Nowogród Wielki: Różnice pomiędzy wersjami

|nazwa = Nowogród Wielki

|nazwa oryginalna =

|zdjęcie =

|opis zdjęcia =

|herb = Coat of Arms of Veliky Novgorod.svg

|flaga = Flag of Veliky Novgorod.svg

|dopełniacz nazwy = Nowogrodu Wielkiego

|państwo = RU-NGR

|stanowisko zarządzającego = burmistrz

|zarządzający = Jury Bobryszew

|powierzchnia = 77

|wysokość =

|rok = 2004

|liczba ludności = 213 800

|gęstość zaludnienia =

|numer kierunkowy = +7 (81 62)

|kod pocztowy =

|tablice rejestracyjne = 53

|stopniN = 58 |minutN = 31 |sekundN =

|stopniE = 31 |minutE = 17 |sekundE =

|commons = Category:Velikiy Novgorod

|www = http://www.novgorod.ru

'''Nowogród Wielki''' ([[język rosyjski|ros.]] Вели́кий Но́вгород, ''Wielikij Nowgorod'', w źródłach skandynawskich ''Holmgård'') – [[miasto]] w [[północ]]no-[[Zachód|zachodniej]] [[Rosja|Rosji]] nad rzeką [[Wołchow (rzeka)|Wołchow]]; stolica [[Obwód nowogrodzki|obwodu nowogrodzkiego]] (przydomek ''Wielki'' przywrócono oficjalnie do nazwy miasta w [[1998]]). Miasto zamieszkuje 206 tys. mieszkańców ([[2004]]).

Według kroniki [[Nestor (kronikarz)|Nestora]] Nowogród został zbudowany przez [[Słowianie|słowiańskie]] plemię [[Słowienie|Słowienów]]<ref>{{cytuj książkę |nazwisko = Váňa|imię = Zdeněk|tytuł = Świat dawnych Słowian| inni = Antoni Kroh (tłum.)| wydawca = Państwowy Instytut Wydawniczy| miejsce = Warszawa| rok = 1985| isbn = 83-06-01126-0| strony = 142}}</ref>. Według kronikarza zagrożenie ze strony [[Waregowie|Waregów]] skłoniło mieszkańców do poddania się pod opiekę kniazia [[Ruryk]]a, który założył tu swoja stolicę w [[862]] r. Moment ten jest uważany za początek historii Rusi. W XI w. m.in. stłumiony bunt pogański inspirowany przez [[wołchw]]ów. Później stolica [[Republika Nowogrodzka|Republiki Nowogrodzkiej]] istniejącej na terenach dzisiejszej północno-zachodniej Rosji w latach [[1136]]-[[1478]].

Do [[1169]] roku Nowogród Wielki był zależny od Wielkiego Księstwa Kijowskiego, od 1169 od Wielkiego Księstwa Włodzimierskiego. Po klęsce sił rusko-połowieckich w [[Bitwa nad rzeką Kałką|bitwie nad Kałką]] ([[1223]]) [[Batu-chan]] podbił wszystkie ziemie ruskie z wyjątkiem Nowogrodu Wielkiego, który jednak zmuszony był uznać zwierzchność Mongołów i opłacać trybut. W XII-XV wieku Nowogród zajął znaczne tereny położone między [[Morze Bałtyckie|Bałtykiem]] a [[Ural]]em a także zachodnią [[Syberia|Syberię]], tzw. "[[Jugra|Jugrę]]".

W okresie panowania [[Mongołowie|mongolskiego]] wodzem dużej rangi i zręcznym politykiem okazał się książę nowogrodzki [[Aleksander Newski]] z rodu [[Rurykowicze|Rurykowiczów]]. W [[1236]] został wybrany na księcia Nowogrodu. W tym czasie na zachodzie coraz większe zagrożenie stwarzał [[Kawalerowie mieczowi|Zakon kawalerów mieczowych]], a z północy zaczęli zagrażać Szwedzi. Aleksander Newski pokonał [[Szwecja|Szwedów]] w [[1240]] roku w [[bitwa nad Newą|bitwie nad Newą]], stąd wziął się jego przydomek. W [[1242]] na zamarzniętym [[Pejpus|jeziorze Pejpus]] zwyciężył wojska Zakonu kawalerów mieczowych i zdobył [[Psków]], co zapobiegło niemieckiej ekspansji na ziemie ruskie. Następnie pokonał najeżdżające Nowogród wojska litewskie.

Będąc doskonałym dyplomatą, jednocześnie zawierał z [[Tatarzy|Tatarami]] okresowe porozumienia. W [[1249]] przyjął tytuł księcia kijowskiego, a w [[1252]] – wielkiego księcia włodzimierskiego. W [[1257]] odbył wraz z Tatarami ekspedycję karną do Nowgorodu, powstrzymującego się z wypłatą danin. Aleksander Newski był przodkiem carów rosyjskich. Jego syn [[Daniel Moskiewski|Daniel]] był założycielem moskiewskiej linii Rurykowiczów.

===; XIV-XV wiek ===

W latach [[1389]]-[[1392]]1389–1392 oraz [[1407]]-[[1412]]1407–1412 Republika Nowogrodzka pozostawała w stosunku [[lenno|lennym]] do [[Korona Królestwa Polskiego|Korony Królestwa Polskiego]], związana osobą brata [[Władysław II Jagiełło|Jagiełły]] – [[Lingwen]]em. Wojska nowogrodzkie brały udział w [[Bitwa pod Grunwaldem|bitwie pod Grunwaldem]]. Od [[1470]] była w [[Unia personalna|unii personalnej]] z [[Wielkie Księstwo Litewskie|Wielkim Księstwem Litewskim]].

W [[1478]] roku Nowogród Wielki został podbity przez [[Iwan III Srogi|Iwana III Srogiego]] i wcielony do [[Wielkie Księstwo Moskiewskie|Wielkiego Księstwa Moskiewskiego]]. Miasto za panowania Iwana III cieszyło się specjalnymi przywilejami (podobnie jak [[Gdańsk]] w Polsce).

===; XVI wiek ===

W [[1904]] w Nowogrodzie Wielkim urodził się [[Bohdan Guerquin]] -– polski architekt, historyk architektury.

* '''kreml''' (lub '''dietiniec''') obwarowany palisadą i fosą;

* '''[[Sobór św. Sofii w Nowogrodzie Wielkim|Sobór św. Sofii]]''' po raz pierwszy zbudowany z drewna, wzniesiony według tradycji przez pierwszego biskupa Nowogrodu Akima, w czasie panowania [[Włodzimierz I Wielki|Włodzimierza Wielkiego]]. Kolejna, już murowana, świątynia została wzniesiona w połowie [[XI wiek]]u. W wewnątrz z tego okresu zachował się obraz przedstawiający cesarza [[Konstantyn I Wielki|Konstantyna I Wielkiego]] i jego matki [[Święta Helena|św. Heleny]]<ref>{{cytuj książkę |nazwisko = Váňa|imię = Zdeněk|tytuł = Świat dawnych Słowian| inni = Antoni Kroh (tłum.)| wydawca = Państwowy Instytut Wydawniczy| miejsce = Warszawa| rok = 1985| isbn = 83-06-01126-0| strony = 144}}</ref>. Cenny zabytek stanowią również [[XII wiek|XII-wieczne]] [[drzwi płockie]] zwane w Rosji drzwiami korsuńskimi lub magdeburskimi, wykonane w [[Sztuka romańska|stylu romańskim]] wykonane przez artystów [[Niemcy|niemieckich]]. Drzwi płockie ozdobione są [[Relief|płaskorzeźbami]] przedstawiającymi sceny Ewangelii i podobiznami twórców. Wykonane były w [[Magdeburg]]u w latach [[1152]]-[[1154]] na zamówienie ówczesnego [[Biskupi płoccy|biskupa płockiego]] [[Aleksander z Malonne|Aleksandra z Malonne]]. Do końca nie wiadomo, w jaki sposób znalazły się w Nowogrodzie Wielkim. W [[Bazylika katedralna Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Płocku|katedrze w Płocku]] od roku 1982 znajduje się wierny [[Odlewnictwo|odlew]] oryginalnych wrót.

Plik:Cathedral of St. Sophia, the Holy Wisdom of God in Novgorod, Russia.jpg|[[Sobór św. Sofii w Nowogrodzie Wielkim|Sobór św. Sofii]] ([[1045]]-[[1050]])