Lex retro non agit: Różnice pomiędzy wersjami

Jest rozpowszechniona w Polsce jako pochodząca z [[Prawo rzymskie|prawa rzymskiego]]''', określana również jako zasada [[retroakcja|nieretroaktywności]] prawa (''retroactio'' – wsteczna moc obowiązywania [[akt normatywny|aktu normatywnego]]). Prawnicy rzymscy stosowali zasadę nieretroaktywności<ref>Np. [[Cyceron|Cicero]] w oskarżeniu przeciw [[Werres]]owi [http://www.thelatinlibrary.com/cicero/verres.2.1.shtml Verr. 2,1,108n]. ''edykt wydany przez Werresa po objęciu pretury zawierał klauzule sprzeczne z podstawowymi zasadami słuszności, mające działanie retroaktywne i służące przejmowaniu spadków przez Werresa lub zmuszaniu obywateli do dawania mu łapówek za korzystne dla nich rozstrzygnięcia.'' Anna Tarwacka [http://wpia.uksw.edu.pl/sites/default/files/uksw_zeszyty_prawnicze_101_.pdf ''Termin „pirat” w pismach Cycerona – inwektywa czy coś więcej?''] s.87</ref>, jednak nie ukuli jej jako [[paremia|paremii]]<ref>Sentencja ''lex retro non agit'' sformułowana została na podstawie źródeł prawa rzymskiego. Konstytucja cesarzy Teodozjusza i Walentyniana z roku 440 ''leges et constitutiones futuris certum est dare formam negotiis, non ad facta praeterita revocari, nisi nominatim etiam de praeterito tempore adhuc pendentibus negotiis cautum sit'' (''jest oczywiste, że ustawy i konstytucje mają zastosowanie tylko do działań przyszłych, nie odnoszą się do przeszłych, chyba, że wyraźnie zastrzeżono również'', [że dotyczą] ''czynności zawisłych jeszcze z okresu przeszłego") [[Kodeks Justyniana|C.]] 1,14,7 cyt. za: Wojciech Dajczak, Władysław Bojarski, Andrzej Sokala ''Verba Iuris - reguły i kazusy prawa rzymskiego'' Toruń 1995 ISBN 83-85709-69-x s. 32 sentencja nr 132, Władysław Rozwadowski ''Prawo rzymskie. Zarys wykładu wraz z wyborem źródeł'' Poznań 1992 ISBN 83-900964-5-5 s. 28 i 230 przypis 27. Podobnie [[Kodeks Teodozjański|C. Th.]] [http://droitromain.upmf-grenoble.fr/Constitutiones/CTh01.html#1 1,1,3] ''Omnia constituta non praeteritis calumniam faciunt, sed futuris regulam ponunt.'' (ustawy nie dotyczą przeszłych niesprawiedliwości, lecz stwarzają zasady na przyszłość) cyt. za: Paulina Święcicka [http://www.law.uj.edu.pl/users/kprz/docs/wyk%B3ad%20V%20%B3tp.pdf Łacińska terminologia prawnicza 2012/2013 Wykład V Retroaktywność prawa]</ref>. Po raz pierwszy w Polsce użył jej [[Stanisław Wróblewski]] w „Zarysie wykładu prawa rzymskiego” z 1916 roku<ref>''„Otóż nie ulega obecnie wątpliwości, że skoro nowe prawo zastrzega wyraźnie dla siebie monopol zastosowania, trzymać się tego należy; przeciwne zdanie, według którego nowe prawo nie może działalności swej cofać wstecz, zaliczono już dawno do ideologii, a nawet ustawa wypowiadająca tę zasadę, wiąże tylko tak długo, póki w prawidłowy sposób nie będzie uchylona. (…) Jeżeli jednak w nowem prawie nie ma podstawy do przypisania mu działania wstecz, wówczas stosuje się przestrzeganą już w ustawodawstwie republiki zasadę wyrażoną zwrotem lex retro non agit, w myśl której nowe prawo nie zmienia w niczem skutków prawnych zdarzeń dawniejszych, tzn. skutków złączonych z zdarzeniami owemi przez prawo poprzednie obowiązujące.”'' "Zarys wykładu prawa rzymskiego" Kraków 1916 s. 221–222, cyt. za: Paulina Święcicka: "Łacińska terminologia"</ref><ref>Wcześniejsze sformułowanie "Ustawa obowiązuje tylko na przyszłość, a nie rozciąga swej mocy do przeszłości, (''lex obligat tantum in futurum, nunquam autem in praeteritum'') bo tylko działania przyszłe zależą od woli człowieka." [http://ebuw.uw.edu.pl/dlibra/docmetadata?id=174 ''Encyklopedya i methodologia obejmująca ogólny rys nauk i wiadomości prawnych przez Jana Kłodzińskiego ułożona''] Warszawa [[1842]] s.58</ref>. ''Lex retro non agit'' jest jedną z najczęściej stosowanych paremii wśród polskich prawników. W innych krajach nie jest znana, nie występuje nawet w słownikach specjalistycznych<ref>W. Wołodkiewicz, „Lex retro non agit” w: „Łacińskie paremie w europejskiej kulturze prawnej i orzecznictwie sądów polskich”, Warszawa 2001, str. 151 i nast.</ref>, zamiast niej jednak nieretroaktywność prawa określa się paremią ''lex prospicit non respicit'' - prawo patrzy naprzód, nie wstecz.