Menachem Bornsztajn: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
drobne redakcyjne
m -podwójne spacje, WP:SK, bibliografia na pełne przypisy, drobne techniczne, drobne redakcyjne
Linia 4:
Rodzice Ślepego Maksa, Benjamin Bornsztajn i Masza z domu Nagórska, pochodzili z Łęczycy, tam też w 1890 roku urodził się Maks. Wkrótce po tym cała rodzina przeniosła się do Łodzi, gdzie zamieszkała przy nieistniejącej już dziś ulicy Wąskiej na Bałutach, w okolicach dzisiejszej ul. Stefana. Benjamin Bornsztajn zajmował się ostrzeniem narzędzi. Dość wcześnie osierocił rodzinę, umierając w wyniku pobicia przez stójkowego.
 
Maks miał także siostrę Gitlę. Po śmierci ojca Menachem Bornsztajn zajmował się żebractwem przed kościołem, tam też wypatrzył go legendarny ksiądz Natan, znany paser, który zwerbował go do swojej szajki trudniącej się drobnymi kradzieżami. Wkrótce potem Maks spotkał stójkowego odpowiedzialnego za śmierć jego ojca. W wyniku tego spotkania stójkowy stracił życie, a Maks oko. Wtedy też otrzymał przezwisko „Ślepy Maks”.
 
Jeszcze przed I wojną światową ożenił się z córką swojego konkurenta Arona Goldberga – Gołdą – i tym samym podporządkował sobie cały świat przestępczy północnej Łodzi. Niewątpliwie sprzyjały temu jego warunki fizyczne. Był wysokim, postawnym mężczyzną. Po ślubie młoda para zamieszkała początkowo przy ul. Nowomiejskiej, a następnie przy [[Ulica Henryka Sienkiewicza w Łodzi|ul. Sienkiewicza]] 9, gdzie powstało Biuro Próśb i Podań „Obrona”<ref>Gronczewska Anna Gronczewska, ''„Bratnia pomoc” Menachema Bornsztajna, czyli „Ślepego Maksa”''; [w:] „Co tydzień historia” (dod. do „Polska. Dziennik Łódzki”), 15 I 2015, s. 4-5.''</ref>. Do biura tego przychodzili ludzie z różnymi prośbami i skargami, które Maks rozpatrywał. Nie było wtedy w mieście drugiego biura cieszącego się podobną popularnością. Wystarczyło podobno zwrócić się do biura ze skargą, gdy coś zginęło, a Bornsztajn sprawiał, że rzecz ta w niedługim czasie wracała do właściciela. „Ślepy Maks” zaczął być nazywany łódzkim [[Robin Hood|Robinem Hoodem]].
 
== „Ślepy Maks” ==
W czasie [[I wojna światowa|I wojny światowej]] MaksMenachem Bornsztajn wyjechał do Niemiec, gdzie między innymi w Berlinie, Lipsku, Hamburgu pracował jako subiekt handlowy<ref name=IlRep>''„ŚlepyŚlepy Maks”Maks – dyktator Bałut zasiadł w dniu wczorajszym na ławie oskarżonych za zabójstwo prezesa „Bratniej Pomocy” – Balbermana... Zabójca twierdzi, że strzelał w obronie własnej''; art. [w:] „Ilustrowanej„Ilustrowana Republice”Republika”, ze16 styczniaI 1930, r.;nr patrz15, bibliografias. 7.</ref>. Według innych informacji trudnił się tam okradaniem transportów kolejowych przeznaczonych dla żołnierzy niemieckich na froncie wschodnim.
 
W 1921 r. Bornsztajn powrócił do Łodzi<ref>„Il. Republika”, op. cit.<name=IlRep/ref>. W 1928 powstało stowarzyszenie „Bratnia Pomoc” (''Ezras Achim''), mające na celu niesienie pomocy biednej ludności żydowskiej. Przy tymże stowarzyszeniu powstał sąd rozjemczy rozstrzygający spory między Żydami, tzw. dintojra (w języku hebrajskim dintojra oznacza sąd rabinacki, w potocznym języku rozumiana jest jako wyrównanie rachunków przestępczych), w którym to sądzie MaksMenachem Bornsztajn pełnił kluczową rolę. „Bratnia Pomoc” była postrachem ludności żydowskiej: siłą wymierzała kary, rozstrzygała spory, egzekwowała należności. W stowarzyszeniu najbliższym jego współpracownikiem był Srul Kalma Balberman, którego po kłótni Ślepy Maks zabił 19 września 1929 r. przed piwiarnią „Kokolobolo” na rogu ul. [[Ulica Pomorska w Łodzi|Pomorskiej]] i [[Ulica Wschodnia w Łodzi|Wschodniej]]<ref group="uwaga">Był to parterowy drewniak. Budynek już nie istnieje.</ref>. Sąd uniewinnił zabójcę, uznając, że ten działał w obronie koniecznej (1930)<ref>Ślepy Maks – dyktator Bałut zasiadł w dniu wczorajszym na ławie oskarżonych za zabójstwo prezesa „Bratniej Pomocy” – Balbermana. Zabójca twierdzi, że strzelał w obronie własnej; [w:] „Ilustrowana Republika”, 16 I 1930, nr 15, s. 7.<name=IlRep/ref>.
 
W 1933 do łódzkiej policji zaczęły spływać skargi na niego o prześladowanie, szantaż, wymuszenia, groźby oraz pobicia. W 1935 sąd skazał go na trzy i pół roku więzienia.
 
Nie są dokładnie znane jego losy w czasie [[II wojna światowa|II wojny światowej]], prawdopodobnie na początku września 1939 uciekł do [[Kazachstan]]u. W 1943 w jednej z niemieckich gazet pojawiła się nieprawdziwa informacja o śmierci Ślepego Maksa.
 
== Po wojnie ==
Linia 23:
[[Plik:Grób Menachema Bornsztajna (Ślepego Maksa).jpg|thumb|200px|Grób Menachema Bornsztajna („Ślepego Maksa”)]]
[[Plik:Tablica na grobie Menachema Bornsztajna (Ślepego Maksa).jpg|thumb|200px|Tablica na grobie Menachema Bornsztajna]]
Menachem Bornsztajn zmarł 18 maja 1960 roku w Łodzi. Został pochowany na [[Nowy cmentarz żydowski w Łodzi|Cmentarzu Żydowskim w Łodzi przy ul. Brackiej]]. Spoczywa tam w bocznej, ale eksponowanej alei, bo naprzeciwko [[mauzoleum Izraela Poznańskiego]], obok [[Grobowiec Rodziny Jarocińskich|grobowca rodziny Jarocińskich]]<ref>Mostowicz Arnold, ''Ballada o... ślepym Maksie''; Wyd. „Tygiel Kultury” 1998, Łódź; ISBN 83 908 93 819</ref>.
 
== Legenda ==
Linia 35:
 
== Bibliografia ==
* {{Cytuj stronę | url = http://lodz.gazeta.pl/lodz/1,35153,7837591,Legenda_Slepego_Maksa___herszta_i_lodzkiego_Janosika.html | tytuł = Legenda Ślepego Maksa - herszta i łódzkiego Janosika |autor=Joanna Blewąska, Joanna Podolska | data = 3 maja 2010 | opublikowany = gazeta.pl | data dostępu = 2010-05-27 | archiwum = http://web.archive.org/web/20100519132420/http://lodz.gazeta.pl/lodz/1,35153,7837591,Legenda_Slepego_Maksa___herszta_i_lodzkiego_Janosika.html | zarchiwizowano = 2010-05-19}}
; bibliografia
* Mostowicz Arnold, ''Ballada o ślepym Maksie''; Wyd. „Tygiel Kultury” 1998, Łódź; ISBN 83 908 93 819
 
; prasa i periodyki
* ''Ślepy Maks – dyktator Bałut zasiadł w dniu wczorajszym na ławie oskarżonych za zabójstwo prezesa „Bratniej Pomocy” – Balbermana. Zabójca twierdzi, że strzelał w obronie własnej''; [w:] „Ilustrowana Republika”, 16 I 1930, nr 15, s. 7.
* Gronczewska Anna, ''„Bratnia pomoc” Menachema Bornsztajna, czyli „Ślepego Maksa”''; [w:] „Co tydzień historia” (dod. do „Polska. Dziennik Łódzki”), 15 I 2015, s. 4-5.
 
; inne
* {{Cytuj stronę | url = http://lodz.gazeta.pl/lodz/1,35153,7837591,Legenda_Slepego_Maksa___herszta_i_lodzkiego_Janosika.html | tytuł = Legenda Ślepego Maksa - herszta i łódzkiego Janosika |autor=Joanna Blewąska, Joanna Podolska | data = 3 maja 2010 | opublikowany = gazeta.pl | data dostępu = 2010-05-27 | archiwum = http://web.archive.org/web/20100519132420/http://lodz.gazeta.pl/lodz/1,35153,7837591,Legenda_Slepego_Maksa___herszta_i_lodzkiego_Janosika.html | zarchiwizowano = 2010-05-19}}
 
{{SORTUJ:Bornsztajn, Menachem}}