|
#PATRZ [[Supermarket#Supermarkety w Polsce]]
{{Inne znaczenia|sklepu|[[Supermarket (ujednoznacznienie)|inne znaczenia tego słowa]]}}
[[Plik:E LECLERC Wroclaw.jpg|thumb|250px|Supermarket [[E.Leclerc]] we [[Wrocław]]iu]]
'''Supermarket''' – w ścisłym znaczeniu: [[sklep]] o bardzo dużej powierzchni, sprzedający szeroki asortyment towarów codziennego użytku, takich jak żywność, ubrania, [[kosmetyki]], środki czyszczące itp.
== Nazewnictwo ==
Przede wszystkim w [[Polska|Polsce]] i we [[Francja|Francji]] dość często supermarkety o dużych rozmiarach, oferujące do sprzedaży szeroki asortyment towarów nazywa się potocznie ''[[hipermarket]]ami''. Nie ma ściśle wyrażonej granicy, kiedy supermarket można nazwać hipermarketem (np. przeprowadzony przez [[Ahold]] [[rebranding]] hipermarketów [[Hypernova]] na supermarkety [[Albert (supermarket)|Albert]]). Uznaje się jednak, iż supermarket ma powierzchnię nie przekraczającą 2,5 tys m².
Hipermarket natomiast ma najczęściej dużo większą powierzchnię (powyżej 2,5 tys. m²). Głównym wyznacznikiem rodzaju marketu jest udział powierzchni przeznaczonej na artykuły przemysłowe (tzw. ''NonFood''). Supermarkety są ukierunkowane głównie na żywność (''Food''), z niewielkim udziałem art. przemysłowych. Natomiast w hipermarketach często można odnaleźć rozbudowane stoiska tekstylne, gospodarstwa domowego, czy specjalistyczne stoiska ze sprzętem RTV-AGD.
W mniej ścisłym znaczeniu supermarketami nazywa się też sklepy specjalistyczne, które cechuje podobna do "prawdziwych" supermarketów organizacja sprzedaży. W stosunku do sklepów specjalistycznych o dużej powierzchni często mówi się o '''megamarketach''' (np. [[Media Markt]] nazywany jest ''Electro MegaMarketem'').
Istnieją również sklepy o stosunkowo małej powierzchni (do ok. 2500 m²), gdzie główny nacisk kładzie się na niskie ceny, które uzyskuje się przez znaczną redukcję kosztów. Dla klienta zazwyczaj te niższe koszty widoczne są w postaci uproszczonej ekspozycji (towary wykładane są na półkę w opakowaniach zbiorczych, a nie jak w hiper- czy supermarketach w opakowaniach jednostkowych). Sklepy takie nazywa się '''[[dyskont]]ami'''.
== Charakterystyka ==
[[Plik:Gdańsk Galeria Przymorze – E.Leclerc.JPG|thumb|250px|Wnętrze supermarketu]]
W typowym supermarkecie sprzedaż towarów ma charakter samoobsługowy – większość towarów jest wyłożona na długich półkach, z których klienci wkładają je sami bezpośrednio do wózków lub koszyków. Faktyczna sprzedaż towaru ma miejsce dopiero po dotarciu klienta z wózkiem do kasy.
Niektóre rodzaje towarów, które wymagają osobnego ważenia i krojenia (np. wędliny lub sery) są w supermarketach czasami sprzedawane zza lady, jednak zazwyczaj płaci się za nie dopiero przy kasie końcowej. Przy wielu supermarketach działają także własne [[masarnia|masarnie]] i [[piekarnia|piekarnie]].
Tego rodzaju technika sprzedaży pozwala na radykalne zmniejszenie zatrudnienia w stosunku do tradycyjnych sklepów z jedną ladą oraz wystawianie do sprzedaży znacznie szerszego asortymentu towarów. Skróceniu ulega też liczba pośredników, gdyż sklepy takie nie korzystają zwykle z pośrednictwa [[hurtownia|hurtowników]], lecz są hurtowniami same dla siebie. Duża skala obrotów daje tym sklepom silną pozycję w negocjowaniu cen z producentami. Wszystko to powoduje, że sklepy te są w stanie wypracowywać duży zysk, przy niskiej marży własnej i oferowaniu niższych, niż małe sklepy, cen.
Większość supermarketów działa w ramach lokalnych, ogólnokrajowych lub nawet międzynarodowych sieci, tworząc potężne przedsiębiorstwa o bardzo dużych obrotach i zyskach. Dla zwiększenia obrotów i zysków sieci te bardzo często posiadają też własne wytwórnie niektórych produktów, wydają klientom własne [[karta płatnicza|karty płatnicze]], oferują rozmaite programy lojalnościowe i preferencyjne pożyczki.
== Krytyka ==
Efektywność ekonomiczna supermarketów jest na tyle wielka, że we wszystkich krajach, w których mogły się bez przeszkód rozwijać praktycznie zdominowały one [[handel detaliczny]] i półhurtowy, zostawiając dla mniejszych sklepów tylko rynki niszowe.
W wielu krajach (zwłaszcza w [[Europa Zachodnia|Europie Zachodniej]]) narasta coraz większy opór lobby drobnego handlu przeciw dalszemu, nieograniczonemu rozwojowi supermarketów. Sklepy tego rodzaju oskarża się o wywoływanie wielu negatywnych efektów społecznych, m.in:
* rozbijanie lokalnych społeczności, które wcześniej skupiały się wokół małych sklepików w centrach miast;
* dehumanizację procesu robienia zakupów – zakupy w małych sklepach były niegdyś okazją do serdecznej rozmowy i zawierania bliższych znajomości z ludźmi z najbliższego otoczenia;
* uniformizację oferowanych towarów i narzucania klientom własnych gustów;
* wykorzystywania silnej pozycji na rynku do nieuczciwych praktyk w stosunku do klientów, pracowników i producentów (oferowanie produktów przeterminowanych, wymuszanie na producentach cen na granicy opłacalności, przeciąganie płatności za zamówione towary, wyzysk pracowników i zmuszanie ich do pracy w późnych godzinach nocnych);
* generowanie w swoim otoczeniu intensywnego ruchu samochodowego (zarówno osobowego jak i ciężarowego), który jest uciążliwy dla osób mieszkających blisko takich sklepów.
=== Odpowiedź na krytykę ===
Zwolennicy supermarketów argumentują natomiast, że:
* zarzuty przeciw nim są niemal identycznie, jak wysuwane w [[XIX wiek]]u przeciw maszynie czy produkcji przemysłowej; próby zatrzymywania czasu i sztuczne podtrzymywanie archaicznej organizacji handlu są jednak tak samo skazane na niepowodzenie;
* efektywna organizacja handlu pozwala lepiej wykorzystać potencjał gospodarki i zasoby pracy ludzkiej, co zwiększa [[produkt krajowy brutto]] i tym samym ogólną pulę bogactw;
* wielkie sieci handlowe wymuszają rezygnację z wysokich [[marża|marż]] i nieefektywnych sposobów produkcji, a często uruchamiają nowe linie produkcyjne o wysokiej efektywności, pośrednio zwiększając w ten sposób konkurencyjność gospodarki;
* konsumenci, kupując w supermarketach, dzięki niskim cenom mogą kupić więcej towarów, dając zatrudnienie i zysk ich wytwórcom;
* zwłaszcza najbiedniejsi dzięki oszczędnościom mogą lepiej zaspokoić swoje potrzeby lub przeznaczyć nadwyżkę np. na cele kulturalne, oświatowe czy rozrywkowe;
* ogromna popularność supermarketów świadczy o tym, że klienci dobrowolnie je wybierają i najwyraźniej lepiej odpowiadają one ich potrzebom niż tradycyjne sklepy;
* rozbudowane [[centrum handlowe|centra handlowe]] wyrastające wokół supermarketów stają się nowymi ośrodkami rozrywki, integrującymi ludność wielkich miast;
* towary w supermarketach można dokładnie obejrzeć i zastanowić się przed ich zakupem, co zazwyczaj nie jest możliwe w małych sklepach gdzie zarówno sprzedawca jak i ewentualna kolejka wymuszają szybkie decyzje na konsumencie;
* krytyka jest inspirowana głównie przez grupy interesu, które w imię własnych zysków chcą zmuszać konsumentów za pomocą regulacji prawnych do kupowania na mniej korzystnych dla nich warunkach (kupowanie w supermarketach nie jest przymusowe);
* wysuwany przez właścicieli małych sklepów argument o tym, jakoby towary w supermarketach były często przeterminowane jest chybiony, ponieważ znacznie częściej właśnie małe sklepy są zmuszone „wypchnąć” towar po upływie terminu ważności, w celu uniknięcia strat. Należy zauważyć, że w supermarkecie klient ma znacznie więcej czasu na zapoznanie się z terminem ważności produktu przed dojściem do kasy, natomiast w małym sklepie często jest to bardzo utrudnione (towar podaje sprzedawca, który przez to niekiedy wykorzystuje nieświadomość konsumenta co do terminu przydatności towaru).
Negatywna kampania przeciw supermarketom wywołała już jednak w kilku krajach (m.in: [[Wielka Brytania]], Francja, [[Niemcy]], [[Włochy]]) reakcję w postaci specjalnych regulacji prawnych ograniczających dalszych rozwój tych sklepów – takich jak – ograniczenia co do godzin otwarcia, minimalnej płacy i maksymalnego czasu pracy pracowników, minimalnej marży, zakazu sprzedaży towarów poniżej kosztów wytworzenia, maksymalnej powierzchni, szczegółowych warunków lokalizacji takich sklepów. W niektórych krajach działalność supermarketów ogranicza m.in. [[Zakaz handlu w niedziele i święta|zakaz handlu w niedziele]] – znany np. w Niemczech pod nazwą ''Sonntagsruhe'' – a w innych (m.in. w Polsce) – wprowadzenie tego zakazu jest w fazie dyskusji politycznej.
== Zobacz też ==
* [[supermarkety w Polsce]]
{{Wikisłownik|supermarket}}
{{commonscat|Supermarkets}}
[[Kategoria:Obiekty handlowe]]
| 