Żelazne Góry: Różnice pomiędzy wersjami

'''Żelazne Góry''' - niewielki masyw górski w południowo-zachodniej Polsce, w [[Sudety Wschodnie|Sudetach Wschodnich]], w [[Masyw Śnieżnika|Masywie Śnieżnika]] - [[Krowiarki (góry)|Krowiarkach]].

 

Wzniesienie, położone w Sudetach Wschodnich, w północno-zachodnim ramieniu Masywu Śnieżnika, w północno-zachodniej części Krowiarek. Wokół masywu położone są następujące miejscowości: na południowym zachodzie - [[Stary Waliszów]], na południowym wschodzie - [[Nowy Waliszów]], na północy - [[Romanowo (województwo dolnośląskie)|Romanowo]], na północnym zachodzie - [[Piotrowice Dolne]]. Wewnątrz masywu, w dolinie bezimiennego potoku, prawego dopływu [[Piotrówka (dopływ Białej Lądeckiej)|Piotrówki]], leżą [[Piotrowice Górne]].

 

[[Przełęcz Piotrowicka]] na północnym zachodzie oddziela masyw Żelaznych Gór od [[Piotrowicki Las|Piotrowickiego Lasu]]. Dolina potoku Piotrówka na północy od [[Słupiec (góra)|Słupca]] i [[Sędzisz (Masyw Śnieżnika)|Sędzisza]]. Na południowym wschodzie, za szosą z Nowego Waliszowa do [[Trzebieszowice|Trzebieszowic]] [[Dzicza Góra (Masyw Śnieżnika)|Dzicza Góra]] stanowi łącznik z głównym grzbietem Krowiarek. Od południa '''Żelazne Góry''' opadają do [[Rów Górnej Nysy|Rowu Górnej Nysy]] (przede wszystkim [[Wysoczyzna Idzikowa|Wysoczyzny Idzikowa]], a na niewielkiej przestrzeni na południowym zachodzie [[Obniżenie Bystrzycy Kłodzkiej|Obniżenia Bystrzycy Kłodzkiej]]).

 

Masyw ma kształt wału z kilkoma bocznymi odgałęzieniami lub greckiej litery ''υ''. Zbocza są strome, linia grzbietowa niewyrównana, poszczególne wierzchołki, zwłaszcza w północnych odgałęzieniach sterczą w postaci stożków.

 

Najwyższym wzniesieniem jest [[Żeleźniak (Masyw Śnieżnika)|Żeleźniak]] (591 m n.p.m.), a najbardziej znanym [[Krzyżowa (Masyw Śnieżnika)|Krzyżowa]] (508 m n.p.m.) z kaplicą Św. Krzyża i drogą krzyżową. Inne szczyty, to: [[Kamiennik (Masyw Śnieżnika)|Kamiennik]] (591 m n.p.m.), [[Golina (Masyw Śnieżnika)|Golina]] (544 m n.p.m.), [[Ostróg (Masyw Śnieżnika)|Ostróg]] (504 m n.p.m.) oraz bezimmienne wzniesienia (554 m n.p.m.), (543 m n.p.m.), (541 m n.p.m.).

 

Masyw odznacza się zróżnicowaną budową geologiczną. Zbudowany jest ze [[skały metamorficzne|skał metamorficznych]], należących do [[metamorfik Lądka i Śnieżnika|metamorfiku Lądka i Śnieżnika]] i powstałych w [[neoproterozoik]]u lub [[paleozoik|starszym paleozoiku]], głównie [[łupek łyszczykowy|łupków łyszczykowych]], podrzędnie z łupków łyszczykowych z granatami, wapieni krystalicznych ([[marmur]]ów [[kalcyt]]owych i [[dolomit]]owych), [[amfibolit]]ów [[seria strońska|serii strońskiej]] oraz [[gnejs]]ów.

 

Został on wypiętrzony, wraz z całymi Sudetami w [[trzeciorzęd]]zie, w czasie [[orogeneza|orogenezy]] [[orogeneza alpejska|alpejskiej]]. Wtedy też się rozpoczęła jego [[denudacja]] pod wpływem [[erozja|czynników erozji]]. Na grzbiecie, niektórych szczytach i zboczach wśród lasu, występują pojedyncze wapienne [[Formacja skalna|skałki]] oraz rumowiska skalne.

 

Na północno-wschodnim zboczu Kamiennika znajduje się czynny [[kamieniołom]] [[wapień krystaliczny|wapienia krystalicznego]] ([[marmur]]u). Wyrobiska opuszczonych łomów można napotkać w kilku miejscach. Dawniej eksploatowano też [[ruda|rudy]] [[żelazo|żelaza]], które przetapiano pod Żeleźniakiem i w Starym Waliszowie. Na grzbiecie na północny zachód od Kamiennika znajduje się nieczynna [[sztolnia]].

 

Główną część grzbietu z południowymi zboczami oraz fragmenty północnych grzbietów porośnięte są lasami [[buk]]owymi, mieszanymi oraz [[świerk]]owymi regla dolnego, niewielkie powierzchnie zajmują zarośla i [[samosiew]]y, pozostałe zbocza, zajmują łąki i częściowo pola uprawne. Niewielkie powierzchnie porośnięte są roślinnością kserotermiczną.

 

Rosną tu m.in. (na różnych siedliskach): [[buławnik wielkokwiatowy]], [[listera jajowata]], [[śnieżyczka przebiśnieg]], [[śnieżyca wiosenna]], [[wawrzynek wilczełyko]], [[przylaszczka]], [[kokorycz pusta]], [[pierwiosnek wyniosły|pierwiosnka wyniosła]], [[zawilec|zawilce]], [[złoć]], [[orlik pospolity]], [[konwalia majowa]], [[konwalijka dwulistna]], [[lilia złotogłów]], [[czworolist pospolity]], [[kopytnik pospolity]], [[Przytulia wonna|marzanka wonna]], [[gwiazdnica|gwiazdnice]], [[firletka]], [[Bniec biały|lepnica biała]], [[bniec czerwony]], [[goździk]], [[czerniec gronkowy]], [[rutewka orlikolistna]], [[knieć błotna|kaczeńce]], [[tojad]], [[miesiącznica trwała]], [[jaskier|jaskry]], [[dziewięćsił bezłodygowy]], [[zimowit jesienny]], [[czerniec gronkowy]], [[łubin]], [[skrzyp]]y, [[paprotka zwyczajna]], [[Zanokcica (paproć)|zanokcice]] i inne [[paprocie]].

 

[[szlak turystyczny|Szlaki turystyczne]]

* {{szlak|czarny}} czarny - z [[Bystrzyca Kłodzka|Bystrzycy Kłodzkiej]] do [[Ołdrzychowice Kłodzkie|Ołdrzychowic]] biegnie pod szczytem Krzyżowej a następnie przez Piotrowice Górne szchodzi do Romanowa,

* {{szlak|żółty}} żółty - z [[Żelazno (województwo dolnośląskie)|Żelazna]] na [[Przełęcz Puchaczówka|Przełęcz Puchaczówkę]] przechodzi doliną Piotrówki na północ od masywu.

 

* ''Słownik Geografii Turystycznej Sudetów'', tom 16 ''Masyw Śnieżnika, Góry Bialskie'', red. [[Marek Staffa]], Wydawnictwo PTTK "KRAJ", Warszawa 1993, ISBN 83-7005-095-6

* ''Masyw Śnieżnika, Góry Bialskie, Góry Złote, Krowiarki''. Skala 1:40000. Jelenia Góra: Wydawnictwo Turystyczne Plan, 2005. ISBN 83-911777-1-8