Karl Litzmann: Różnice pomiędzy wersjami

[[Plik:Karl Litzmann.jpg|thumb|Karl von Litzmann (1916)]]

'''Karl von Litzmann''' (ur. [[22 stycznia]] [[1850]] w [[Neu Globsow]] powiat Ruppin, kraj [[Brandenburgia]], zm. [[28 maja]] [[1936]] w Neu Globsow)<ref name = "litzmann">{{cytuj stronę| url = http://www.perce.de/gg/l/litzmann.phtml| tytuł = Karl Litzmann| data dostępu = 2011-02-01| autor = Letzte Änderung| opublikowany = perce.de| praca = | data = | język = de}}</ref> – pruski generał podczas [[I wojna światowa|I wojny światowej]], dowódca jednej z trzech dywizji (3 dyw. gwardyjska) w składzie tzw. „grupy Scheffera” (pozostałe dwie to 49 i 50 rezerwowa dywizje piechoty), który swoim manewrem zapewnił zwycięstwo Niemcom w jednej z trzech największych bitew na froncie wschodnim (w tzw. [[Bitwa pod Łodzią|Bitwie pod Łodzią]]; polityk [[Narodowy socjalizm|nazistowski]]<ref name="biografia">{{cytuj stronę| url = http://www.deutsche-biographie.de/sfz51977.html| tytuł = Litzmann, Karl| data dostępu = 2011-02-01| autor = Heinz Kraft| opublikowany = deutsche-biographie.de| praca = | data = | język = de}}</ref>.

Dokumenty wymieniają rodzinę Litzmannów jako zamieszkującą [[Neuruppin]] i okolicę od połowy [[XVI wiek]]u i należącą do tutejszego rodu radców. Z niej wywodził się również berliński [[burmistrz]] Caspar (burmistrz od [[1695]]) i Johann Joachim Litzmann (burmistrz [[1709]]-[[1712]]1709–1712). Ojciec Karla Litzmanna był właścicielem hut szkła i dóbr leśnych w Neu Globsow nad jeziorem Stechlin-See (80 km na północ od [[Berlin]]a)<ref name="biografia"/>.

Na początku wojny z [[Francja|Francją]] [[1870]]/[[1871|71]] Karl Litzmann miał stopień fahnenjunkra (kandydat na oficera w randze starszego podoficera). W [[1895]] został mianowany na [[pułkownik]]a i został „pierwszym członkiem dyrekcji” cesarskiej akademii wojskowej w Berlinie. W [[1898]] został awansowany na generała. W latach [[1902]]–[[1905]]1902–1905 był szefem akademii wojskowej (''Preußische Kriegsakademie''). W [[1905]] na skutek sporu z cesarzem na temat reformy kształcenia sztabu generalnego został przedwcześnie przeniesiony w stan spoczynku, ale 1 sierpnia [[1914]] został przywołany do służby i w październiku otrzymał dowodzenie 3. Gwardyjską Dywizją Piechoty. Za swe skuteczne działania na froncie wschodnim, w czasie których pod koniec listopada 1914 na rozkaz dowódcy Reinharda von Scheffer-Boyadela, w kotle pod [[Łowicz]]em przy -20 stopniach mrozu, w pobliżu miejscowości [[Brzeziny]] udało mu się z już odciętej pozycji przedrzeć przez front rosyjski, został odznaczony najwyższym orderem [[Pour le Mérite]]<ref>{{cytuj stronę| url = http://www.pourlemerite.org/wwi/army/army2.html| tytuł = Alphabetical order| data dostępu = 2011-02-01| autor = pourlemerite.org| opublikowany = pourlemerite.org| praca = | data = | język = de}}</ref>. W bitwie tej, niedaleko [[Łódź|Łodzi]], zatrzymano posuwanie się rosyjskich oddziałów w kierunku na Berlin i [[Wrocław]]<ref name="biografia"/>. Po tym zwycięstwie uzyskał w Niemczech miano „Lwa spod Brzezin” („Der Löwe von Brzeziny”)<ref>{{cytuj stronę| url = http://www.ritterkreuztraeger-1939-45.de/Luftwaffe/L/Lehwess-Litzmann-Walter.htm| tytuł = Ritterkreuzträger Walter Lehweß-Litzmann| data dostępu = 2011-02-01| autor = Danke Sascha| opublikowany = | praca = | data = | język = de}}</ref>.

W [[1915]] otrzymał dowodzenie grupą armii i poprowadził przez [[Mazury]] 40. Korpus Rezerwowy (kontrofensywa z [[Prusy Wschodnie|Prus Wschodnich]]). Dzięki odważnemu dowodzeniu oddziałami, talentowi i doświadczeniu strategicznemu zajął [[Kowno|twierdzę Kowno]] uważaną dotąd za nie do zdobycia. Otrzymał za to Wieniec Liści Dębowych do odznaczenia Pour le Mérite<ref>{{cytuj stronę| url = http://www.pourlemerite.org/medals/oakleaves.html| tytuł = The Oakleaves| data dostępu = 2011-02-01| autor = pourlemerite.org| opublikowany = pourlemerite.org| praca = | data = | język = de}}</ref>. Odmówił jednak przyjęcia zaproponowanego mu przez cesarza tytułu szlacheckiego. W [[1917]] poprowadził armię austriacką na [[Mołdawia|Mołdawię]].

W latach [[1926]] i [[1928]] napisał dwutomowe wspomnienia<ref>{{cytuj stronę| url = http://dispatch.opac.d-nb.de/DB=4.1/REL?PPN=117066540| tytuł = Publikation Litzmann Karl, 1850-1936| data dostępu = 2011-02-01| autor =| opublikowany = dispatch.opac.d-nb.de; Deutschen Nationalbibliothek| praca = | data = | język = de}}; ''Lebenserinnerungen. Erster Band'' [Część I], Berlin 1927.</ref>.

Osiemdziesięcioletni Karl Litzmann zaczął aktywnie wspierać partię narodowosocjalistyczną [[Narodowosocjalistyczna Niemiecka Partia Robotników|NSDAP]], której członkiem został w [[1930]]<ref>{{cytuj stronę| url = http://www.sedinum.stetinum.pl/pl/wiadomosci/kroniki_Romana_Czejarka/Swastyki_nad_Szczecinem| tytuł = Swastyki nad Szczecinem| data dostępu = 2011-02-01| autor = Roman Czejarek| opublikowany = sedinum.stetinum.pl| praca = | data = | język = pl}}</ref><ref>{{cytuj książkę |nazwisko = | imię = | autor link = Sander L. Gilman| tytuł = [http://books.google.pl/books?id=p9Dx9MOeZzQC&printsec=frontcover&dq=Jurek+Becker:+a+life+in+five+worlds&hl=pl&ei=y-RHTcD7A8npOfO9iKoE&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=1&ved=0CDUQ6AEwAA#v=onepage&q&f=false Jurek Becker. A Life in Five Worlds]| wydawca = The University of Chicago Press| miejsce = Chicago | rok = 2003| strony = 223| isbn = 9780226293936}}</ref>. W lutym tegoż roku w Pałacu Sportu w berlińskiej dzielnicy Schöneberg odbyła się piętnastotysięczna [[demonstracja]] pod przewodnictwem NSDAP pod hasłem "Tak dalej nie może być". Mówcami byli m.in. gen. Karl Litzmann, [[gauleiter]] [[Joseph Goebbels|dr Joseph Goebbels]] i [[Hermann Göring|kpt.Hermann Göring]].

W [[1932]] Litzmann został posłem do [[Reichstag]]u, później aż do śmierci był ''Alterspräsidentem'' – przewodniczacymprzewodniczącym seniorem. Był najstarszym posłem w całej historii niemieckiego parlamentaryzmu<ref>{{cytuj stronę| url = http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,753505,00.html| tytuł = GERMANY: 'Something More Important| data dostępu = 2011-02-01| autor = Time| opublikowany = Time Magazine| praca = | data = 19 grudnia 1932| język = en}}</ref>. Od [[1934]] był również członkiem powołanej przez [[Adolf Hitler|Hitlera]] Pruskiej Rady Państwa. W [[1936]] pochowano go podczas pogrzebu państwowego w Neuglobsow koło Stechlinsee<ref name = "litzmann"/>.

Kiedy w [[1939]] po pokonaniu Polski Łódź i Brzeziny włączono do [[Kraj Warty|Warthegau]], miejscowości te otrzymały na cześć Karla Litzmanna niemieckie nazwy. [[11 kwietnia]] [[1940]] Łódź przemianowano na [[Historia Łodzi pod okupacją niemiecką|Litzmannstadt]], a Brzeziny na Löwenstadt (od „Löwe von Brzeziny”). Po zakończeniu okupacji niemieckiej miejscowościom tym przywrócono ich pierwotne nazwy<ref>{{cytuj stronę| url = http://www.museumstuff.com/learn/topics/Karl_Litzmann::sub::Legacy| tytuł = Karl Litzmann: Legacy| data dostępu = 2011-02-01| autor = Museum of Learning| opublikowany = museumstuff.com| praca = | data = | język = en}}</ref>.

Karl Litzmann był [[Honorowe obywatelstwo|honorowym obywatelem]] miasta [[Neuruppin]], której to godności pozbawiono go w [[2007]] roku<ref>{{cytuj stronę| url = http://www.neuruppin24.de/fvde.asp?IDDokumentVorlage=Xu7Ro3Pm1PdyIbxKYp9Wn4On1Md-HdtCXq8Xn6Nl1OdxHauHXu7Rn6Nl1NdyHdtCWp9Vn7Ni1OdxIczFXs7Vo3Pm2Mj-HgtFXx7aDEE| tytuł = Decyzja Rady Miejskiej w Neuruppin| data dostępu = 2011-02-01| autor = Rada Miasta Neuruppin| opublikowany = neuruppin24.de| praca = | data = | język = de}}</ref>.