Siunjata: Różnice pomiędzy wersjami

Poglądy na temat pustości zjawisk zawierają się w szczególności w tzw. drugim cyklu nauk lub drugim obrocie kołem dharmy Buddy [[Siakjamuni]]ego. Nauki drugiego cyklu nazywane są też naukami o "braku cech", czyli o "pustce wszystkich zjawisk". Opierają się one na [[sutra]]ch mahajany. Do najważniejszych tekstów Buddy, tworzących podstawę systemu filozoficznego należy zbiór sutr [[Mahāprajñāpāramitā Sūtra|Pradżniaparamity]], czyli sutr Doskonałości Mądrości.

 

{{CytatD|width=700px|

 

== Siunjata w literaturze ==

 

== Tradycje nauk o siunjacie w buddyzmie tybetańskim ==

# [[wajbaszika]]

# [[sautrantika]]

# [[czittamatra]]

# [[madhjamaka]]

 

Wajbaszika m.in. przedstawia pogląd o ostatecznej naturze z trwałych niepodzielnie istniejących jednostek ([[transliteracja Wyliego|wylie]]. rtag dngos) jako najmniejszych cząsteczek składowych rzeczywistości doświadczanej poprzez świadomość. Sautrantrika m.in. naucza, że to co przejawia się jako "zewnętrzna rzeczywistość" jest niczym innym jak tylko własną projekcją mentalną, niż faktycznym doświadczaniem "niepodzielnie istniejących cząsteczek" i w ten sposób tłumaczy jak możliwe jest doświadczanie, gdyż świadomość nie jest różna w naturze od jej mentalnego doświadczenia. Czittamatra naucza m.in. że nie ma oddzielnej od świadomości (lub jej projekcji według sautrantiki) "zewnętrznej rzeczywistości", a wszystko ma ostatecznie naturę umysłu, który "samoświadomy i samorozświetlający się" jest wolny od dualizmu doświadczającego i doświadczanego<ref>Padmasambhava, Jamgön Kongtrül, Erik Pema Kunsang, ''The Light of Wisdom Vol. I'', Rangjung Yeshe Publications, Nepal [[1999]], ISBN 962-7341-37-1</ref>. Madhjamaka jest tu najbardziej precyzyjną doktryną na temat natury rzeczywistości siunjaty, "środkową ścieżką" poza wszelkimi "skrajnościami" błędów popadnięcia w omylnie rozumiany stan "pustości" jako nicości ([[nihilizm]]u) oraz błędów [[eternalizm]]u (inherentnego, wrodzonego i niezależnego istnienia zjawisk). W tej doktrynie wszystko jest opisywane jako współzależne i przejawiające się pod wpływem odpowiednich dla siebie przyczyn i warunków, tak że na poziomie ostatecznego wglądu nie można w żadnych zjawiskach odnaleźć ich inherentnej, wrodzonej i niezależnej egzystencji, włączając m.in. inherentne istnienie umysłu (odpowiadającego teorii czittamatry), co odpowiadało by skrajności eternalizmu, bądź oddziału świadomości od "zewnętrznego świata" (według teorii wajbasziki i sautrantiki), co odpowiadało skrajności nihilizmu, w którym mowa o nie podleganiu konsekwencjom własnych czynów<ref>Tsong-kha-pa, ''The Great Treatise On The Stages Of The Path To Enlightenment'', Vol. 3, Snow Lion, ISBN 1-55939-166-9 </ref>.

Zrealizowanie "pustości" (siunjata) wszystkich zjawisk oprócz doprowadzenia do wyzwolenia od cierpienia ([[dukkha]]) umożliwia w [[buddyzm]]ie również osiągnięcie Doskonałego [[oświecenie (religie wschodu)|Oświecenia]], kiedy przekroczone są zaciemnienia od [[niewiedza (buddyzm)|niewiedzy]]. Opisują to doktryny o naturze rzeczywistości w tak zwanej [[Mahajana|mahajanie]], ujęcia [[Bodhisattwa|bodhisattwy]], który szuka Doskonałego Oświecenia nie tylko dla samego siebie, ale przede wszystkim w celu pomocy w wyzwoleniu wszystkich czujących istot.

 

 

::: Wszystko jest współzależne, w rozumieniu konwencjonalnym wszystkie zjawiska tworzą się i zanikają pod wpływem odpowiednich dla nich przyczyn i warunków, pomimo że na poziomie ostatecznego wglądu nie można w tych zjawiskach odnaleźć ich inherentnej, wrodzonej i niezależnej egzystencji, jednak gdyż konwencjonalnie wydają się one tak pojawiać i zanikać, nie ma dlatego również totalnej pustości, jako nicości.

 

 

::: Zjawiska konwencjonalnie wydają się przejawiać, gdyż na poziomie ostatecznego wglądu nigdy nie powstały i nigdy nie znikną z powodu nieskończonej ilości niezbędnych do tego przyczyn i warunków. Jest niemożliwym by zaistniało kiedykolwiek jakiekolwiek zjawisko z powodu jednej tylko odseparowanej (tj. inherentnej, wrodzonej, niezależnej) przyczyny czy warunku bądź wielu takich przyczyn i warunków, gdyż w istocie było nieskończenie wiele współzależnych od siebie warunków i przyczyn (np. by zakwitł kwiat nie wystarczy tylko wilgotna gleba, lecz również choćby promienie słońca, które zależą nie tylko od zasłaniającego tę roślinę otoczenia, ale i od atmosfery ziemskiej, reakcji nuklearnych w słońcu, położenia układu słonecznego wzg galaktyki, która trwa już wiele [[miliard]]ów lat itd. itd.). Podobnie można udowodnić, że jest niemożliwym by owe zjawisko kiedykolwiek w podobny sposób zanikło z powodu jakiekolwiek odseparowanego rezultatu bądź wielu takich rezultatów.

 

 

Madhjamaka tłumaczy jak konwencjonalnie jakiekolwiek zjawisko wyodrębniane jest jako istniejące niezależne. Przytacza się m.in. przykład kwiatu. Pomimo że takie zjawisko, które identyfikujemy konceptualnie jako kwiat, można ujrzeć i zerwać, jednak ostatecznie nie jest to "kwiat" jako taki, ale niepowtarzalne zjawisko, składające się z niepoliczalnych części, całkowicie współzależne od swego otoczenia oraz całkowicie różne od pozostałych "kwiatów". Ze względu na niewystarczalność wszelkich konceptualnych założeń na temat zjawisk dowodzi się, że pełne zrozumienie zjawisk, tj. siunjata, możliwe jest tylko poza konceptualnymi wytworami. Dotyczy to również wyodrębniania indywidualnej tożsamości "ja" na tle [[pięć skupisk|pięciu skupisk]]. [[Śrawaka|Śrawakowie]] ([[hinajana w buddyzmie tybetańskim|hinajany]]) realizują brak tożsamości "ja" dopóty nie zostaną usunięte ich [[splamienia (buddyzm)|splamienia]] umysłu. Kiedy ich splamienia są usunięte, osiągają stan wyzwolenia "bez powrotu" po całkowitym wygaśnięciu pięciu skupisk z cyklu narodzin w [[Sansara|samsarze]]. Tym czasem [[Bodhisattwa|bodhisattwowie]] (mahajany), w przeciwieństwie do śrawaków kontynuują dalszy rozwój, aż do stanu [[trzy ciała Buddy|trzech ciał Buddy]], by być dalej użytecznymi dla czujących istot<ref>Tsong-kha-pa: "The Great Treatise On The Stages Of The Path To Enlightenment", Vol. 3, page. 322, Snow Lion, ISBN 1-55939-166-9 </ref>.

"Pustość" należy więc traktować jako niczym "nieograniczoną przestrzeń" dla rozwoju wszystkich doskonałych cech, aby rozwijać zdolność pomocy sobie i innym ([[sanskryt]]. [[bodhiczitta]]) oraz dla usunięcia wszystkich błędów, np. zaciemnień od [[niewiedza (buddyzm)|niewiedzy]].

Gdyby zjawiska były inheretne i niezależne z trwale wrodzonymi i nie mogącymi się już zmienić cechami, nie podlegałyby zmianom, a wszystko byłoby już z góry ustalone i przeznaczone. Jednakże teoria o "pustości" neguje inherentność zjawisk i ukazuje, że współzależność zjawisk obejmuje wszystko całkowicie. Każda więc czująca istota według tego ujęcia ma nieograniczone możliwości rozwoju nawet aż do poziomu Doskonałego Oświecenia według buddyzmu.

::: Dla tych którym pustość jest możliwa,

::: Wszystko jest możliwie.

 

== Natura Buddy a "pustość" ==

 

W mahajanie istnieją dwie tradycje nauk odnoszących się do natury rzeczywistości tzw. siunjaty. Pierwsza tradycja związana jest z przekazem [[Nagardżuna|Nagardżuny]] o [[Madhjamaka|madhjamace]] o „Środkowej Ścieżce”. Druga tradycja związana jest z przekazem [[Asanga|Asangi]] o „[[natura Buddy|naturze Buddy]]”, przekazem na którym później oparto nauki [[Czittamatra|czittamatry]]. W praktyce wadżrajany jednak główny nacisk kładzie się na nauki o naturze Buddy, w celu zrealizowania bezpośrednio doskonałej obecności poza wszelkimi konceptualnymi wyobrażeniami, zwanej [[Przejrzyste Światło]], stanu, który określany jest niekiedy jako absolutnie istniejący. [[Dziamgon Kongtrul Lodro Thaje]] w encyklopediach buddyzmu definiuje:

 

 

 

== Praktyka w celu zrealizowania siunjaty ==

Indyjski pandita [[Kamalasila|Kamalaśila]] (z Instytutu [[Nalanda]], 713-763 r. n.e.) w swoim dziele "Etapy medytacji" ([[sanskryt]]. Bhavanakrama) o praktykach śamatha i vipassana pisze:

 

 

Celem medytacji jest poza-konceptualna mądrość prowadząca do [[nirwana|nirwany]]. Mądrość owa wywodzi się z pewności wynikłej z doskonałej jedności śamathy i vipassany, tak że więcej już nie ma potrzeby podziału pomiędzy czasem formalnych sesji i czasu między tymi sesjami. Kamalaśila w "Etapach medytacji" podkreśla, że owa poza-konceptualna mądrość posiada przejrzystą obecność bez dualistycznego rozróżniania pomiędzy doświadczanymi zjawiskami a doświadczającym, w przeciwieństwie do stanu umysłu gdzie jest brak mentalnych aktywności, jak np. w czasie omdlenia. Mądrość ta pozostaje poza wszelkimi odniesieniami pochodzącymi z analiz nie dając żadnej podstawy by potrzebne było kontynuować praktykę.

::: Owa analiza nie pozostawia żadnej podstawy,

::: Ze względy na brak owej podstawy, analiza nie jest kontynuowana.

 

Pojęcie nirwany można odnieść do nauk nieistniejących już szkół [[Hinajana|hinajany]], gdzie osiąga się stan [[Śrawaka|śrawaki]], który po swojej śmierci, czyli całkowitym wygaśnięciu pięciu skupisk, osiąga stan wyzwolenia z cyklu narodzin w [[Sansara|samsarze]], oraz do nauk [[Mahajana|mahajany]], gdzie osiąga się stan [[Budda|buddy]] jako [[trzy ciała Buddy]] posiadające pięć mądrości (mądrość wszechprzenikającą, podobną zwierciadłu, równości, rozróżniającą i mądrość dharmathatu)<ref>III KARMAPA RANGDZIUNG DORDŻE, ŚWIADOMOŚĆ ZWYCZAJNA. ŚWIADOMOŚĆ PRZEBUDZONA, Wydawnictwo Source, Katowice 1995</ref>.

 

Obecnie w [[buddyzm]]ie występuje wiele odmiennych technik w stosowaniu śamathy i vipassany.

 

== "Pustość" a fizyka kwantowa ==

 

== Bibliografia ==

* ''Buddyjska filozofia pustki'', Artur Przybysławski, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław [[2009]]

* ''Pustka innego'', Jolanta Gablankowska-Kukucz, Wydawnictwo "A", Kraków, [[2004]]

* ''Mnich i filozof'', Matthieu Ricard & Jean-Francois Revel, Biuro Informacji Gospodarczej Sp. z o.o., Szczecin, [[1999]]

* ''Buddyjska Nauka o Całości Istnienia'', Garma C.C. Chang, Wydawnictwo "A", Kraków, [[1999]]

 

{{Wikicytaty|strona=Sunjata|dopełniacz=z Sunjaty}}