Darwinizm społeczny: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
drobne merytoryczne |
drobne merytoryczne |
||
Linia 1:
'''Darwinizm społeczny''' (socjodarwinizm) – zespół teorii przedstawiających ewolucję
społeczeństw. Wszystkie teorie nawiązują do klasycznego [[ewolucjonizm]]u, jednak cześć z nich odrzuca zaproponowaną przez [[Karol Darwin|Darwina]] koncepcję [[dobór naturalny|doboru naturalnego]] a inne mogą znacząco od niej odbiegać{{r|Bannister2001}}.
Termin powstał w latach 80. XIX wieku i pierwotnie został użyty do krytyki filozofii "walki o byt" i "przetrwania lepiej przystosowanych". Określenie miało charakter pejoratywny i nie nawiązywało bezpośrednio do teorii doboru naturalnego stworzonej przez Darwina{{r|Drouard-2001}}. Na początku XX wieku darwinizm społeczny jako uproszczona lub fałszywa interpretacja osiągnięć naukowych rozprzestrzenił się jako ruch [[eugenika|eugeniki]] w Stanach Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii i innych państwach. W latach 30. i 40. XX teorie zyskały popularność, w nazistowskich Niemczech doprowadzając do odejścia od tradycyjnych wartości medycyny leczenie, współczucie oraz niesienie ulgi w cierpieniu. Rozpowszechnienie poglądów doprowadziło w Stanach Zjednoczonych do nierówności w dostępie oraz jakości opieki medycznej oferowanej grupom społeczno-ekonomicznym i etnicznym{{r|Barondess-1998}}.
Do lat 40. XX wieku termin był sporadycznie stosowany w literaturze naukowej i powiązany był głównie z opisem ideologii [[rasizm|rasistowskich]] oraz [[imperializm|imperialistycznych]]. Ani Herbert Spencer, ani William Graham Sumner nie byli do tego czasu opisywani jako myśliciele darwinizmu społecznego. W kolejnych dziesięcioleciach zakres znaczeniowy terminu ulegał stopniowemu rozszerzeniu{{r|Hodgson-2004}}. Termin został spopularyzowany przez [[Richard Hofstadter|Richarda Hofstadtera]] w dwóch znaczeniach jako biologiczne uzasadnienie [[leseferyzm]]u oraz jako teoretyczna podstawa eugeniki, rasizmu i imperializmu{{r|Leonard-2009}}.
Współcześnie teorie określane nazwą darwinizm społeczny uznawane są za [[mit społeczny]] nie powiązany z teorią ewolucji przedstawioną przez Darwina. Ideologie te nawiązują do istniejącej przed Darwinem koncepcji walki o byt, którą twórca teorii ewolucji używał w swoich dziełach metaforycznie{{r|Becquemont-2011}}{{r|Claeys-2000}}. Pre-darwinowscy politolodzy rozważali pewien rodzaj ewolucji społecznej i poglądy te były znane Darwinowi. Możliwy jest kulturowy wpływ tych poglądów na język i społeczny odbiór dzieła ''O powstawaniu gatunków''. W efekcie publikacji książki przypisywanych jest szereg konsekwencji społecznych i kulturowych w zakresie ekonomii, polityki, medycyny, edukacji, eugeniki i religii{{r|Orr-2009}}. Jedną z konsekwencji rozpowszechnienia się ideologii darwinizmu społecznego w środowisku medycznym jest traktowanie ludzi z zaburzeniami emocjonalnymi jako efektu "złych genów", czyli szukania przyczyny problemu wewnątrz człowieka, nie zaś w społeczności w której żyją. Interpretacja taka jest przestawiana pomimo, że częstotliwość występowania zaburzeń nie zmienia się nawet przy skutecznym leczeniu{{r|Albee-1996}}.
Odniesienia do biologicznej teorii ewolucji współcześnie nazywane darwinizmem społecznym pojawiają się w pracach wielu teoretyków. Metafora społeczeństwa jako żywego organizmu była stosowana przez myślicieli takich jak [[Herbert Spencer]], [[Freidrich Ratzel]], czy [[Halford Mackinder]]. Zaś [[William Zebina Ripley]], [[Ellsworth Huntington]] czy [[Griffith Taylor]] rozwijali idee hierarchii rasowej{{r|Winlow-2009}}.
Ostatecznie wykształciły się dwa typy darwinizmu społecznego: nurt liberalny i indywidualistyczny, nawiązujący do filozofii Spencera i kładący nacisk na walkę między jednostkami oraz nurt secesjonizmu i interwencjonizmu kładący nacisk na walkę między rasami{{r|Drouard-2001}}.
Najbardziej rzetelną adaptacją osiągnięć teorii ewolucji na gruncie społecznym był darwinizm społeczny w wydaniu [[Herbert Spencer|Herberta Spencera]] i idącego tym tropem nurtu amerykańskiego ewolucyjnego naturalizmu [[William Graham Sumner|Wiliama Grahama Sumnera]], mieszczącego się w nurcie klasycznego [[liberalizm]]u. Sumner twierdził, że prawa natury obowiązują w społeczeństwie i faktu tego nie da się zmienić dekretami reformatorów. W wyniku konkurencji najlepiej przystosowani, najskuteczniej wydzierający przyrodzie bogactwa i oferujący je innym ludziom, będą osiągali sukces, a ludzie nieskuteczni i leniwi będą skazani na biedę. Ci, którzy będą próbowali zmienić ten stan rzeczy, będą w istocie uprzywilejowywać nieskuteczność, a prześladować najbardziej wartościowe jednostki, zmuszając je do dźwigania balastu gorzej przystosowanych. Według Sumnera ludzie mają prawo do poszukiwania szczęścia, a nie do gwarancji jego osiągnięcia ze strony innych. Państwo powinno pozostać neutralne, podobnie jak neutralna jest natura, powinno więc jedynie chronić warunki uczciwej konkurencji, a nie wpływać na jej wynik. Sumner wskazuje również na odmienny w różnych społeczeństwach stosunek do nieuczciwych metod osiągania sukcesu i częste rozbieżności pomiędzy obiegową opinią a utrwaloną praktyką.
Linia 18 ⟶ 22:
<ref name="Hodgson-2004">{{Cytuj pismo | nazwisko = Hodgson | imię = Geoffrey M. | tytuł = Social Darwinism in Anglophone Academic Journals: A Contribution to the History of the Term | czasopismo = Journal of Historical Sociology | wolumin = 17 | wydanie = 4 | strony = 428–463 | rok = 2004 | issn = 0952-1909 | doi = 10.1111/j.1467-6443.2004.00239.x | język = en }}</ref>
<ref name="Barondess-1998">{{Cytuj pismo | nazwisko = Barondess | imię = Jeremiah A. | tytuł = Care of the Medical Ethos: Reflections on Social Darwinism, Racial Hygiene, and the Holocaust | czasopismo = Annals of Internal Medicine | wolumin = 129 | wydanie = 11_Part_1 | strony = 891 | rok = 1998 | issn = 0003-4819 | doi = 10.7326/0003-4819-129-11_Part_1-199812010-00010 | język = en }}</ref>
<ref name="Leonard-2009">{{Cytuj pismo | nazwisko = Leonard | imię = Thomas C. | tytuł = Origins of the myth of social Darwinism: The ambiguous legacy of Richard Hofstadter's Social Darwinism in American Thought | czasopismo = Journal of Economic Behavior & Organization | wolumin = 71 | wydanie = 1 | strony = 37–51 | rok = 2009 | issn = 01672681 | doi = 10.1016/j.jebo.2007.11.004 | język = en }}</ref>
<ref name="Winlow-2009">{{Cytuj pismo | autor = H. Winlow tytuł = Darwinism (and Social Darwinism) | url = | czasopismo = | adres czasopisma = International Encyclopedia of Human Geography | strony = 4–11 | rok = 2009 | doi = 10.1016/B978-008044910-4.00675-1 | język = en }}
</ref>
<ref name="Drouard-2001">{{Cytuj pismo | nazwisko = Drouard | imię = A. | tytuł = Darwinism: Social | czasopismo = International Encyclopedia of the Social & Behavioral Sciences | strony = 3222–3225 | rok = 2001 | doi = 10.1016/B0-08-043076-7/01857-X | język = en }}
</ref>
<ref name="Bannister2001">{{Cytuj pismo | nazwisko = Bannister | imię = R.C. | tytuł = Evolutionism, Including Social Darwinism | czasopismo = International Encyclopedia of the Social & Behavioral Sciences | strony = 5033–5038 | rok = 2001 | doi = 10.1016/B0-08-043076-7/00063-2 | język = en }}</ref>
</references>
| |||