza{{r|"kochan.161"}}.
{{Przypisy|2|przypisy=
<ref name="pitaval.24">{{cytuj książkę |nazwisko= Szwaja |imię=Janusz| nazwisko2= Waltoś |imię2= Stanisław |tytuł= Pitaval krakowski |wydawca= Wydawnictwo Prawnicze |miejsce=Warszawa |rok=1962 |strony= 24}}</ref>
<ref name="pitaval.25">{{cytuj książkę |nazwisko= Szwaja |imię=Janusz| nazwisko2= Waltoś |imię2= Stanisław |tytuł= Pitaval krakowski |wydawca= Wydawnictwo Prawnicze |miejsce=Warszawa |rok=1962 |strony= 25}}</ref>
<ref name="pitaval.26">{{cytuj książkę |nazwisko= Szwaja |imię=Janusz| nazwisko2= Waltoś |imię2= Stanisław |tytuł= Pitaval krakowski |wydawca= Wydawnictwo Prawnicze |miejsce=Warszawa |rok=1962 |strony= 26}}</ref>
<ref name="pitaval.28">{{cytuj książkę |nazwisko= Szwaja |imię=Janusz| nazwisko2= Waltoś |imię2= Stanisław |tytuł= Pitaval krakowski |wydawca= Wydawnictwo Prawnicze |miejsce=Warszawa |rok=1962 |strony= 28}}</ref>
<ref name="pitaval.30">{{cytuj książkę |nazwisko= Szwaja |imię=Janusz| nazwisko2= Waltoś |imię2= Stanisław |tytuł= Pitaval krakowski |wydawca= Wydawnictwo Prawnicze |miejsce=Warszawa |rok=1962 |strony= 30}}</ref>
<ref name="michałowska.550">{{Cytuj książkę | nazwisko=Michałowska | imię=Teresa | tytuł=Średniowiecze | data=2002 | wydawca= Wydawnictwo Naukowe PWN | miejsce=Warszawa | strony=550}}</ref>
<ref name="michałowska.551">{{Cytuj książkę | nazwisko=Michałowska | imię=Teresa | tytuł=Średniowiecze | data=2002 | wydawca= Wydawnictwo Naukowe PWN | miejsce=Warszawa | strony=551}}</ref>
<ref name="kochan.161">{{Cytuj pismo |nazwisko = Kochan |imię = Anna |tytuł = Spóźniona groźba. "Wiersz o zabiciu Andrzeja Tęczyńskiego" w świetle poetyki tzw. listu odpowiedniego. |czasopismo = Pamiętnik Literacki |wolumin = 3 |wydanie = 2008 |strony =161}}</ref>
}}
* [http://www.mportalik.com/encyklopedia.php?cmd=def&tyt=T%CACZY%D1SKI%20ANDRZEJ,%20Andrzej%20z%20T%EAczyna Mportalik – Encyklopedia]
* {{Cytuj książkę | nazwisko=Kurtyka | imię=Janusz | autor= | autor link=Janusz Kurtyka | inni= | tytuł=
| |||