Gospodarka planowa: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
m +ref |
usunięcie syntetycznej sekcji "Zalety i wady", całkowicie pozbawionej źródeł od kilku lat |
||
Linia 1:
'''Gospodarka planowa, gospodarka nakazowo-rozdzielcza''' — [[gospodarka]], opierająca się na założeniach planów kilkuletnich, określających najważniejsze cele rozwoju [[państwo|państwa]].
Ten typ organizacji gospodarki jest stosowany w okresie wojny; stosowany był też w większości państw o ustrojach [[socjalizm|socjalistycznych]], a ich tworzenie i realizowanie jest jednym z najważniejszych zadań kierownictwa partii. Uchwalane są często na określony czas podczas zjazdów partyjnych lub plenum. W historii [[Polska Rzeczpospolita Ludowa|PRL]] powszechnie znany był [[plan trzyletni]] i [[plan sześcioletni]]
==Cele i metody==
W gospodarce centralnie planowanej to [[władza|władze]] ustalają, co, jak i dla kogo ma być produkowane (''gospodarka nakazowo-rozdzielcza''). Ustalane są także ceny poszczególnych produktów. Celem tego typu gospodarki w [[państwo socjalistyczne|państwach socjalistycznych]] miał być sprawiedliwy podział dóbr, a nie zysk właścicieli kapitału jak w państwach [[kapitalizm|kapitalistycznych]]. Racjonalne planowanie miało rozwiązać problemy nadprodukcji oraz cykli koniunkturalnych typowe dla gospodarki kapitalistycznej. Od strony teoretycznej gospodarką planową jako alternatywą dla [[wolność gospodarcza|wolnego rynku]] zajmował się [[Oskar Lange]]. W 1936 roku zaproponował on teoretyczny model socjalistycznej gospodarki centralnie planowanej, w której komisja planistyczna ustala ceny na poziomie [[koszt krańcowy|kosztu krańcowego]] produkcji, zaś państwowe przedsiębiorstwa produkcyjne optymalizują koszt produkcji pod kątem ustalonej ceny. Model ten był krytykowany przez współczesnych mu ekonomistów — zajmowali się nim m.in. [[Ludwig von Mises]], [[Milton Friedman]] oraz [[Friedrich Hayek]].
Linia 7 ⟶ 9:
{{osobny artykuł|Problem kalkulacji ekonomicznej}}
System centralnego planowania gospodarczego jest w praktyce nieefektywny i prowadzi do [[gospodarka niedoboru|gospodarki niedoboru]]<ref>{{cytuj stronę |url=http://www.dziennik.krakow.pl/pl/aktualnosci/opinie/1042287-szescioletni-plan-pracy-dla-sowietow.html |tytuł=Sześcioletni plan pracy dla Sowietów |autor=Filip Musiał |opublikowany=Dziennik Polski |data=2010}}</ref><ref>{{cytuj stronę |url=http://www.rp.pl/artykul/81769_Plan_rozwoju_iluzji.html |tytuł=Plan rozwoju iluzji |data=2008 |opublikowany=Rzeczpospolita}}</ref>. Np. w [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|ZSRR]] niezdolność centralnych planistów (''Gosplan'') do przewidywania trendów popytowych w gospodarce narodowej i globalnej doprowadziła do niedorozwoju sektora usług oraz [[przemysł lekki|przemysłu lekkiego]], a w rezultacie – do pogłębiania niewydolności socjalistycznej gospodarki<ref>{{cytuj książkę |url=http://books.google.com/books?id=oHAWQo2OQZsC |tytuł=The end of the Communist revolution |autor=Robert Vincent Daniels |isbn=9780415061506 |rok=1993}}</ref>
Według zwolenników gospodarki planowanej, wymienione wady wynikają z braku uczestnictwa zwykłych producentów i konsumentów w procesie planowania, co powoduje skrajną [[biurokracja|biurokratyzację]].<ref>{{Cytuj stronę|url=http://www.newyouth.com/index.php?option=com_content&view=article&id=120&Itemid=60#2||tytuł=Why did Russia degenerate into a totalitarian, Stalinist dictatorship, and how does the planned economy work to develop the productive forces without the "check" of the market?|opublikowany|=newyouth.com|data=27-02-2007|data dostępu=07-10-2013|język=en}}</ref>
==Gospodarka planowa w ZSRR==
| |||