Anthony Ashley-Cooper (3. hrabia Shaftesbury): Różnice pomiędzy wersjami

'''Lord Shaftesbury''' (''The 3^rd Earl of Shaftesbury'') '''Anthony Ashley Cooper''' (ur. [[26 lutego]] [[1671]], zm. [[4 lutego]] [[1713]]) – [[Wielka Brytania|brytyjski]] [[filozofia|filozof]] i [[etyka|etyk]].

 

Edukacja trzeciego księcia Shaftesbury nadzorowana była przez jego dziadka, Anthony Ashleya Coopera, pierwszego księcia Shaftesbury, i on właśnie polecił [[John Locke|Johnowi Locke]] zająć się wnuczkiem. Trzeci książę Shaftesbury służył w brytyjskim parlamencie oraz w [[Izba Lordów|Izbie Lordów]], stan jego zdrowia jednak zmusił go do porzucenia kariery politycznej w wieku 30 lat. Jego najważniejsze prace powstały w latach [[1705]]-[[1710]]; zbiór esejów ''Characteristics'' był, do końca XIX wieku, jednym z fundamentalnych tekstów poświęconych [[etyka|etyce]] w filozofii brytyjskiej.

 

Anthony Ashley Cooper był pod filozoficznym wpływem [[John Locke|Johna Locke'a]], który był przez kilka lat sekretarzem lorda – wpływ ten jednak nie oznaczał zaakceptowania przez niego wszystkich poglądów mistrza, zwłaszcza tych na istnienie ''idei wrodzonych'' (''innate ideas''). Lord Shaftesbury sprzeciwiał się także [[Kartezjusz|kartezjańskiemu]] dowodowi na istnienie (''Cogito ergo sum''), gdyż wydawało mu się wystarczającym zaufanie w tej dziedzinie [[Rozsądek|zdrowemu rozsądkowi]] (''sensus communis'').

 

Postawę Shaftesbury'ego charakteryzowała [[teleologia]], przekonanie o celowości świata i o jego harmonii, a w nim o celowości życia człowieka, którego obserwacja dostarcza wiedzę na temat owego celu. Spłycaniem wizji człowieka było, według lorda, rozważanie na jego temat poza tym konkretnym kontekstem, a winnymi tego spłycania są, m.in., Locke i Kartezjusz.

 

Lord Shaftesbury bronił specyficznej idei dobra. Twierdził, że [[teologia|teologiczna]] koncepcja dobra jest [[Egoizm etyczny|samolubna]], interesuje ją bowiem spodziewana po śmierci nagroda. Wtedy tylko, twierdzi Shaftesbury, można mówić o prawdziwej cnocie, gdy posiada się pewnego umiłowania wobec dobrych rzeczy, związanego wyłącznie z ich dobrem samym w sobie. Jednym z obiektów krytyki filozofa był społeczny kontrakt oparty na postulatach pielęgnowania egoizmu promowany przez [[Thomas Hobbes|Hobbesa]]. Celem edukacji moralnej nie jest, według brytyjskiego filozofa, automatyczne reagowanie na strach przed karą, ale wychowanie w człowieku bezinteresownej miłości dla najwyższego dobra, wykształcenie ''zmysłu moralnego'' (''moral sense''). Najpoważniejszym współczesnym krytykiem filozofii moralnej lorda Shaftesbury był [[Bernard de Mandeville]], który zarzucał jej zbytnie idealizm nieprzystającą do rzeczywistości, oraz bronił ludzkich przywar jako czynników spajających społeczeństwo.

 

* ''Characteristics of Men, Manners, Opinions, Times'' ([[1711]]):

# "A Letter Concerning Enthusiasm"

* ''Second Characters or the Language of Forms by the Right Honourable Anthony, Early of Shaftesbury'', edited by Benjamin Rand, Cambridge: Cambridge University Press, [[1914]].

 

* [http://web.archive.org/web/20060517013430/http://ljaffro.chez-alice.fr/letter_concerning_enthusiasm.pdf "List dotyczący entuzjazmu"] ({{lang2|en|ang.}}, format [[PDF|pdf]])

* [http://plato.stanford.edu/entries/shaftesbury/ Shaftesbury w ''Stanford Encyclopedia of Philosophy'']