Kwazar: Różnice pomiędzy wersjami

Pierwsze zdjęcia kwazarów wykonano jeszcze w [[XIX wiek]]u, jednak wtedy nikt nie przypuszczał, że obiekty te mogą być czymś innym niż zwykłą gwiazdą. Dopiero w latach pięćdziesiątych [[XX wiek]]u, obserwując niebo za pomocą [[radioteleskop]]ów, zauważono silną emisję radiową pochodzącą z kwazarów, zaś pierwsze [[widmo (spektroskopia)|widmo]] kwazarakwazaru otrzymano w [[1963]] roku. Okazało się, że [[Linie spektralne|linie emisyjne]] w jego widmie są silnie [[przesunięcie ku czerwieni|przesunięte ku czerwieni]]. Zgodnie z [[prawo Hubble'a|prawem Hubble'a]] oznacza to, że kwazary są obiektami niezmiernie oddalonymi od naszej Galaktyki. Ich światło obserwowane dzisiaj zostało wysłane miliardy lat temu – badanie kwazarów jest więc równocześnie badaniem dawniejszych etapów rozwoju [[Wszechświat]]a.

== Struktura kwazarakwazaru ==

Niezwykle silne promieniowanie kwazarakwazaru powstaje w [[dysk akrecyjny|dysku akrecyjnym]] masywnej [[czarna dziura|czarnej dziury]], znajdującej się w jądrze galaktyki. Gaz i pył opadające na dysk rozgrzewają się do ogromnych temperatur i emitują wielkie ilości promieniowania. Także w centrum naszej Galaktyki istnieje źródło emisji radiowej, podczerwonej i rentgenowskiej o nazwie [[Sagittarius A*|Sgr A*]]. Jest to masywna czarna dziura, ale nieporównywalnie mniej aktywna – gdyby Droga Mleczna była kwazarem, życie na Ziemi nie mogłoby istnieć.

8 stycznia 2007 na kongresie [[American Astronomical Society|Amerykańskiego Towarzystwa Astronomicznego]] w [[Seattle]] ogłoszono odkrycie pierwszego przypadku potrójnego kwazarakwazaru. Odkrycia dokonała grupa z [[Hawaje (archipelag)|hawajskiego]] WM Keck Observatory.

[[Plik:An artist’s rendering of the most distant quasar.jpg|thumb|297x297px|artystyczna wizja kwazarakwazaru]]

Światło od tego kwazarakwazaru biegło do nas około 12,7 mld lat. Obecnie znany jest już kwazar [[ULAS J1120+0641]], który powstał najprawdopodobniej zaledwie 770 milionów lat po Wielkim Wybuchu. Światło wyemitowane przez niego, które dociera teraz do Ziemi, biegło 12,9 mld lat. Jego odległość od Ziemi we [[współrzędne współporuszające się|współrzędnych współporuszających się]] wynosi zatem 28,85 mld lat świetlnych<ref>Można to obliczyć posługując się [http://www.astro.ucla.edu/~wright/CosmoCalc.html kalkulatorem] po podstawieniu ''z''&nbsp;=&nbsp;7,08 i przyjmując płaskość Wszechświata</ref>.

Ewolucja kwazarów przebiega w podobnym tempie jak powstawanie gwiazd – wykresy liczby kwazarów na jednostkę objętości i wykresy jasności młodych gwiazd na jednostkę objętości, w zależności od przesunięcia ku czerwieni mają bardzo podobny kształt, co zauważono już w 1998 roku<ref>Boyle and Trelevich, także Richstone i inni</ref>. Wskazuje to, że ewolucja kwazarów ma ścisły związek z ewolucją gwiazd w galaktykach. Najnowsze badania potwierdzają ten fakt<ref>Zheng et al. 2009</ref>. Dokładna natura związku pomiędzy centralną czarną dziurą, na którą spada materia, a otaczającą tę czarną dziurę formującą się dopiero galaktyką nie jest jeszcze dobrze poznana, a proces jest zapewne bardzo złożony. Z jednej strony, w otoczeniu czarnej dziury, a precyzyjniej, w otaczającym ją dysku akrecyjnym, mogą formować się młode gwiazdy, które rozbłyskują jako gwiazdy supernowe i wzbogacają materię galaktyki w pierwiastki ciężkie. Z drugiej strony, silne promieniowanie kwazarakwazaru oraz wiatr lub dżet towarzyszący aktywnej fazie ogrzewa otoczenie i działa hamująco na tempo powstawania gwiazd w dalszym otoczeniu aktywnego jądra.