Kręczynka jesienna: Różnice pomiędzy wersjami

'''Kręczynka jesienna''' (''Spiranthes spiralis'' (L.) Chevall.) – [[gatunek (biologia)|gatunek]] [[bylina (botanika)|byliny]] z [[rodzina (biologia)|rodziny]] [[Storczykowate|storczykowatych]] (''Orchidaceae'').

 

Zwarty [[Zasięg (biogeografia)|zasięg występowania]] obejmuje całą niemal Europę (bez Szkocji, Islandii i Półwyspu Skandynawskiego). Na południowym wschodzie sięga po Kaukaz i Azję Mniejszą. Występuje również na oderwanych od głównego zasięgu stanowiskach w górach na pobrzeżu Algierii, Sycylii, Krety i Cypru. W Polsce opisano jego występowanie na ponad 100 stanowiskach, jednakże większość z nich jest już historyczna. W latach 2000-2006 potwierdzono jego występowanie tylko na kilkunastu stanowiskach i wszystkie znajdują się w [[Karpaty|Karpatach]]. Są to stanowiska: w rejonie [[Cisownica|Cisownicy]] i w [[Leszna Górna|Lesznej Górnej]], dwa stanowiska na pograniczu [[Beskid Makowski|Beskidu Makowskiego]] i [[Pasmo Policy|Pasma Policy]] koło [[Juszczyn (województwo małopolskie)|Juszczyna]], w [[Beskid Wyspowy|Beskidzie Wyspowym]] koło [[Tęgoborze|Tęgoborza]], 8 stanowisk na zachodnim końcu [[Beskid Niski|Beskidu Niskiego]] w miejscowościach [[Binczarowa]], [[Bogusza (powiat nowosądecki)|Bogusza]], [[Kamionka Wielka]] i [[Nawojowa]]. W latach 2007-2008 znaleziono nowe stanowisko koło [[Piwniczna-Zdrój|Piwnicznej]] w [[Beskid Sądecki|Beskidzie Sądeckim]]<ref name=K>{{Cytuj książkę |imię=Zbigniew |nazwisko=Mirek |imię2=Halina |nazwisko2=Piękoś-Mirkowa |tytuł=Czerwona księga Karpat Polskich |wydawca=Instytut Botaniki PAN |miejsce=Kraków |data=2008 |isbn =978-83-89648-71-6}}</ref>.

 

[[Plik:Spiranthes spiralis 120807a.jpg|thumb|left|150px|Kwiatostan]]

; [[Łodyga]]: Wzniesiona, prosta, o wysokości 10-30 cm, w górnej części krótko owłosiona<ref name=Szafer>{{Cytuj książkę|imię=Władysław |nazwisko=Szafer |imię2=Stanisław |nazwisko2=Kulczyński |tytuł=Rośliny polskie|miejsce=Warszawa |rok=1953 |wydawca= PWN}}</ref>.

 

; Część podziemna: Wydłużone i owłosione [[bulwa (botanika)|bulwy]]<ref name=Szafer/>.

 

[[Bylina (botanika)|Bylina]], [[geofit]]. W Polsce kwitnie od lipca do sierpnia, czasami do pierwszych dni października<ref name=K/>. Jej [[przedsłupność|przedsłupne]] kwiaty zapylane są głównie przez [[trzmiel]]e i gatunki z rodzaju ''[[Lasioglossum]]''. Roślina zwabia je zapachem kwiatów oraz nektarem. Współczynnik zawiązywania nasion jest wysoki. Liczba chromosomów [[diploid|2n]] = 30<ref name=storczyki/>.

 

Rośnie głównie na łąkach, szczególnie wilgotnych. Preferuje stanowiska słoneczne i otwarte, gleby świeże, gliniaste, o odczynie obojętnym lub lekko kwaśnym<ref name=C>{{Cytuj książkę |imię=Halina |nazwisko=Piękoś-Mirkowa |imię2=Zbigniew |nazwisko2=Mirek |tytuł=Rośliny chronione|wydawca=Multico Oficyna Wyd. |miejsce=Warszawa |rok=2006 |isbn = 978-83-7073-444-2}}</ref>. W Polsce jej stanowiska obecnie znajdują się na wysokości 380 – 560 m n.p.m.<ref name=K/>, w Europie dochodzi do 1640 m<ref name=storczyki/>.

 

Roślina objęta jest w Polsce [[lista gatunków roślin objętych ścisłą ochroną|ścisłą ochroną gatunkową]]. Jest [[roślina|rośliną]] niezwykle rzadką. W [[Polska|Polsce]] rośnie na zaledwie kilkunastu stanowiskach. Również na poszczególnych stanowiskach występuje w niewielkiej ilości osobników i na niewielkim terenie. W ostatnich dziesięcioleciach obserwowany jest duży spadek liczby stanowisk. Przyczyną jest zaniechanie tradycyjnych metod gospodarowania łąkami, co powoduje zmiany ich składu gatunkowego i wzrost liczby roślin zagłuszających kręczynkę jesienną, szczególnie zaś wysokich traw rozłogowych (przy [[eutrofizacja|eutrofizacji]] łąk). Wszystkie znane obecnie stanowiska tego gatunku znajdują się poza obszarami chronionymi. W związku z tym dla ochrony tego gatunku wskazane byłoby objęcie jego stanowisk ochroną, np. w postaci [[użytek ekologiczny|użytków ekologicznych]] oraz [[ochrona czynna|ochroną czynną]] na stanowisk, gdzie jest zagłuszany przez inne rośliny<ref name=K/>.

 

 

[[Plik:Spiranthes spiralis 170808.jpg|thumb|200px|Pokrój]]

* ''Epipactis spiralis'' (L.) Crantz

* ''Gyrostachys autumnalis'' (Balb.) Dumort.

* ''Spiranthes glauca'' Raf.

(na podstawie ''The Plant List''<ref name=TPL>{{Cytuj stronę |url= http://www.theplantlist.org/tpl/record/kew-194531 |tytuł= The Plant List ''Spiranthes Spiralis'' |data dostępu = 20011-05-28}}</ref>.

 

[[Kategoria:Storczykowe]]