Trzeci Świat: Różnice pomiędzy wersjami

[[Plik:First second third worlds map.svg|thumb|250px|right|Świat podczas [[zimna wojna|zimnej wojny]]: niebieskim kolorem oznaczony został ''Pierwszy Świat'', czerwonym ''Drugi Świat'', a zielonym ''Trzeci Świat'']]

Jako twórcę pojęcia wskazuje się najczęściej francuskiego demografa i socjologa Alfreda Sauvy'egoSauvy’ego, który miał go użyć po raz pierwszy w 1952 r. Nawiązywał on do pamfletu z okresu [[rewolucja francuska|rewolucji francuskiej]], autorstwa księdza [[Emmanuel-Joseph Sieyès|Emmanuela-Josepha Sieyèsa]] ''[[Czym jest stan trzeci?]]''. Pamflet wskazywał na dysproporcje między faktyczną rolą [[stan trzeci|stanu trzeciego]] w społeczeństwie francuskim, a jego miejscem we francuskim ustroju<ref name="rewolucja" />. Zdaniem Alfreda Sauvy'egoSauvy’ego, tak jak stan trzeci domagał się równych praw w okresie rewolucji francuskiej, tak samo teraz państwa trzeciego świata domagają się równej pozycji na arenie międzynarodowej<ref name="Malendowski" />. Pierwszeństwo Sauvy'egoSauvy’ego jest jednak niepewne i niekiedy autorstwo terminu przypisywane jest [[Frantz Fanon|Frantzowi Fanonowi]], [[Georges Balandier|Georges'owiGeorges’owi Balandierowi]], a także (mylnie) [[Claude Bourdet|Claude'owiClaude’owi Bourdetowi]]<ref name="Solarz17" />.

Zwrot ma pochodzenie francuskie (''Tiers monde''). W świecie anglosaskim używano początkowo określeń "Świat„Świat Pośredni"Pośredni” czy "Międzyświat"„Międzyświat”, które jednak nie uległy popularyzacji<ref name="Solarz97" />.

Do krajów Trzeciego Świata zalicza się najczęściej kraje afrykańskie (wyłączając niekiedy [[Republika Południowej Afryki|Republikę Południowej Afryki]]), kraje azjatyckie (wyłączając obszar byłego [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|ZSRR]], [[Japonia|Japonię]], [[Izrael]], [[Cypr]], Chiny i [[Turcja|Turcję]]), oraz państwa obu Ameryk, położone na południe od [[granica amerykańsko-meksykańska|granicy Stanów Zjednoczonych i Meksyku]]. Do krajów Trzeciego Świata należą również kraje [[Oceania|Oceanii]], bez [[Australia|Australii]] i [[Nowa Zelandia|Nowej Zelandii]]<ref name="Solarz19" />.

W niektórych ujęciach za kraje Trzeciego Świata uznawano również niektóre kraje europejskie, takie jak [[Grecja]], [[Polska]], [[Portugalia]], [[Rumunia]] czy [[Jugosławia]]<ref name="Solarz23" />.

Te wyróżnienia opierają się najczęściej na ujęciu ''Trzeciego Świata'' jako grupy państw słabo rozwiniętych. Autorzy, którzy konsekwentnie rozumieją ''Trzeci Świat'' jako grupę państw pozostających w okresie zimnej wojny poza blokami wschodnim i zachodnim, wyłączają z trzeciego świata kraje socjalistyczne ([[Kuba|Kubę]], [[Chińska Republika Ludowa|ChRL]], [[Mongolia|Mongolię]], [[Wietnam Północny]] i [[Korea Północna|Koreę Północną]]<ref name="Solarz22" />).

=== Trzeci Świat -– sens polityczny ===

W tym znaczeniu Trzeci Świat utożsamiony był z [[Ruch państw niezaangażowanych|państwami niezaangażowanymi]] w rywalizację zimnowojenną. Zgodnie z tym rozumieniem do [[Pierwszy Świat|Pierwszego Świata]] zaliczano zachodnie państwa kapitalistyczne, a do [[Drugi Świat|Drugiego Świata]] kraje komunistyczne. Oprócz ''Trzeciego Świata'' jako pojęcia zamienne używano również ''trzeciej siły'', ''trzeciej drogi'' oraz ''państwami niezaangażowanymi''<ref name="Solarz34" />.

Jednocześnie wskazywano, że państwa określane tym pojęciem są bardzo zróżnicowane, znacznie bardziej niż państwa Pierwszego i Drugiego Świata. W szczególności nie jest prawdą, jakoby kraje Trzeciego Świata były jednolitym blokiem politycznym, odpowiadającym blokom kapitalistycznemu i komunistycznemu. Część z państw trzecioświatowych skłaniała się ku związkom z Zachodem, część ku ZSRR, a część próbowała prowadzić samodzielną politykę zagraniczną<ref name="Solarz46" />.

=== Trzeci Świat -– sens społeczno-gospodarczy ===

Obecnie pod pojęciem ''Trzeciego Świata'' rozumie się najczęściej kraje o niskim poziomie rozwoju społeczno-ekonomicznego. Źródła tego znaczenia znajdują się już w pierwszym eseju Alfreda Sauvy z 1952 r., który łączył ''Trzeci Świat'' z [[Organizacja Narodów Zjednoczonych|oenzetowskim]] pojęciem [[kraje niedorozwinięte|krajów niedorozwiniętych]]<ref name="Solarz57" />. Inni autorzy utożsamiali ''Trzeci Świat'' z takimi pojęciami jak [[kraje słabo rozwinięte]], [[kraje rozwijające się]] , [[Południe (stosunki międzynarodowe)|Południe]]<ref name="Solarz74" />.

Popularyzacja tego pojęcia nastąpiła po [[konferencja w Bandungu|konferencji w Bandungu]] w 1955 r<ref name="Solarz76" />. Od tej konferencji też zaczęto łączyć pojęcie Trzeciego Świata z [[dekolonizacja|ruchem dekolonizacji]].

# przeszłość [[kolonializm|kolonialną]] -– są to kraje w większości pokolonialne. Dużym problemem pozostaje utrzymująca się [[neokolonializm|zależność postkolonialna]] od metropolii

# niski stopień rozwoju gospodarczego -– bieda i zacofanie gospodarcze pozostaje głównym problemem krajów Trzeciego Świata. Od czasu powstania pojęcia część państw tej grupy odnotowała znaczący wzrost gospodarczy (szczególnie ''[[azjatyckie tygrysy]]''), dzięki czemu dołączyły do grupy krajów rozwiniętych

# mocno zróżnicowaną [[Struktura społeczna|strukturę społeczną]] i [[Etniczność|etniczną]], prowadzącą do licznych konfliktów -– na skutek tego, kraje Trzeciego Świata trawione są wieloma konfliktami o [[konflikt etniczny|charakterze etnicznym]], [[konflikt religijny|religijnym]] i [[konflikt społeczny|społecznym]]. W większość państw nie wykształciła się też jednolita [[tożsamość narodowa]]

# słabość instytucji politycznych -– systemy polityczny krajów Trzeciego Świata są często niestabilne, przechodząc między rządami [[demokracja|demokratycznymi]] i [[Autorytaryzm (ustrój)|autorytarnymi]]. W części krajów (obecnie w [[Somalia|Somalii]]) nastąpił też całkowity rozpad instytucji politycznych.

Pojęcie ''Trzeciego Świata'' było celem wielu krytyk. Wskazywano, że kraje Trzeciego Świata są zbyt zróżnicowane, aby wrzucać je do jednej kategorii. Pojęcie to sugeruje, że kraje tak różne jak np. [[Niger]], [[Argentyna]], [[Korea Południowa]] czy [[Kuwejt]] mają wspólne problemy czy interesy polityczne. Koniec zimnej wojny spowodował, że straciło aktualność polityczne znaczenie ''Trzeciego Świata''. Dynamiczny rozwój ekonomiczny wielu "trzecioświatowych"„trzecioświatowych” krajów podważył z kolei zasadność znaczenia społeczno-gospodarczego. W konsekwencji ''Trzeci Świat'' jest pojęciem bardzo upraszczającym rzeczywistość międzynarodową i ukrywającym jej faktyczne zróżnicowanie<ref name="Solarz97a" />.

''Trzeci świat'' jest również pojęciem budzącym negatywne skojarzenia i przez to [[stygmatyzacja|stygmatyzującym]]. Jest on kojarzony z biedą, głodem, zacofaniem, konfliktami i niestabilnością<ref name="Solarz112" />.

<ref name="Malendowski">{{cytuj książkę | autor = W.Malendowski| tytuł = Stosunki międzynarodowe | wydawca = Atla2 | miejsce = Wrocław | rok = 2000}}</ref>