Kultura popularna: Różnice pomiędzy wersjami

Pojęcie [[Kultura ludowa|kultury ludowej]] odnosi się do kultury typowej dla społeczeństw przedindustrialnych ([[chłopi|wiejskich]]), które stanowiły pewną organiczna całość – [[wspólnota|wspólnotę]], w ramach której ramach wspólne [[wartości]] skutecznie regulowały [[Więź społeczna|więzi]] [[jednostka społeczna|jednostek]] ze [[społeczność|społecznością]], określały w takich społecznościach [[zróżnicowanie społeczne|zróżnicowanie]], [[Hierarchia społeczna|hierarchię]] i ład [[moralność|moralny]]. Społeczność wiejska nie była liczna, gdyż miała charakter lokalny, cechowała ją względna izolacja i samowystarczalność. Jej członków łączyło [[pokrewieństwo]], sąsiedztwo, znajomość, [[tradycja]], stabilne [[norma społeczna|normy]] i [[wartości]], te same [[zwyczaj]]e i [[wierzenia]], poczucie [[solidarność (socjologia)|solidarności]] i [[tożsamość kulturowa|tożsamości]]. Bezpośrednie kontakty miały charakter osobisty – cechowały je wzajemne zainteresowanie, życzliwość, gotowość do [[współpraca|współpracy]] i pomocy wzajemnej. Relacje kształtowało poczucie swojskości i [[sympatia|sympatii]]. Obcy nie byli tolerowani, chyba, że zostali włączeni we wspólnotę. Kultura ludowa cechowała się wolnym tempem zmian i wolnym przepływem informacji. [[Opinia (pogląd)|Opinie]] i [[pogląd]]y rodziły się na drodze kontaktów bezpośrednich.

Kultura ludowa jaka istniała w społecznościach wiejskich była spontaniczną, autentyczną ekspresją, wyrastała niejako od dołu, bezpośrednio łączyła się z doświadczeniami i życiem ludzi, przez nich była tworzona i kształtowana. Choć nie pozostawała zupełnie obojętna na wpływy kultury [[mieszczaństwo|mieszczańskiej]] funkcjonowała jednak w odrębności od [[elita]]rnej, dworskiej kultury [[Szlachta|panów]]. Nie aspirowała też do bycia [[sztuka|sztuką]], była jednak akceptowana i na swój sposób poważana. Można więc powiedzieć, że była niejako "własną" instytucją ludności wiejskiej. W kulturze ludowej nie było ani przestrzennego, ani też społecznego dystansu pomiędzy twórcami i odbiorcami. Twórca ludowy był amatorem, swego rodzaju rzemieślnikiem, gdyż jego sztuka była elementem codziennego użytku. W pierwszym rzędzie z jego wytworów użytek czynili bliscy i znajomi, z którymi łączyły go osobiste więzi. Funkcja artysty ludowego była też wielostronna, związana była ze wszystkimi innymi obszarami aktywności kulturowej. Choć cechy twórczości ludowej znamionowała duża doza zindywidualizowania to twórca w kulturze ludowej pozostawał jednak anonimowy.

Mała społeczność lokalna (wiejska) różni się pod wieloma względami od masowej społeczności wielkomiejskiej (zob. też [[społeczeństwo masowe]], [[kultura miejska]]), w której powstała i rozwijała się kultura masowa. Społeczność wielkomiejska jest nie tylko liczebna, ale i rozległa przestrzennie. Jest też ruchliwa, różnorodna. Kontakty majamają zwykle charakter rzeczowy, formalny, a nie osobowy, gdyż osobiste więzi międzyludzkie nie są w stanie łączyć bliżej tak licznej zbiorowości. Ludzie żyją więc we względnej izolacji, są zdystansowani do siebie, podchodzą do siebie z dużą dozą obojętności. Jest to więc swego rodzaju – jak ujął to amerykański socjolog [[David Riesman]] – samotny tłum. W społeczności wiejskiej komunikowanie treści symbolicznych obywało się na drodze bezpośrednich, osobistych kontaktów, w zamkniętych grupach o niewielkim stopniu przenikania, podczas gdy w społecznościach wielkomiejskich, jeśli pominąć kręgi rodzinne lub koleżeńskie, komunikacja, choć zatacza dużo szersze kręgi, jest znacznie bardziej powierzchowna, odbywa się zasadniczo za pomocą [[Środki masowego przekazu|środków masowego przekazu]].

wydawca = Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego | miejsce = Kraków | rok = 1998 | strony = 83-108, 143-160 | cytat = }}</ref>, w której odbiorca nie uczestniczy w procesie wytwarzania kultury, lecz pozostaje bierny, otrzymuje gotowy komercyjny produkt (a raczej jedną z jego licznych kopii). Produkt taki jest wytworem zespołu artystów i techników zarządzanych przez managerów biznesu. Wartość dzieła ocenia się najczęściej przez pryzmat tego, jakie może ona przynieść pieniądze (gdyż ich brak przekreśla szanse na dalszą twórczość). Kultura masowa jest szybko zmieniająca się, oparta jest na dużej liczbie informacji, których przepływ jest szybki.

Z uwagi na powyższe różnice obu kultur często spotyka się pogląd, że kultura ludowa jest dużo bliższa naturze ludzkiej niż kultura masowa co w skrajnych przypadkach prowadzi do idealizacji (zob. też [[ludowość]]) – zapomina się przy tym na przykład o uwikłaniu w znój pracy, niewiedzy, ale też i innych zjawiskach społecznych, może nie nagminnych to jednak obecnych w życiu dawnej wsi: biedzie, brutalności, przemocy czy pijaństwie ludzi żyjących w kulturze ludowej.

Jeszcze jeden ze sposobów definiowania kultury popularnej polega na wymienieniu tego, co mieści się w ramach tego pojęcia. Choć z punktu metodologicznego jest to podejście bardzo ułomne daje to pewne spojrzenie na to, co jest przedmiotem uwagi badaczy kultury popularnej. TymNiemniej niemniejjednak samo pojęcie [[kultura|kultury]] jest pojęciem bardzo pojemnym i jego rozumienie ulega zmianie zarówno w czasie, jak i zależnie od kontekstu. Za taką zmiennością podąża też i znaczenie terminu kultura masowa. Choć do kultury masowej zalicza się zasadniczo jedynie formy [[kultura symboliczna|kultury symbolicznej]] i w zasadzie wyłącza się z pojęcia kultury masowej zjawiska związane z [[kultura fizyczna|kulturą fizyczną]] (sportem uczestniczącym i [[sport widowiskowy|sportem widowiskowym]]) oraz podróżowaniem (turystyką) to obszary te mają wiele związków z samą kulturą masową. Często też mają charakter masowy i współzawodniczą z egalitarnymi sztukami o wolny czas rzesz ludzi. Również wiele związków z kulturą popularną posiada też [[kultura materialna]] (w tym kultura żywienia) nie tylko z uwagi na to, że kształt estetyczny przedmiotów użytkowych określa [[wzornictwo przemysłowe]] i [[architektura]] – dziedziny jakbądź by nieco byłobądź przynależne do sztuki – to w świetle np. teorii postmodernistycznych wiele z takich przedmiotów nabywanych lub użytkowanych jest bardziej (lub nawet czasami tylko) dla znaczenia, jakie mają one w przestrzeni społecznej, a nie dla ich wartości użytkowej. Dla [[Kulturoznawstwo|kulturoznawstwa]] duże znaczenie mają codzienne praktyki, za pomocą których kultura się przejawia w życiu ludzi. W ten sam sposób spogląda się więc też często i na kulturę popularną<ref>{{cytuj książkę | imię = Wojciech Józef | nazwisko = Burszta | autor link = Wojciech Burszta | tytuł = Różnorodność i tożsamość. Antropologia jako kulturowa refleksyjność | wydawca = Wydawnictwo Poznańskie | miejsce = Poznań | rok = 2004 | strony = 46-47 | cytat = Usiłowanie zdefiniowania kultury popularnej stanowi zajęcie samo w sobie, co przypomina zresztą losy pojęcia kultury w antropologii. A więc, zdając sobie sprawę z proliferacji sensów tego pojęcia i jego uwikłania w ideologiczną wykładnię świata, należy się na coś zdecydować. Za najbliższą mi w perspektywie (...) uważam tedy definicję kultury autorstwa Johna Fiske: "Kultura popularna to nie tyle kultura przedmiotów artystycznych i obrazów, ile zespół czynności kulturowych, dzięki którym sztuka przenika do obyczaju i warunków codziennego życia" (...) Kultura popularna jest formą ''praxis'' (...)}}</ref>.

* ''Kultura masowa'' (antologia tekstów: [[Dwight Macdonald]], Clement Greenberg, [[Marshall McLuhan]], Ernest van Den Haag, Leslie A. Fiedler, Melvin Tumin; wybór, tłumaczenie, przedmowa i posłowie: [[Czesław Miłosz]] ). I wyd.: Paryż [[1959]], Instytut Literacki, Biblioteka Kultury, II wyd.: (komentarz [[Jerzy Szacki]]) Wydawnictwo Literackie, Kraków 2002 , s. 174, ISBN 83-08-03175-7

* [[Antonina Kłoskowska]] ''Kultura masowa: krytyka i obrona'' Warszawa, Wyd. PWN, I wyd.: [[1964]], II wyd.: 1980, III wyd.: 1983, IV wyd.: 2005, s. 483, ISBN 83-01-01511-X

* [[Tadeusz Żabski]] (red.) ''Słownik literatury popularnej'', wyd. I: Wrocław [[1997]], Towarzystwo Przyjaciół Polonistyki Wrocławskiej; wyd. II uzupełnione: Wrocław 2006, Wyd. Uniwersytetu Wrocławskiego, s. 812, ISBN 978-83-229-2767-0

* [[Marek Krajewski (socjolog)|Marek Krajewski]] ''Kultury kultury popularnej'', Poznań [[2003]], II wyd.: 2005, Wydawnictwo UAM, s. 340, ISBN 83-232-1255-4