Gnieźnik jajowaty: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
→‎Zagrożenia i ochrona: aktualizacja - ochrona częściowa
Nova (dyskusja | edycje)
drobne merytoryczne, drobne redakcyjne, drobne techniczne, ilustracja, źródła/przypisy
Linia 3:
| obrazek = Sturm04019.jpg
| opis obrazka =
| systematyka_ref = <ref name=apweb/>
| systematyka_ref=<ref name=apweb>{{cytuj stronę |url=http://www.mobot.org/MOBOT/research/APweb/ | tytuł=Angiosperm Phylogeny Website | data dostępu=2010-08-05 | autor = Stevens P.F. | rok=2001– | język=en}}</ref>
| domena = [[eukarionty]]
| królestwo = [[rośliny]]
| klad1 = [[rośliny naczyniowe]]
| klad3 = [[rośliny nasienne]]
| klasa = [[okrytonasienne]]
| klad5 = [[jednoliścienne]]
| rząd = [[szparagowce]]
| rodzina = [[storczykowate]]
| podrodzina = [[epidendronowe]]
| rodzaj = [[listera]]
| gatunek = listera jajowata
| łacina = Listera ovata
| autor = (L.) R. Br.<ref name=grin/>
| autor = (L.) R. Br<ref name=grin>{{Cytuj stronę |url=http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/taxon.pl?450978 |tytuł=Germplasm Resources Information Network (GRIN)|data dostępu = 2012-05-28}}</ref>.
| cytat = W.T.Aiton, Hortus Kew. 5: 201 (1813)
| synonim = <small>
* ''Neottia ovata'' (L.) Bluff & Fingerh
* ''Bifolium ovatum'' (L.) Nieuwl.
* ''Diphryllum ovatum'' (L.) Kuntze
* ''Distomaea ovata'' (L.) Spenn.
* ''Listera multinervia'' Peterm.</small><ref name=TPL/>
| wikispecies = Listera ovata
| commons = category:Listera ovata
}}
'''Listera jajowata''' (''Listera ovata'' (L.) R. Br.<ref name=grin/>, według innych źródeł ''Neottia ovata'' (L.) Bluff & Fingerh.<ref name=TPL>{{Cytuj stronę | tytuł = The Plant List | url = http://www.theplantlist.org/tpl/record/kew-134271| data dostępu = 2012-07-04}}</ref>.) – [[gatunek (biologia)|gatunek]] roślin należący do rodziny [[storczykowate|storczykowatych]] (''Orchidaceae''). Występuje na rozległych obszarach [[Europa|Europy]] i [[Azja|Azji]], w tym także w całej [[Polska|Polsce]]<ref name=szlach>{{cytuj książkę|imię=Dariusz L. |nazwisko=Szlachetko |imię2=Michał |nazwisko2=Skakuj |tytuł=Storczyki Polski |edycja= |miejsce=Poznań |rok=1996 |wydawca=Wydawnictwo Sorus |isbn = 83-85599-97-5}}</ref>.
 
== Morfologia ==
; Pokrój: Wysmukła roślina wysokości 20–60 cm. Cała w kolorze zielonym, z długim i luźnym kwiatostanem<ref name=barthel>{{cytuj książkę|nazwisko=Peter H. Barthel|tytuł=Storczyki - gatunki dziko rosnące|wydawca=Multico|miejsce=Warszawa|data=1997|strony=68-69|isbn=83-7073-145-7}}</ref>.
[[Plik:Listera ovata - pollination, Hymenoptera.jpg|thumb|150px|left|Kwiaty]]
[[Plik:Listera ovata - ear.jpg|thumb|150px|left|Kłos z kwiatami]]
[[Plik:Listera ovata T69.jpg|thumb|250px|Kwiaty]]
; Pokrój: Wysmukła roślina wysokości 20–60 cm. Cała w kolorze zielonym, z długim i luźnym kwiatostanem<ref name=barthel>{{cytuj książkę|nazwisko=Peter H. Barthel|tytuł=Storczyki - gatunki dziko rosnące|wydawca=Multico|miejsce=Warszawa|data=1997|strony=68-69|isbn=83-7073-145-7}}</ref>.
; [[Łodyga]]: Poniżej liści czterokanciasta, gładka; powyżej – obła gruczołowato omszona.
; [[Liść|Liście]]: Dwa naprzeciwległe, 5-9 nerwowe liście o kształcie eliptycznym u nasady pędu, powyżej 1-2 [[przysadka (botanika)|listki przysadkowe]]. Mają od 5 do 15 cm długości<ref name=barthel/> i są ostro zakończone<ref name=jstor>{{cytuj stronę | url =http://plants.jstor.org/flora/fna026001205?s=t | tytuł =Entry for Listera ovata | data dostępu = 2013-05-13 | autor = JSTOR Global Plants| praca =Entry for Listera ovata (Linnaeus) R. Brown| język =en}}</ref>.
; [[Kwiat]]y: [[Kwiatostan]] w formie luźnego [[kłos]]u. Małe żółtawozielone kwiaty zebrane w ilości od 10 - 100 na krótkich [[szypułka]]ch<ref name=jstor/>. Czerwono nabiegłe płatki korony i działki kielicha pochylają się ku sobie. Żółtego koloru [[warżka]] jest głęboko rozcięta. [[Zalążnia]] prawie kulista.
; Część podziemna: [[Kłącze]] poziome i pełzające, grube i twarde z licznymi [[korzeń|korzeniami]]. Widoczne liczne blizny po wcześniejszych łodygach.
<gallery>
Plik:Listera ovata ENBLA03.JPG|Liście
[[Plik:Listera ovata - ear.jpg|thumb|150px|left|Kłos z kwiatami]]
[[Plik:Listera ovata T69ENBLA01.jpg|thumb|250pxJPG|Kwiaty]]
</gallery>
 
== Biologia i ekologia ==
; Rozwój:
; Rozwój: [[Bylina (botanika)|Bylina]], [[geofityGeofity|Geofitgeofit]]. Kwitnie od maja do lipca<ref name=cervenka>{{cytuj książkę|nazwisko=Martin Červenka, Viera Feráková, Milan Háber, Jaroslav Kresánek, Libuše Paclová, Vojtech Peciar, Ladislav Šomšák|tytuł=Świat roślin skał i minerałów|wydawca=PWRiL|miejsce=Warszawa|data=1982|strony=188|isbn=83-09-00462-1}}</ref>. Kwiaty nie posiadają [[Ostroga (botanika)|ostrogi]], jednak wydzielają [[Nektar (botanika)|nektar]] w podłużnej rynience na warżce. Zapylane są przez [[błonkoskrzydłe|błonkówki]] i [[chrząszcze]]. Naziemna część rośliny pojawia się wczesną wiosną, zamiera w sierpniu<ref name=eol>{{cytuj stronę | url =http://eol.org/pages/1137775/overview| tytuł =Neottia ovata| data dostępu = 2013-05-13 | autor = Encyclopedia of Life| praca =Neottia ovata| język =en}}</ref>.
; [[Siedlisko (biologia)|Siedlisko]]: Rośnie zwłaszcza w ciepłolubnych zbiorowiskach leśnych ale także w wilgotnych zaroślach i lasach na glebach umiarkowanie żyznych, wilgotnych o odczynie obojętnym lub lekko zasadowym. W górach występuje aż po [[piętro kosówki]]. Roślina rozpowszechniona z powodu swoich dużych zdolności przystosowawczych<ref name=barthel/>.
; [[Siedlisko (biologia)|Siedlisko]]:
; [[Genetyka]]: Liczba [[chromosom]]ów 2n= 32, 34, 35, 36, 37, 38, 40, 42<ref name=jstor/>. [[Krzyżowanie]] roślin z rodzaju Listera, było badane i opisywane przez [[Karol Darwin|Karola Darwina]]<ref name=NorthA>{{cytuj stronę | url =http://www.efloras.org/florataxon.aspx?flora_id=1&taxon_id=220007693| tytuł =Listera ovata| data dostępu = 2013-05-13 | autor = Flora of North America| praca =Listera ovata język =en}}</ref>.
; [[Siedlisko (biologia)|Siedlisko]]: Rośnie zwłaszcza w ciepłolubnych zbiorowiskach leśnych ale także w wilgotnych zaroślach i lasach na glebach umiarkowanie żyznych, wilgotnych o odczynie obojętnym lub lekko zasadowym. W górach występuje aż po [[Piętro kosodrzewiny|piętro kosówki]]. Roślina rozpowszechniona z powodu swoich dużych zdolności przystosowawczych<ref name=barthel/>.
; [[Genetyka]]:
; [[Genetyka]]: Liczba [[chromosom]]ów 2n= 32, 34, 35, 36, 37, 38, 40, 42<ref name=jstor/>. [[Krzyżowanie]] roślin z rodzaju ''Listera'', było badane i opisywane przez [[Karol Darwin|Karola Darwina]]<ref name=NorthA>{{cytuj stronę | url =http://www.efloras.org/florataxon.aspx?flora_id=1&taxon_id=220007693| tytuł =Listera ovata| data dostępu = 2013-05-13 | autor = Flora of North America| praca =Listera ovata język =en}}</ref>.
 
== Zagrożenia i ochrona ==
RoślinaOd 2014 roku roślina jest objęta w Polsce [[lista gatunków roślin objętych ochroną częściową w Polsce|częściową ochroną gatunkową]]. W latach 1946-2014 znajdowała się pod ochroną ścisłą. Zagrożeniem jest osuszanie i eksploatacja torfowisk oraz gospodarcze użytkowanie lasu powodujące niszczenie runa. W prawie każdym parku narodowym znajdują się jej stanowiska, rośnie także w rezerwatach, np. [[Rezerwat przyrody Zadni Gaj|Zadni Gaj]] czy [[Rezerwat przyrody Świnia Góra|Świnia Góra]]<ref name=mirkowa/>.
 
{{Przypisy}}|przypisy=
|# systematyka_ref=<ref name=apweb>{{cytuj stronę |url=http://www.mobot.org/MOBOT/research/APweb/ | tytuł=Angiosperm Phylogeny Website | data dostępu=2010-08-05 | autor = Stevens P.F. | rok=2001– | język=en}}</ref>
# <ref name=barthel>{{cytuj książkę |autor=Peter H. Barthel |tytuł=Storczyki - gatunki dziko rosnące |wydawca=Multico |miejsce=Warszawa |data=1997 |strony=68-69 |isbn=83-7073-145-7}}</ref>
# <ref name=cervenka>{{cytuj książkę|nazwisko=Martin Červenka, Viera Feráková, Milan Háber, Jaroslav Kresánek, Libuše Paclová, Vojtech Peciar, Ladislav Šomšák |tytuł=Świat roślin skał i minerałów |wydawca=PWRiL |miejsce=Warszawa |data=1982 |strony=188 |isbn=83-09-00462-1}}</ref>
# <ref name=eol>{{cytuj stronę |url=http://eol.org/pages/1137775/overview |tytuł=Neottia ovata |data dostępu=2013-05-13 |praca=Encyclopedia of Life| język =en}}</ref>
| autor = (L.) R.# Br<ref name=grin>{{Cytuj stronę |url=http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/taxon.pl?450978 |tytuł=Listeria ovata |praca=Germplasm Resources Information Network (GRIN) |data dostępu = 2012-05-28 |język=en}}</ref>.
# <ref name=jstor>{{cytuj stronę |url =http://plants.jstor.org/flora/fna026001205?s=t |tytuł=Entry for Listera ovata |data dostępu=2013-05-13 |autor=JSTOR Global Plants |praca=Entry for Listera ovata (Linnaeus) R. Brown |język=en}}</ref>
# <ref name=mirkowa>{{cytuj książkę |imię=Halina |nazwisko=Piękoś-Mirkowa |imię2=Zbigniew |nazwisko2=Mirek |tytuł=Rośliny chronione |wydawca=Multico Oficyna Wydawnicza |miejsce=Warszawa |rok=2006 |isbn=978-83-7073-444-2 |strony=344}}</ref>
# <ref name=NorthA>{{cytuj stronę |url=http://www.efloras.org/florataxon.aspx?flora_id=1&taxon_id=220007693 |tytuł=Listera ovata |data dostępu=2013-05-13 |praca=Flora of North America |język=en}}</ref>
# <ref name=szlach>{{cytuj książkę |imię=Dariusz L. |nazwisko=Szlachetko |imię2=Michał |nazwisko2=Skakuj |tytuł=Storczyki Polski |miejsce=Poznań |rok=1996 |wydawca=Wydawnictwo Sorus |isbn=83-85599-97-5}}</ref>
# <ref name=TPL>{{Cytuj stronę | tytuł=Neottia ovata |praca=The Plant List |url=http://www.theplantlist.org/tpl/record/kew-134271| data dostępu=2012-07-04 |język=en}}</ref>
}}
 
[[Kategoria:Epidendronowe]]