Wdżar: Różnice pomiędzy wersjami

Ponieważ nazwa góry jest nieco trudna do wymówienia, spotyka się wiele jej form: Wzor, Wżar, Wżary, Żar, Zdżar, Zżar, a na mapie z 1861 występuje pod nazwą Wzory<ref name=Nyka />. Częściowo bezleśna, wyrazista kopuła stanowi charakterystyczny element krajobrazu.

 

Wdżar jest szczególnie interesujący z geologicznego punktu widzenia. Jest bowiem jednym z kilku miejsc w okolicy (oprócz np. gór [[Jarmuta|Jarmuty]] i [[Bryjarka|Bryjarki]]), gdzie można spotkać magmową [[Skały wylewne|skałę wulkaniczną]] – [[andezyt]]. Ze względu na wyjątkową budowę geologiczną Wdżar jest przedmiotem szczegółowych badań naukowych od ponad 100 lat. Pierwotnie obszar ten zbudowany był z osadów [[Flisz karpacki|fliszowych]] ([[Piaskowiec|piaskowce]] i [[Łupek osadowy|łupki]] tzw. formacji szczawnickiej, należące do utworów [[Płaszczowina magurska|płaszczowiny magurskiej]]). W [[miocen]]ie w osady te dwukrotnie wdzierała się [[magma]] – powstało ponad 100 drobnych [[Intruzja|intruzji]] andezytów starszych i 3 intruzje andezytów młodszych<ref name=Birkenmajer1>{{Cytuj pismo|imię=Krzysztof |nazwisko=Birkenmajer |autor link= Krzysztof Birkenmajer |tytuł=Forma geologiczna andezytów Wżaru |czasopismo=Acta Geol. Pol. |wydanie=12|wolumin=2|strony=201-213|rok=1962}}</ref><ref name=Birkenmajer2>{{Cytuj pismo|imię=Krzysztof |nazwisko=Birkenmajer |autor link= Krzysztof Birkenmajer |tytuł=Mioceńskie intruzje andezytowe rejonu Pienin: ich formy geologiczne i rozmieszczenie w świetle badań geologicznych i magnetycznych |czasopismo=Kwartalnik AGH Geologia |wydanie=22|wolumin=1|strony=15-25|rok=1996}}</ref><ref name=Malkowski>{{Cytuj pismo|imię=Stanisław |nazwisko=Małkowski|autor link= Stanisław Małkowski (geolog)|tytuł=Przejawy wulkanizmu w dziejach geologicznych okolic Pienin |czasopismo=Prace Muzeum Ziemi |wydanie=1|strony=11-55|rok=1958}}</ref>.

 

Nieco na południe od szczytu widać niewysokie, ostrokrawędziste baszty i stoły skalne, które są typową formą [[Wietrzenie|wietrzenia]] andezytu. Na dwóch skałkach (miejsce zaznaczone czerwoną farbą) znajdują się unikatowe anomalie magnetyczne (po przyłożeniu kompasu igła wychyla się nawet do położenia odwróconego). Ich geneza jest sprawą dyskusyjną: stanowią przejaw [[paleomagnetyzm]]u (minerał [[magnetyt]] tkwiący w skale „zapamiętał” namagnesowanie Ziemi w momencie zastygania magmy, odmienne od dzisiejszego) lub powstały na skutek uderzenia pioruna. Poniżej skałek znajduje się niewielkie rumowisko andezytowe<ref name=Birkenmajer2 /><ref name=Kozlowski>{{Cytuj pismo|imię=Stefan |nazwisko=Kozłowski |autor link=Stefan Kozłowski (geolog)|tytuł=Anomalia magnetyczna od pioruna na górze Wżar koło Czorsztyna i projekt utworzenia rezerwatu im. St. Małkowskiego |czasopismo=Przegląd Geologiczny |wydanie=11|wolumin=7|strony=349-351|rok=1963}}</ref>.

 

Dzięki andezytom na Wdżarze znajduje się jedyne w Polsce stanowisko [[Rozrzutka brunatna|rozrzutki brunatnej]] – paproci związanej wyłącznie z andezytowym podłożem<ref name=Gorce />. Występowanie skał magmowych w polskich Karpatach w obrębie osadów fliszowych należy do rzadkości. Dlatego też odsłonięcia andezytów Wdżaru stanowią niezwykle cenną osobliwość przyrody nieożywionej i zasługują na objęcie ochroną prawną. Od dawna postulowano objęcie kamieniołomu Snozka i skałek pod szczytem ochroną w formie [[Rezerwat przyrody|rezerwatu]]<ref name=Kozlowski /> oraz kliku [[Stanowisko dokumentacyjne|stanowisk dokumentacyjnych]]<ref name=UM>{{Cytuj pismo|autor=J. Urbam. W. Marglewski |tytuł=Koncepcja ochrony obiektów przyrody nieożywionej na górze Wżar koło Czorsztyna (Karpaty) |czasopismo=Pieniny – Przyroda i Człowiek |wydanie=4|strony=99-104|rok=1995}}</ref>. Niestety żadna z koncepcji ochrony nie doczekała się realizacji.

 

Wdżar znajduje się tuż po północnej stronie [[droga wojewódzka nr 969|drogi wojewódzkiej nr 969]] i jest silnie zagospodarowany. Zarówno w zimie, jak i w lecie znaleźć tu można sporo atrakcji turystycznych: m.in. wyciąg krzesełkowy, park linowy, Bike Park dla kolarzy grawitacyjnych i enduro, ścieżka edukacyjna (dzięki niej zostały udostępnione turystycznie kamieniołomy ''Tylka'' i ''Lisi Łom'', niestety treść tablic informacyjnych zawiera sporo błędów i nieścisłości), [[Ośrodek Narciarski Czorsztyn-Ski w Kluszkowcach|ośrodek narciarski Czorsztyn-Ski]] (trasy zjazdowe i wyciągi orczykowe), letni tor saneczkowy czy rowerowa trasa downhill oraz zaplecze gastronomiczno-techniczne.

Kamieniołom ''Snozka'' (teren prywatny) jest wykorzystywany przez wspinaczy skałkowych. Z Wdżaru roztacza się widok na SE ([[Beskid Sądecki]], [[Pieniny Właściwe]] i [[Małe Pieniny]]), S i SW ([[Pieniny Spiskie]], [[Magura Spiska]], [[Tatry]], [[Podhale]], [[Orawa (region)|Orawę]], [[Beskid Żywiecki]]).

Jest też Wdżar jednym z oficjalnych startowisk [[paralotniarstwo|paralotniarzy]]. Szczególnie nadaje się do lotów termicznych. Tutaj, jako jeden z pierwszych polskich paralotniarzy trenował Józef Gigoń z Nowego Targu. Tutaj też ustanowił pierwsze polskie rekordy w tej dziedzinie sportu; w 1977 rekord wzniesienia się nad poziom startu (1160 m), w 1980 rekord czasu przelotu (8 godz. 20 min)<ref name=Nyka />.

 

: {{szlak|niebieski}} – niebieski: przełęcz Snozka – [[Lubań (Gorce)|Lubań]]. Czas przejścia około 2:40 h, ↓&nbsp;2 h

: {{Ścieżka edukacyjna|zielona}} – ścieżka dydaktyczna z Kluszkowiec przez Wąwóz Papieski na szczyt Wdżar (czas przejścia ok. 30 min.)

 

 

* [http://www.czorsztyn-ski.com.pl/zima/index.html/ Turystyka na Wdżarze]