Klasa społeczna: Różnice pomiędzy wersjami

'''Klasa społeczna''' – jeden z podstawowych terminów służących do określania [[Stratyfikacja (socjologia)|stratyfikacji]] społeczeństwa. Termin ten wprowadzony został przez [[Georg Wilhelm Friedrich Hegel|Hegla]], który wyróżniał klasy: rolniczą, przemysłową i myślącą.

 

Karol Marks rozumie pojęcie klasy społecznej dwojako, co często prowadzi do nieporozumień i błędnej interpretacji.

 

Z jednej strony Marks rozważa klasę społeczną jako pojęcie historyczne: w tym wypadku struktura klasowo-warstwowa u Marksa jest rozbudowana, nigdy nie jest dualistyczna. Uogólniając można powiedzieć, że klasa społeczna w sensie historycznym przez Marksa jest rozumiana tak, jak obecnie rozumiemy [[grupa społeczna|grupę społeczną]] – posiada wszystkie jej [[Definicja#Budowa definicji|definiensy]] (wyjaśnienie profesora Kłopota (Instytut Socjologii UWr)). W społeczeństwie kapitalistycznym klasy społeczne w rozumieniu historycznym to odpowiedniki stanów – mamy zatem strukturę klasowo-warstwową składającą się z wielkich właścicieli, właścicieli środków produkcji, drobnomieszczan, chłopów i robotników.

 

Z drugiej strony Marks definiuje klasę społeczną jako pojęcie socjologiczno-ekonomiczne. W tym ujęciu mamy u Marksa strukturę dualistyczną – dwie klasy antagonistyczne, których konflikt jest motorem dziejów. W społeczeństwie kapitalistycznym klasy te to właściciele środków produkcji – burżuazja oraz robotnicy – proletariat. Zgodnie z najpopularniejszą definicją Lenina klasy w ujęciu socjologiczno-ekonomicznym wyróżniają się:

[[Włodzimierz Lenin]] określił klasy społeczne jako ''wielkie grupy ludzi, różniące się między sobą miejscem zajmowanym w historycznie określonym systemie produkcji społecznej, stosunkiem (przeważnie usankcjonowanym i ustalonym przez prawo) do środków produkcji, rolą w społecznej organizacji pracy i – co za tym idzie – sposobem otrzymywania i rozmiarami tej części bogactwa społecznego, którą rozporządzają. Klasy – to takie grupy ludzi, z których jedna może przywłaszczać sobie pracę drugiej, dzięki różnicy miejsca, jakie zajmują w określonym systemie gospodarki społecznej''<ref>W. I. Lenin, ''Wielka inicjatywa''. [w:] ''Dzieła'', t. 29, Warszawa 1956, s. 415.</ref>. Miejsce danej klasy w systemie społecznej produkcji i podziału uwarunkowane jest przede wszystkim jej stosunkiem do środków produkcji, tj. jej stosunkami własności. Jest to ''główna cecha kłasy'', wyrażająca jej istotę społeczną<ref>{{cytuj książkę |nazwisko = Spirkin | imię = Aleksandr | autor = | autor link = Aleksandr Spirkin | inni = tł. Lucyna Smolińska | tytuł = Zarys filozofii marksistowskiej (Tyt. oryg.: Kurs marksistskoj fiłosofii) | url = | wydanie = | wydawca = [[Książka i Wiedza]] | miejsce = Warszawa | data = | rok = 1968 | miesiąc = | strony = 439 | seria = | id = | isbn = | oclc = | doi = | cytat = | język = pl }}</ref>.

 

Koncepcje klasy społecznej pojawiały się w wielu wariantach w socjologii wraz ze zmianami zachodzącymi w składzie społecznym, ekonomicznym i kulturowym kolejnych form społeczeństwa. O ile dla Marksa podział na klasy był jedynym istotnym podziałem społeczeństwa, z którego wynikają dalsze podziały, o tyle [[Max Weber]] poza klasami, które rozumiał jako odrębne kategorie ekonomiczne, (traktowane tylko jako kategorie analityczne, a nie wspólnotowe) wyodrębniał także [[stan (zbiorowość społeczna)|stany]] i [[Partia (zbiorowość społeczna)|partie]].

 

W przypadku klas właścicieli i klas zawodowo dochodowych zakładał istnienie klas pośrednich pomiędzy nimi.

 

[[William Warner]] podzielił społeczeństwo na klasy ze względu na sumaryczny wskaźnik ekonomiczny i [[prestiż]]u społecznego. W tym ujęciu występują trzy klasy: [[klasa wyższa]], [[klasa średnia]] i [[klasa niższa]], a każda z nich dzieli się jeszcze na wyższą i niższą. We współczesnej socjologii amerykańskiej występuje także podział 9-stopniowy. Każda z 3 klas dzieli się na trzy podklasy.

 

[[Geatano Mosca]] w roku [[1939]] w pracy ''Elementi di scienza politica'' dokonał podziału na klasy rządzące i klasy rządzone, charakterystyczne dla wszystkich społeczeństw oprócz [[społeczeństwo pierwotne|społeczeństw pierwotnych]]. Klasy te są charakterystyczne dla społeczeństw posiadających własną suwerenność [[państwo]]wą. Klasa rządząca w jego ujęciu dzieli się na dwie warstwy, pierwsza, to osoby zajmujące istotne [[pozycja społeczna|pozycje]] w aparacie władzy. Druga warstwa w klasie rządzącej to [[biurokracja]] i klasa średnia, w szczególności osoby zajmujące wysokie pozycje w [[Armia|wojsku]], [[przedsiębiorca|biznesmeni]] czy związki zawodowe, mogące wpływać na życie polityczne.

 

W ujęciu [[Pierre Bourdieu|Pierre'a Bourdieu]] klasy społeczne dzielą się na dominującą, średnią i niższą, ze względu na [[kapitał społeczny]], [[kapitał kulturowy|kulturowy]], [[kapitał ekonomiczny|ekonomiczny]] i [[kapitał symboliczny|symboliczny]], a każda z klas dzieli się na trzy [[fakcja|fakcje]]: dominującą, pośrednią i zdominowaną.

 

W przypadku analiz [[społeczeństwo informacyjne|społeczeństwa informacyjnego]] wyodrębniony został podział klasowy przez [[Umberto Eco|Umberta Eco]] na [[digitariat]], [[cogitariat]] i proletariat.

 

Obecnie w socjologii nie ma jasnego stanowiska wobec tego, który z podziałów klasowych należy uznać za odpowiedni. Często też dochodzi do nieporozumień i sporów terminologicznych wynikających z używania pojęcia klasa społeczna w różnych znaczeniach.

 

* [[warstwa społeczna]]

* [[kategoria społeczna]]

{{Przypisy}}

 

* [http://www.nowakrytyka.pl/spip.php?article281 Stanisław Kozyr-Kowalski "Mikroklasy i makroklasy społeczeństwa"]