Wikipedia

Kołtryniarz: Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja nieprzejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
Poprawiłem błędy i dodałem ilustrację
m int., WP:SK, drobne redakcyjne, drobne techniczne
Linia 1:
[[FilePlik:Aulearius, malarz kołtryn, szpalerów, anonim XVIII w..jpg|thumb]]
'''Kołtryniarz, szpalernik''' -– dawniej [[Rzemieślnik|rzemieslnik]], [[artysta]] zajmujący się wytwarzaniem drukowanych i malowanych obić, [[Tapeta (budownictwo)|tapet]].
 
Kołtryniarze, szpalernicy byli pod koniec XVI wieku w Polsce [[malarz|malarzami]]ami obić i tapet, dawniej noszących nazwy [[kołtryna|''kołtryn'']]'', szpalerów, [[Kurdyban|kurdybanówkurdyban]]ów'', obić tkanych, skórzanych, od XVIII w. papierowych <ref>{{Cytuj książkę | autor = Kołaczkowski Julian, | tytuł = Wiadomości tyczące się przemysłu i sztuki w dawnej Polsce | miejsce = Kraków | data = 1888 | strony = s.374, 389}}</ref>.
 
''niem. Spallierer, łac. aulearius, aulearum confector, colthrinarius, aulearum inauratorum confector.''
 
== Historia ==
Szpalernicy i kołtryniarze byli pod koniec XVI i na początku XVII wieku zrzeszeni w krakowskim [[malarz|cechu malarzy]]. Drukowali i wyciskali [[Relief|reliefowerelief]]owe wzory z drewnianych form, wyciętych z drewna liściastego<ref>{{Cytuj książkę | autor = Stanisław Tomkowicz Stanisław | tytuł = Przyczynki do historii kultury Krakowa w pierwszej połowie XVIIwXVII w | miejsce = Lwów | data = 1912 | strony = s.239}}</ref> na brytach tkanin lub na wyrabianych i barwionych przez kurdybanników skórach, później także na papierze. Te drukowane, wyciskane obicia; kołtryny, szpalery, kurdybany, ręcznie malowali i złocili<ref>{{Cytuj książkę | autor = Stanisław Tomkowicz Stanisław | tytuł = Przyczynki do historii kultury Krakowa w pierwszej połowie XVIIwXVII w | miejsce = Lwów | data = 1912 | strony = s.237-257}}</ref>. ▼
 
Pierwsi szpalernicy i kołtryniarze notowani w krakowskim cechu [[malarz|malarzy]]y: ▼
▲Szpalernicy i kołtryniarze byli pod koniec XVI i na początku XVII wieku zrzeszeni w krakowskim [[malarz|cechu malarzy]]. Drukowali i wyciskali [[Relief|reliefowe]] wzory z drewnianych form, wyciętych z drewna liściastego<ref>{{Cytuj książkę | autor = Stanisław Tomkowicz | tytuł = Przyczynki do historii kultury Krakowa w pierwszej połowie XVIIw | miejsce = Lwów | data = 1912 | strony = s.239}}</ref> na brytach tkanin lub na wyrabianych i barwionych przez kurdybanników skórach, później także na papierze. Te drukowane, wyciskane obicia; kołtryny, szpalery, kurdybany, ręcznie malowali i złocili<ref>{{Cytuj książkę | autor = Stanisław Tomkowicz | tytuł = Przyczynki do historii kultury Krakowa w pierwszej połowie XVIIw | miejsce = Lwów | data = 1912 | strony = s.237-257}}</ref>.
Szpalernik Jan Cieśla zwany Papuga, [[mistrz]] cechu malarzy krakowskich w 1590, przymianek Papuga dostał być może za sprawą wykonywanych w zielonym kolorze kołtryn<ref>{{Cytuj książkę | autor = Kołaczkowski Julian, | tytuł = Wiadomości tyczące się przemysłu i sztuki w dawnej Polsce | miejsce = Kraków | data = 1888 | strony = s.589, 590}}</ref>.▼
Franciszek Bisalti aulearum confector, cordubanarius w 1594, starszy cechu malarzy, szacował formy klepaczy złota<ref>{{Cytuj książkę | autor = Stanisław Tomkowicz Stanisław | tytuł = Przyczynki do historii kultury Krakowa w pierwszej połowie XVIIwXVII w | miejsce = Lwów | data = 1912 | strony = s.242, 243}}</ref>.▼
Jakub Litwinek vel Litkowicz szpalernik, kołtryniarz, starszy cechu malarzy w 1600 przyjął [[prawo miejskie]] , auleorum inauratorum confector<ref>{{Cytuj książkę | autor = Stanisław Tomkowicz Stanisław | tytuł = Przyczynki do historii kultury Krakowa w pierwszej połowie XVIIwXVII w | miejsce = Lwów | data = 1912 | strony = s.249, 250}}</ref>. ▼
Wincenty Zygante szpalernik, [[pozłotnik]] kołtryn, auleorum deauratorum confector, deaurator cortinarum opifex, w 1602 starszy cechu malarzy<ref>{{Cytuj książkę | autor = Stanisław Tomkowicz Stanisław | tytuł = Przyczynki do historii kultury Krakowa w pierwszej połowie XVIIwXVII w | miejsce = Lwów | data = 1912 | strony = s.257}}</ref> wykonywał roboty złocone<ref>{{Cytuj książkę | autor = Kołaczkowski Julian, | tytuł = Wiadomości tyczące się przemysłu i sztuki w dawnej Polsce | miejsce = Kraków | data = 1888 | strony = s.590}}</ref>. ▼
 
Szpalerami płóciennymi, skórzanymi w modzie włoskiej wybijali [[mieszczanie]] krakowscy pod koniec XVI wieku swoje mieszkania, meble<ref>{{Cytuj książkę | autor = Tomkowicz Stanisław | tytuł = Przyczynki do historii kultury Krakowa w pierwszej połowie XVII w | miejsce = Lwów | data = 1912 | strony = 238}}</ref>, kołtryny służyły jako zasłony, powłoki<ref>{{Cytuj książkę | autor = Kołaczkowski Julian | tytuł = Wiadomości tyczące się przemysłu i sztuki w dawnej Polsce | miejsce = Kraków | data = 1888 | strony = 590}}</ref>. Moda na kolorowe obicia ścian upowszechniła się w XVII wiecznej Polsce<ref>{{Cytuj książkę | autor = Seweryn Tadeusz | tytuł = Staropolska grafika ludowa | miejsce = Warszawa | data = 1956 | strony = 11, 12}}</ref>.
▲Pierwsi szpalernicy i kołtryniarze notowani w krakowskim cechu [[malarz|malarzy]]:
▲Szpalernik Jan Cieśla zwany Papuga, [[mistrz]] cechu malarzy krakowskich w 1590, przymianek Papuga dostał być może za sprawą wykonywanych w zielonym kolorze kołtryn<ref>{{Cytuj książkę | autor = Kołaczkowski Julian, | tytuł = Wiadomości tyczące się przemysłu i sztuki w dawnej Polsce | miejsce = Kraków | data = 1888 | strony = s.589, 590}}</ref>.
▲Franciszek Bisalti aulearum confector, cordubanarius w 1594, starszy cechu malarzy, szacował formy klepaczy złota<ref>{{Cytuj książkę | autor = Stanisław Tomkowicz | tytuł = Przyczynki do historii kultury Krakowa w pierwszej połowie XVIIw | miejsce = Lwów | data = 1912 | strony = s.242,243}}</ref>.
▲Jakub Litwinek vel Litkowicz szpalernik, kołtryniarz, starszy cechu malarzy w 1600 przyjął [[prawo miejskie]] , auleorum inauratorum confector<ref>{{Cytuj książkę | autor = Stanisław Tomkowicz | tytuł = Przyczynki do historii kultury Krakowa w pierwszej połowie XVIIw | miejsce = Lwów | data = 1912 | strony = s.249, 250}}</ref>.
▲Wincenty Zygante szpalernik, [[pozłotnik]] kołtryn, auleorum deauratorum confector, deaurator cortinarum opifex, w 1602 starszy cechu malarzy<ref>{{Cytuj książkę | autor = Stanisław Tomkowicz | tytuł = Przyczynki do historii kultury Krakowa w pierwszej połowie XVIIw | miejsce = Lwów | data = 1912 | strony = s.257}}</ref> wykonywał roboty złocone<ref>{{Cytuj książkę | autor = Kołaczkowski Julian, | tytuł = Wiadomości tyczące się przemysłu i sztuki w dawnej Polsce | miejsce = Kraków | data = 1888 | strony = s.590}}</ref>.
 
SzpaleramiW płóciennymi, skórzanymiXVIII w. modzieszpalery włoskiejwyrabiano wybijaliw [[mieszczanieŁańcut|Łańcucie]] krakowscyi podBiezdziatce koniec XVI wieku swoje mieszkania, meble<ref>{{Cytuj książkękoło [[Dukla|Dukli]] autorw =Niemirowie Stanisławw Tomkowiczfabryce | tytuł = Przyczynki do historii kultury KrakowaPotockich, w pierwszej połowie XVIIw [[Warszawa|Warszawie]] miejscew =Dworku Lwów | data = 1912 | strony = s.238}}</ref>, kołtryny służyły jako zasłony, powłokiPijarskim<ref>{{Cytuj książkę | autor = Kołaczkowski Julian, | tytuł = Wiadomości tyczące się przemysłu i sztuki w dawnej Polsce | miejsce = Kraków | data = 1888 | strony = s.590374}}</ref>. Moda na kolorowe obicia ścian upowszechniła się w XVII wiecznej Polsce<ref>{{Cytuj książkę | autor = Seweryn Tadeusz | tytuł = Staropolska grafika ludowa | miejsce = Warszawa | data = 1956 | strony = s.11,12}}</ref>.
WyciskanoW iXIX złoconowieku reliefypapierowe nakołtryny skórachi wobrazy XIXdrukowali w.[[obraźnik|obraźnicy]] Wwe fabrycewsi ram[[Bobrek i(województwo meblimałopolskie)|Bobrek]] złoconychkoło Heinzego w Warszawie[[Kraków|Krakowa]]<ref>{{Cytuj książkę | autor = Kołaczkowski Julian, | tytuł = Wiadomości tyczące się przemysłu i sztuki w dawnej Polsce | miejsce = Kraków | data = 1888 | strony = s.375590}}</ref>. ▼
Duże wytwórnie tapet i obić Rahna w Warszawie , sukcesorów Rahna i Vettra w [[Zgierz|Zgierzu]]u i Warszawie, braci Moes, wytwarzano szpalery w [[Częstochowa|Częstochowie]]<ref>{{Cytuj książkę | autor = Kołaczkowski Julian, | tytuł = Wiadomości tyczące się przemysłu i sztuki w dawnej Polsce | miejsce = Kraków | data = 1888 | strony = s.374}}</ref>. ▼
 
Obicia skórzane, kurdybany wytwarzano także w [[Gdańsk|Gdańsku]]u i w [[Kuty (miasto)|Kutach]] -– wyciskane złotem.▼
W XVIII w. Szpalery wyrabiano w [[Łańcut|Łańcucie]] i Biezdziatce koło [[Dukla|Dukli]] w Niemirowie w fabryce Potockich, w [[Warszawa|Warszawie]] w Dworku Pijarskim<ref>{{Cytuj książkę | autor = Kołaczkowski Julian, | tytuł = Wiadomości tyczące się przemysłu i sztuki w dawnej Polsce | miejsce = Kraków | data = 1888 | strony = s.374}}</ref>.
WWyciskano XIXi wiekuzłocono papierowereliefy kołtrynyna iskórach obrazyw drukowaliXIX [[obraźnik|obraźnicy]]w. wew wsifabryce [[Bobrekram (województwoi małopolskie)|Bobrek]]mebli kołozłoconych [[Kraków|Krakowa]]Heinzego w Warszawie<ref>{{Cytuj książkę | autor = Kołaczkowski Julian, | tytuł = Wiadomości tyczące się przemysłu i sztuki w dawnej Polsce | miejsce = Kraków | data = 1888 | strony = s.590375}}</ref>.
▲Duże wytwórnie tapet i obić Rahna w Warszawie , sukcesorów Rahna i Vettra w [[Zgierz|Zgierzu]] i Warszawie, braci Moes, wytwarzano szpalery w [[Częstochowa|Częstochowie]]<ref>{{Cytuj książkę | autor = Kołaczkowski Julian, | tytuł = Wiadomości tyczące się przemysłu i sztuki w dawnej Polsce | miejsce = Kraków | data = 1888 | strony = s.374}}</ref>.
 
▲Obicia skórzane, kurdybany wytwarzano także w [[Gdańsk|Gdańsku]] i w [[Kuty (miasto)|Kutach]] - wyciskane złotem.
▲Wyciskano i złocono reliefy na skórach w XIX w. W fabryce ram i mebli złoconych Heinzego w Warszawie<ref>{{Cytuj książkę | autor = Kołaczkowski Julian, | tytuł = Wiadomości tyczące się przemysłu i sztuki w dawnej Polsce | miejsce = Kraków | data = 1888 | strony = s.375}}</ref>.
{{Przypisy}}
 
== Bibliografia ==
* Kołaczkowski Julian Kołaczkowski, „Wiadomości tyczące się przemysłu i sztuki w dawnej Polsce”, Kraków 1888,
* Stanisław Tomkowicz, "Przyczynki„Przyczynki do historii kultury Krakowa w pierwszej połowie XVIIwXVII w.”, Lwów 1912, http://www.dbc.wroc.pl/dlibra/doccontent?id=4812&from=FBC
* Tadeusz Seweryn Tadeusz, " Staropolska„Staropolska grafika ludowaludowa”, ",Warszawa 1956,
 
[[Kategoria:Rzemiosło artystyczne]]
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/wiki/Kołtryniarz”