Hiszpańska Socjalistyczna Partia Robotnicza: Różnice pomiędzy wersjami

|www = http://www.psoe.es

}}

 

Silnie związana z [[Unión General de Trabajadores]], unią hiszpańskich związków zawodowych. Przez dekady członkostwo w UGT było równoznaczne z członkostwem w PSOE. Jednakże w latach 80. związki zaczęły krytykować politykę partii, nawołując nawet do strajku generalnego [[14 grudnia]] [[1988]]. Od czasu wyborów w [[2004]], PSOE jest największą partią polityczną w rządzie. Współtworzy [[Partia Europejskich Socjalistów|Partię Europejskich Socjalistów]] w [[Parlament Europejski|Parlamencie Europejskim]] i jest członkiem [[Międzynarodówka Socjalistyczna|Międzynarodówki Socjalistycznej]].

== Wczesna historia ==

{{Polityka Hiszpanii}}

 

Pierwszy zjazd PSOE odbył się w 1888 roku, partia postawiła sobie wówczas trzy cele - budowa społeczności bezklasowej, uspołecznienie środków produkcji i dojście do władzy klasy robotniczej. W tym samym roku powstała centrala związkowa, Powszechny Związek Pracujących (UGT) W partii dominowały tendencje reformistycznej stąd też partia realizować miała te cele na drodze parlamentaryzmu. Od początku istnienia partii, PSOE starała się łączyć ze sobą interesy burżuazji i klasy robotniczej<ref>''Partie Socjaldemokratyczne Europy'', Książka i Wiedza, 1982, s. 172</ref><ref>''Historia Komunistycznej Partii Hiszpanii'', Warszawa 1966 s. 22</ref>.

Pomimo raczej niewielkiej siły w późnych latach XIX wieku, PSOE brała aktywny udział w strajkach 1899 i 1902 roku. W wyborach z 1910 roku, będąc w sojuszu z partiami republikańskimi, Iglesias został pierwszym socjalistycznym członkiem hiszpańskich [[Kortezy|Kortezów]]. Dużym zagrożeniem dla partii była działalność popularnego w kraju ruchu anarchistycznego<ref>''Partie Socjaldemokratyczne Europy'', Książka i Wiedza, 1982, s. 172-173</ref>.

 

 

W kwietniu 1920 roku rozłamowcy będący zwolennikami III Międzynarodówki założyli oddzielną partię, [[Komunistyczna Partia Hiszpanii|Komunistyczną Partię Hiszpanii]]. Od czasu rozłamu część szeregowych działaczy PSOE chciała aby również partia socjalistyczna dołączyła do Międzynarodówki Komunistycznej. W lipcu 1920 roku specjalny zjazd partii potwierdził przewagę tendencji reformistycznych a działacze prokomintenowscy odeszli z szeregów partii i w kwietniu 1921 roku utworzyli Hiszpańską Robotniczą Partię Komunistyczną. W listopadzie obydwie grupy komunistów zjednoczyły się w jedną partię<ref>''Partie Socjaldemokratyczne Europy'', Książka i Wiedza, 1982, s. 173</ref>.

 

Partia na początku XX wieku skupiała głównie klasę średnią, robotników i inteligencję. Jej zwolennicy mieszkali głównie w Austrii, Baskonii i Madrycie, duże wpływy PSOE zyskała w społecznościach chłopskich Andaluzji, Kastylii oraz Estremadury. Partia działała głównie przez domy ludowe czyli domy robotnicze kontrolowane przez centralę Powszechny Związek Pracujących<ref>''Partie Socjaldemokratyczne Europy'', Książka i Wiedza, 1982, s. 1734</ref>.

Rada Demokratyczna jak i Platforma Zbliżenia Demokratycznego domagała się restauracji demokracji, autonomii dla domagających się jej regionów oraz przywrócenia praw i swobód mieszkańców kraju. W listopadzie 1975 roku zawarto porozumienie między Radą Demokratyczną oraz Platformą Zbliżenia Demokratycznego. W grudniu 1975 utworzony został front Koordynacja Demokratyczna. W skład bloku weszli m.in. komuniści, monarchiści czy chadecy. Każda z partii która przystąpiła do frontu zachowała pełną niezależność<ref>''Partie Socjaldemokratyczne Europy'', Książka i Wiedza, 1982, s. 180-181</ref>.

 

 

Socjaliści opowiedzieli się za utworzeniem hiszpańskiej federacyjnej republiki robotniczej która reprezentować miała wszystkich obywateli. Partia opowiedziała się przeciwko monarchii i za systemem republikańskim. PSOE zadeklarowało że jeśli nastąpi referendum w którym obywatele opowiedzą się za podtrzymaniem monarchii to socjaliści zaakceptują ten wybór. PSOE poparła swobodę zrzeszania związkowego, sekularyzacją edukacji, likwidacją kary śmierci oraz samostanowieniu narodów i regionów Hiszpanii które miały wstąpić do federacji hiszpańskiej na równych prawach<ref>''Partie Socjaldemokratyczne Europy'', Książka i Wiedza, 1982, s. 182</ref>. W ekonomii poparto interwencjonizm w głównych gałęziach gospodarki oraz za ścislą kontrolą wydatków publicznych, zaproponowano reformę systemu podatkowego. Hasła ze zjazdu stały się podstawą haseł kampanii wyborczej mającej miejsce po upadku dyktatury frankisotwskiej<ref>''Partie Socjaldemokratyczne Europy'', Książka i Wiedza, 1982, s. 183</ref>.

Po wyborach lider partii, Felipe Gonzalez, ogłosił że nie nie jest zainteresowany utworzeniem koalicji z Unią Centrum Demokratycznego. Argumentował to tym że będąc w koalicji z ugrupowaniai centroprawicowymi, PSOE nie będzie mogła realizować postulatów natury socjalistycznej. PSOE ogłosiła też że opozycja z jej strony będzie miała charakter konstruktywny<ref>''Partie Socjaldemokratyczne Europy'', Książka i Wiedza, 1982, s. 184</ref>.

 

 

Pod koniec kwietnia 1978 roku doszło do zjednoczenia PSOE i PSP (rozłam trwał od 1967 roku), proces jednoczenia partii trwał już od 1976 roku. PSP nie była tak popularna jak PSOE i w wyborach uzyskała tylko 1,7% głosów jednak posiadała kadry popularne w środowiska inteligenckich. Od czasu zjednoczenia partii socjalistycznych, PSOE reprezentowała 32,98% elektoratu a konkurencyjna centroprawicowa koalicja 34,4%<ref>''Partie Socjaldemokratyczne Europy'', Książka i Wiedza, 1982, s. 184-185</ref>. Na kongresie zjednoczeniowym partii udział wzięli Bruno Kreisky, [[François Mitterrand]], Bernt Carlsson i [[Bettino Craxi]]<ref>''Partie Socjaldemokratyczne Europy'', Książka i Wiedza, 1982, s. 186</ref>. Zjednoczona partia socjalistów zachowała dotychczasową nazwę, PSOE, sekretarzem generalnym został Gonzalez a honorowym przewodniczącym Tierno Galvan. Zjednoczona PSOE określiła się w dokumencie programowym jaki partia klasowa, masowa, marksistowska i demokratyczna, odrzucająca kompromis z kapitalizmem i postulująca samorządowy system ekonomiczny (przy czym nie zamierza likwidować gospodarki wolnorynkowej)<ref>''Partie Socjaldemokratyczne Europy'', Książka i Wiedza, 1982, s. 186</ref>.

W wyborach 1979 roku, partia uzyskała 30.5% głosów i 121 miejsc w parlamencie, pozostając największym ugrupowaniem opozycyjnym. 28 października 1982 roku PSOE zwyciężyła w wyborach, uzyskując 48.3% głosów (ok. 10 mln). Felipe González został premierem Hiszpanii 2 grudnia i pozostał nim do 1996 roku. W tym czasie w kwestiach gospodarczych partia łączyła reformy socjalne z [[liberalizm|liberalną]] i [[kapitalizm|kapitalistyczną]] ekonomiką. Niezadowolenie lewicowych frakcji wewnątrz partii wywoływało bratanie się premiera z przedstawicielami wielkiego biznesu (dotyczyło to także członków jego rządu - minister finansów [[Migel Boyer]] ożenił się z gwiazdą plotkarskich czasopism, [[Isabel Preysler]]).

 

 

PSOE poparło [[Stany Zjednoczone|USA]] podczas [[I wojna w Zatoce Perskiej|pierwszej wojny w Zatoce Perskiej]] w 1991 roku. Partii udało się odnieść zwycięstwa w wyborach 1986, 1989 i 1993 roku.