Dolina Bystrej: Różnice pomiędzy wersjami

'''Dolina Bystrej''' – [[Dolina walna|walna dolina]] w polskich [[Tatry Zachodnie|Tatrach Zachodnich]], ograniczona u ujścia stokami [[Nosal (Tatry)|Nosala]] i [[Krokiew (Tatry)|Krokwi]].

 

Górą podchodzi pod [[Grań główna Tatr Zachodnich|główną grań Tatr Zachodnich]] na odcinku od [[Kopa Kondracka|Kopy Kondrackiej]] (2005 m) po [[Kasprowy Wierch]] (1987 m). Wąski wylot znajduje się w [[Kuźnice (Zakopane)|Kuźnicach]] na wysokości 930 m. Ma kilka odnóg:

* [[dolina Jaworzynka]] odgałęziająca się już w Kuźnicach i biegnąca w południowo-wschodnim kierunku,

* [[Dolina Kondratowa]]. Jej wschodnia odnoga to [[Dolina Sucha Kondracka]]. Górą Dolina Kondratowa rozgałęzia się jeszcze na [[Dolina Małego Szerokiego|Dolinę Małego Szerokiego]] z [[Piekło (Tatry)|Piekłem]] i [[Długi Żleb (Dolina Kondratowa)|Długi Żleb]].

 

Dolina Bystrej ma długość około 6 km i powierzchnię ok. 17 km². Zbudowana jest zarówno ze [[skały osadowe|skał osadowych]], jak i [[skały krystaliczne|krystalicznych]]. Modelowana była w różnych miejscach przez pokrywające ją lodowce jak i przez procesy [[kras (geologia)|krasowe]]. Wynikiem procesów krasowych są liczne jaskinie, groty i wnęki skalne. Najbardziej z nich znane to: [[Jaskinia Magurska]], [[Jaskinia Bystrej]] i [[Jaskinia Kasprowa Niżnia]]. Wskutek porowatości wapiennego podłoża znaczna część doliny jest sucha, wody płyną bowiem podziemnymi przepływami, a stałe potoki istnieją głównie w dolnych częściach dolin. Miejscami woda wypływa z podłoża dużymi [[wywierzysko|wywierzyskami]]. Największe z nich to: [[Wywierzysko Bystrej]], [[Goryczkowe Wywierzysko]], [[Kasprowe Wywierzysko]]. Dnem doliny płynie potok [[Bystra (dopływ Zakopianki)|Bystra]], który tworzą potoki: [[Goryczkowy Potok|Goryczkowy]] i [[Kasprowy Potok|Kasprowy]].

 

Dolina Bystra znana jest z silnych wiatrów. Na osi [[Dolina Cicha Liptowska|Dolina Cicha]] – Dolina Bystrej tworzy się silna dysza aerodynamiczna, skutkiem której są duże wiatrołomy. W wyniku kilkusetletniej eksploatacji doliny ([[Pasterstwo w Karpatach|pasterstwo]], górnictwo, hutnictwo) nastąpiło znaczne zniszczenie lasów, ogołocenie części zboczy z kosodrzewiny i sztuczne obniżenie jej górnej granicy, a nawet całkowita erozja niektórych zboczy. Zaniechano tej działalności już od kilkudziesięciu lat i przyroda znacznie się zregenerowała. Mimo to skutkuje to nadal dość sporymi lawinami schodzącymi w wielu miejscach Doliny Bystrej.

 

Wylot doliny dawno już został zagospodarowany i zabudowany. Dawniej istniały: dwór Homolacsów, kuźnie, huty, sanatorium dziecięce. Obecnie istnieją: dolna stacja [[Kolej linowa Kasprowy Wierch|kolejki linowej na Kasprowy Wierch]], punkt informacyjny [[Tatrzańskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe|TOPR]], domy mieszkalne, hotel Jaworzynka, sklepy, bary, [[Klasztor Albertynów na Śpiącej Górze|klasztor Albertynów]], [[Klasztor Albertynek na Kalatówkach|klasztor Albertynek]], [[hotel górski PTTK Kalatówki]]. Do Kuźnic kursują busy, taksówki, samochody mieszkańców i różnego rodzaju służb miejskich i tatrzańskich, a same Kuźnice są jedną z głównych baz wypadowych w wyższe partie gór.

 

Z powodu bliskości do Zakopanego rejon doliny był dawniej intensywnie eksploatowany przez pasterstwo, górnictwo i nadmierną eksploatację lasów. W dolinie istniały 4 [[hale tatrzańskie|hale]]: [[Hala Jaworzynka]], [[Hala Kasprowa]], [[Hala Goryczkowa]], [[Hala Kondratowa]] i [[Hala Kalatówki]]. Pasterstwo zniesiono całkowicie, istnieje tylko [[wypas kulturowy]] na [[Kalatówki|polanie Kalatówki]] i [[Polana Kuźnicka|Polanie Kuźnickiej]]. Duże szkody dla roślinności poczyniło zbieractwo i niszczenie roślin przez liczne rzesze turystów. W zimie jest zatłoczona przez narciarzy (rejon Doliny Goryczkowej). Działają wyciągi narciarskie: [[kolej krzesełkowa Goryczkowa]] i dwa orczykowe [[wyciągi narciarskie Kalatówki]]. Obecnie cała dolina znajduje się na obszarze [[Tatrzański Park Narodowy (Polska)|Tatrzańskiego Parku Narodowego]], a większa jej część to ''obszar ochrony ścisłej Kondratowa, Goryczkowa, Kasprowa, Mała Jaworzynka''<ref name=Polkart/>.

 

: {{szlak|niebieski}} – niebieski [[szlak turystyczny]] z Kuźnic na [[Wielki Giewont|Giewont]] przez Dolinę Kondratową i [[Kondracka Przełęcz|Kondracką Przełęcz]]. Szlak rozdwaja się przy klasztorze Albertynek i łączy z powrotem w pobliżu [[Wywierzysko Bystrej|Wywierzyska Bystrej]]. Zachodnia nitka przechodzi obok hotelu górskiego, wschodnia przebiega skrajem polany Kalatówki.

:* Czas przejścia z Kuźnic do hotelu górskiego Kalatówki: 35&nbsp;min, ↓&nbsp;25&nbsp;min

* [[Aleja Przewodników Tatrzańskich w Zakopanem|Aleja Przewodników Tatrzańskich]] z [[Rondo Jana Pawła II w Zakopanem|Ronda Jana Pawła II]] (dawne Rondo Kuźnickie) do Kuźnic

 

: {{szlak narciarski|niebieski}} – jednokierunkowa z Kasprowego Wierchu przez Dolinę pod Zakosy, zboczami dolnej części [[Kondratowy Wierch|Kondratowego Wierchu]] do schroniska PTTK na Hali Kondratowej

: {{szlak narciarski|niebieski}} – jednokierunkowa z Kasprowego Wierchu do Wyciągu Goryczkowego

: {{szlak narciarski|niebieski}} – dwukierunkowa z [[Niżnia Goryczkowa Rówień|Niżniej Goryczkowej Równi]] do Doliny Kondratowej poniżej [[polana Kondratowa|Polany Kondratowej]]<ref name=Polkart>{{Cytuj książkę|tytuł=Tatry Zachodnie słowackie i polskie. Mapa turystyczna 1:25&nbsp;000|miejsce=Warszawa |data=2009/10|wydawca= Wyd. Kartograficzne Polkart Anna Siwicka |isbn= 83-87873-36-5}}</ref>.

 

 

# {{Cytuj książkę |imię=Zofia |nazwisko= Radwańska-Paryska |imię2=Witold Henryk |nazwisko2= Paryski|tytuł= Wielka encyklopedia tatrzańska|miejsce=Poronin|wydawca= Wyd. Górskie|rok=2004 |isbn = 83-7104-009-1}}

# {{Cytuj książkę |nazwisko=Cywiński |imię=Władysław |autor link= Władysław Cywiński|tytuł=Tatry. Przewodnik szczegółowy. Tom 13. Kasprowy Wierch |wydawca=Wydawnictwo Górskie |miejsce=Poronin |data=2008 | |isbn=83-7104-011-3}}