Manifest komunistyczny: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
Argonowski (dyskusja | edycje) Dodałem wikiźródła |
|||
Linia 1:
[[Plik:Communist-manifesto.png|thumb|Strona tytułowa pierwszego wydania ''Manifestu komunistycznego''
'''Manifest partii komunistycznej''' ([[Język niemiecki|niem.]] ''Manifest der Kommunistischen Partei'') – deklaracja programowa [[Związek Komunistów|Związku Komunistów]] (niemieckiej partii komunistycznej), napisana przez [[Karol Marks|Karola Marksa]] i [[Fryderyk Engels|Fryderyka Engelsa]] na przełomie lat [[1847]] i [[1848]] i ogłoszona w lutym 1848 w [[Londyn]]ie. Wyłożone zostały w niej zasady tzw. [[socjalizm naukowy|socjalizmu naukowego]].
Manifest zaczyna się słowami ''Widmo krąży po Europie
Godnym zauważenia jest fakt, że zarówno struktura, jak i narracja dzieła przywołują o rok wcześniej spisane przez Engelsa
== Manifest jako deklaracja programowa naukowego socjalizmu ==
Linia 10:
<blockquote >
„''Manifest partii komunistycznej'' zajmuje szczegółne miejsce w historii marksizmu. Ta względnie niewelka praca zawiera klasycznie jasny, podany w sposób aforystyczny i przepojony pasją rewolucyjną ściśłe naukowy wykład podstaw marksizmu<ref>{{cytuj książkę |nazwisko = | imię = | autor = T.I. Ojzerman | autor link = Teodor Ojzerman | inni = | tytuł = Powstanie filozofii marksistowskiej | url = | wydanie = | wydawca = [[Książka i Wiedza]] | miejsce = Warszawa | data = | rok = 1966 | miesiąc = listopad | strony = 593 | rozdział = | adres rozdziału = | nazwisko r = | imię r = | autor r = | autor r link = | tom = |tytuł tomu = | część = | tytuł części = | seria = | id = | isbn = | oclc = | doi = | cytat = | język = | data dostępu =}}</ref>.
Opublikowanie ''Manifestu komunistycznego'' zamyka niejako okres kształtowania się [[światopogląd]]u młodego Karola Marksa. Naukowy socjalizm jako [[Doktryna polityczna|doktryna]] wyjaśniająca mechanizmy rządzące światem i proponująca własne, oryginalne metody budowania [[społeczeństwo|społeczeństwa]] doskonałego jest w zasadniczej części ukończona. ''Wolno powiedzieć'' – napisał [[leszek Kołakowski|L. Kołakowski]] – ''że z chwilą Manifestu komunistycznego Marksowska teoria zjawisk społecznych razem z zasadami praktycznej walki była już gotowa w postaci dobrze ukształtowanego szkieletu. Dalsze prace teoretyczne nie odmieniły w żadnym istotnym punkcie założeń już sformułowanych, ale wzbogaciły je szczegółowymi analizami, dzięki którym sumaryczne i nieraz tylko w postaci [[aforyzm]]ów i haseł ujęte [[Idea|idee]] przeobraziły się w potężny gmach teoretyczny.''
Linia 21:
Marks uważa, że ''historia wszystkich dotychczasowych społeczeństw jest historią walk klasowych''. Od swego zarania ludzkość była podzielona na wyzyskiwaczy i wyzyskiwanych, toczących ze sobą nieustanną walkę. Na obecnym etapie rozwoju społeczeństwa przeciwstawne klasy tworzą [[burżuazja]] i [[proletariat|proletariusze]]. Rozwój technologiczny sprawił, że klasowe antagonizmy stają się coraz wyraźniejsze i obejmują praktycznie całe społeczeństwo. Jak zauważa [[Jarosław Ładosz]], ''walka klas posiada znaczenie określające, podstawowe w stosunku do wszelkich innych sfer życia społecznego ludzi(...) określać ma całokształt życia społecznego, a więc i rozwój działalności produkcyjnej.''
Kształtowanie się [[kapitalizm|kapitalistycznych]] stosunków produkcji, gwałtowny [[rewolucja przemysłowa|rozwój przemysłu]] i [[handel|handlu]], zapewniło burżuazji odgrywanie decydującej roli w życiu politycznym. Według Marksa klasa ta spełniła w historii zadania w najwyższym stopniu rewolucyjne. Doprowadziła do upadku system [[feudalizm|feudalny]], a wszelkie relacje międzyludzkie zastąpiła brutalną grą interesów. ''Robiąc z człowieka towar – stwierdza [[Roger Garaudy]] – burżuazja z każdym dniem niszczy >>godność jego osobowości<<, aż wreszcie niszczy w człowieku nawet pragnienie odzyskania tej godności, ponieważ przedstawia mu stosunki społeczne, ustalone przez kapitalizm, jako prawa natury, istniejące poza i ponad człowiekiem i niedostępne dla jego działania.''
[[Plik:Karlmarxtomb.jpg|thumb|left|Pomnik nagrobny Marksa na cmentarzu w dzielnicy [[Highgate]] w Londynie.]]
Linia 28:
Cechą wyróżniającą burżuazję od innych klas panujących jest to, że nie dąży ona do utrzymania status quo w dziedzinie środków produkcji i co za tym idzie również w sferze stosunków społecznych. Jej istnienie jest uwarunkowane dokonującym się nieustannie postępem technologicznym, ale jak pisze Marks, ''burżuazyjne stosunki produkcji i wymiany, burżuazyjne stosunki własności, nowoczesne społeczeństwo burżuazyjne, które wyczarowało tak potężne stosunki produkcji i wymiany, podobne jest do czarnoksiężnika, który nie może już opanować wywołanych przez się potęg podziemnych.''
Zdaniem Marksa, podobnie jak sprzeczności między feudalnymi stosunkami społecznymi i prawnymi a charakterem sił wytwórczych w społeczeństwie stanowym spowodowały zwycięstwo burżuazji, tak jej klęska będzie wynikiem sprzeczności między dokonującym się postępem technicznym a stosunkami własnościowymi kapitalizmu. Jak zauważa [[Leszek Kołakowski]], ''objawem tej sprzeczności są periodyczne kryzysy nadprodukcji, przezwyciężane przez niszczenie sił wytwórczych i podbój nowych rynków: wszelako środki te stają się same z kolei przesłanką większych kryzysów''
''Ale burżuazja – pisze dalej Marks – nie tylko wykuła oręż, który jej niesie śmierć; stworzyła także ludzi, którzy tym orężem pokierują – nowoczesnych robotników – proletariuszy'' W państwie kapitalistycznym traktowani są jak każdy inny towar – zmuszeni są sprzedawać się burżuazji za cenę równą kosztom reprodukcji [[siła robocza|siły roboczej]]. Bezustannie wyzyskiwani, zagrożeni bezrobociem podejmują walkę o zmianę tej nieludzkiej sytuacji. Początkowo buntują się przeciwko narzędziom produkcji, które poprzez zastępowanie ludzi maszynami likwidują miejsca pracy, następnie walczą z sytuacją we własnym [[Zakład pracy|zakładzie pracy]], by z czasem zakwestionować całość stosunków kapitalistycznych.
Linia 48:
Twierdzenia te stoją w jawnej sprzeczności z tezami 3 (zniesienie prawa dziedziczenia), 10 (publiczne kształcenie dzieci) i w szczególności 8 (zapowiadane utworzenie armii pracy).
Ludzkość stoi zatem na progu wielkiego [[przełom]]u. Rewolucja komunistyczna ma zmienić ogół społeczeństwa na nie spotykaną dotąd skalę. W miejsce klasowego społeczeństwa kapitalistycznego ma pojawić się nowe, bezklasowe, oferujące bogatsze formy życia i zapewniające swym członkom wszechstronny rozwój. W pierwszym etapie na drodze do komunizmu konieczne jest wywalczenie przez proletariat pozycji klasy panującej oraz wprowadzenie systemu [[demokracja|demokratycznego]]. Kolejne kroki postulowane przez Marksa to przede wszystkim [[nacjonalizacja]] ziemi, kredytu, transportu, zniesienie prawa spadkowego, wprowadzenie silnej [[progresja podatkowa|progresji podatkowej]], stopniowe usunięcie barier między miastem a wsią, zapewnienie bezpłatnej edukacji oraz wprowadzenie dla wszystkich jednakowego przymusu pracy.
Linia 56:
==== Socjalizm feudalny ====
W dalszej części Manifestu Komunistycznego Marks prezentuje swoje stanowisko wobec istniejącej literatury socjalistycznej, wykorzystując do tego klasową analizę społeczeństwa. Ze sprzeciwu [[arystokracja|arystokracji]] wobec stosunków kapitalistycznych powstaje [[socjalizm feudalny]], który określa Marks jako ''na wpół lament, na wpół [[paszkwil]], na wpół echo przeszłości, na wpół groźba przyszłości, chwilami godzący wprost w serce burżuazji gorzkim, zjadliwie szyderczym wyrokiem, zawsze komiczny w swej zupełnej niezdolności do zrozumienia biegu nowoczesnej historii.''
Socjalizm ten idealizuje feudalne stosunki społeczne i ostro krytykuje klasę burżuazji, która dążąc do nieograniczonego zysku spowodowała upadek tego systemu. Jednak jeszcze poważniejszy zarzut dotyczy tego, że swoim działaniem burżuazja doprowadziła do powstania prawdziwie rewolucyjnej klasy proletariatu, ''która wysadzi w powietrze cały stary porządek społeczny.''
Linia 64:
''Dla wszystkich tych teorii charakterystyczna jest idealizacja historycznej przeszłości, dążenie do cofnięcia historii wstecz, zapobieżenia rozwojowi kapitalizmu, odrodzenia czy zachowania przeżytych stosunków społecznych. W swej krytyce kapitalizmu socjaliści ci częstokroć dostrzegali jego rzeczywiste braki. Ale ich pozytywny program sprowadzał się w zasadzie do obrony cechowej organizacji przemysłu i [[Patriarchat (ustrój)|patriarchalnego]] rolnictwa.''
==== Socjalizm
Nieudolne przeniesienie francuskich idei socjalistycznych na grunt niemiecki określa Marks mianem socjalizmu "prawdziwego". Jego zasadniczym brakiem jest [[Abstrakcja (filozofia)|abstrakcyjne]] podejście do jednostki ludzkiej oraz całkowite zignorowanie klasowego podziału społeczeństwa, a co za tym idzie niedostrzeganie historycznej misji klasy proletariatu. Popularność tego kierunku myślowego w feudalnych Niemczech spowodowana jest tym, że przeciwstawia się on klasie burżuazyjnej, jak również atakuje [[liberalizm|liberalne]] doktryny burżuazyjne. Jak stwierdza Marks niemiecki socjalizm "prawdziwy" ogłosił, ''naród niemiecki za normalny naród, a niemieckiego kołtuna za normalnego człowieka. Każdej jego podłości nadawał ukryty, wyższy, socjalistyczny sens, w którym znaczyła coś wręcz przeciwnego. Wysnuł też ostatnią konsekwencję występując bezpośrednio przeciw >>prymitywnie destrukcyjnemu<< kierunkowi komunizmu i obwieszczając swą bezstronną wyższość ponad wszelkie walki klasowe.''
==== Socjalizm burżuazyjny ====
O ile najważniejszą cechą powyższych systemów socjalistycznych była chęć powrotu do jakiejś minionej formy stosunków społecznych, to socjalizm burżuazyjny opowiada się za utrzymaniem istniejących porządków, jednocześnie dążąc do usunięcia z nich wszelkich czynników, które mogłyby zrewolucjonizować życie społeczne. Jest on właściwie [[apologia|apologią]] państwa kapitalistycznego, która skrywa się za socjalistyczną [[frazeologia|frazeologią]]. Jego istotę autorzy Manifestu Komunistycznego określają w sposób następujący
==== Socjalizm
Po krytyce teorii konserwatywnych i reakcyjnych analizie zostaje poddany socjalizm krytyczno–utopijny, który jest reprezentowany przez systemy stworzone m.in. przez [[Henri de Saint-Simon|Saint–Simona]], [[Charles Fourier|Fouriera]] i [[Robert Owen|Owena]]. W tych koncepcjach komunizm może być zrealizowany przez stworzenie modelu społeczeństwa idealnego i jego rozpropagowanie w szerokich masach społecznych. W przeciwieństwie do Marksa, zwolennicy socjalizmu utopijnego bagatelizują istniejące w społeczeństwie antagonizmy klasowe, oraz stoją na stanowisku, że sama tylko argumentacja moralna przekona wszystkich ludzi o wyższości systemu socjalistycznego nad kapitalistycznym. Przedstawiciele [[socjalizm utopijny|socjalizmu utopijnego]], ''wciąż jeszcze marzą
=== Zakończenie ===
Ostatni rozdział Manifestu komunistycznego omawia stosunek komunistów do działających w różnych krajach robotniczych partii [[opozycja (polityka)|opozycyjnych]]. Za ich podstawowe zadanie uznaje Marks popieranie wszelkich inicjatyw mogących doprowadzić do rewolucyjnego zrywu przeciw istniejącym stosunkom politycznym i społecznym oraz działanie na rzecz ponadnarodowego porozumienia między partiami demokratycznymi.
Manifest kończy się słowami: ''Komuniści uważają za niegodne ukrywanie swych poglądów i zamiarów. Oświadczają oni otwarcie, że cele ich mogą być osiągnięte jedynie przez obalenie przemocą całego dotychczasowego ustroju społecznego. Niech drżą panujące klasy przed rewolucją komunistyczną. Proletariusze nie mają w niej nic do stracenia prócz swych kajdan. Do zdobycia mają cały świat. Proletariusze wszystkich krajów, łączcie się!''
Linia 85:
* [[Roger Garaudy]], ''Marksizm a osobowość'', Warszawa 1951;
* [[Leszek Kołakowski]], ''Główne nurty marksizmu. Powstanie'', Poznań 2000;
* [[Teodor Ojzerman|T. I. Ojzerman]], ''Powstanie filozofii marksistowskiej'', Warszawa 1966
== Zobacz też ==
Linia 96:
== Linki zewnętrzne ==
* [http://www.filozofia.uw.edu.pl/skfm/publikacje/marks-engels01.pdf Karol Marks i Fryderyk Engels, ''Manifest Partii Komunistycznej'' (plik pdf)]
{{Komunizm}}
| |||