Gołoborze: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
Wycofano ostatnią zmianę treści (wprowadzoną przez 46.151.189.32) i przywrócono wersję 36489931 autorstwa Bonvol |
|||
Linia 5:
[[Plik:Śmielec.jpg|thumb|250px|Gołoborze na zboczu [[Wielki Szyszak|Wielkiego Szyszaka]]]]
[[Plik:8maja2006 babiagora 018.jpg|thumb|250px|Gołoborze na zboczu [[Babia Góra|Babiej Góry]]]]
[[Plik:Tarnica 6.jpg
'''Gołoborze''' ([[język angielski|ang.]] ''stone run'', ''stone river'', ''stone stream'', ''stone sea'', [[język niemiecki|niem.]] ''Blockhalde'') – rodzaj pokrywy stokowej lub wierzchowinowej (grzbietowej), składającej się z lekko redeponowanego [[rumosz skalny|rumoszu]] skalnego ([[gruz skalny|gruzu]], [[głaz]]ów lub [[blok (skała)|bloków]]). Inaczej mówiąc – [[rumowisko skalne|rumowiska skalne]] w górach. Gołoborze zbudowane jest wyłącznie z grubej frakcji, nie zawiera [[żwir]]u, [[Piasek|piasku]] ani [[Ił (skała)|iłu]].
== Geneza ==
Głównym czynnikiem powstania gołoborzy były [[procesy mrozowe]] (zmiany temperatury – [[Krystalizacja|zamarzanie]] i rozmarzanie podłoża; zamarzanie wody w szczelinach i spękaniach [[Cios (geologia)|ciosowych]]) powodujące rozpad blokowy skał. Większość istniejących obecnie gołoborzy, zarówno na półkuli północnej, jak i południowej, powstała w [[plejstocen]]ie, w czasie kolejnych [[Zlodowacenie|zlodowaceń]]. Dla ich powstania potrzebna była odpowiednia [[litologia]] oraz [[ukształtowanie terenu]].
== Występowanie ==
Termin gołoborze jest określeniem regionalnym ([[Góry Świętokrzyskie]]) i oznacza miejsce
Najbardziej znane gołoborza na świecie występują na [[Falklandy|Falklandach]] oraz w masywie [[Witosza|Witoszy]] w [[Bułgaria|Bułgarii]]<ref>Vitosha Nature Park: Basic Information. Landscape. Vitosha Nature Park website.</ref><ref>Vitosha Nature Park: Management Plan 2005-2014. Ministry of Environment and Waters, Sofia, 2005. (in Bulgarian).</ref>. Mniejsze gołoborza znajdują się w Stiperstones ([[Shropshire]], [[Wielka Brytania]])<ref>GOUDIE, A S, and PIGGOTT, N R. 1981. Quartzite tors, stone stripes, and slopes at the Stiperstones, Shropshire, England. Biuletyn Periglacjalny, Vol. 28, 47-56.</ref><ref>CLARK, R. 1994. Tors, rock platforms and debris slopes at Stiperstones, Shropshire, England. Field Studies, Vol. 8, 451-472.</ref>, w [[Pensylwania|Pensylwanii]]<ref>SMITH, H T U. 1953. The Hickory Run boulder field, Carbon County, Pennsylvania. American Journal of Science, Vol. 251, 625-642.</ref>, w [[Schwarzwald]]zie<ref>Martin Gude, Roland Molenda: Blockhalden in deutschen Mittelgebirgen – Relikte der Eiszeiten. In: Institut für Länderkunde (Hg.): Nationalatlas Bundesrepublik Deutschland. Bd. Relief, Boden und Wasser. 2003. S. 72-73.</ref>.
Największe gołoborza na ziemiach polskich występują w [[Karkonosze|Karkonoszach]] i zbudowane są z [[granit]]ów lub [[hornfels]]ów (np. na zboczach [[Śnieżka|Śnieżki]]), mniejsze w [[Rudawy Janowickie|Rudawach Janowickich]] ([[Skalnik (Rudawy Janowickie)|Skalnik]]), [[Śnieżnik (góra)|Masywie Śnieżnika]], na [[Babia Góra|Babiej Górze]], w [[Bieszczady|Bieszczadach]] ([[grehot]]).
Gołoborza świętokrzyskie powstały w wyniku wietrzenia [[Kambr|późnokambryjskich]] [[Piaskowiec kwarcytowy|piaskowców kwarcytowych]], w Karkonoszach i Rudawach Janowickich
{{Przypisy}}
Linia 24:
[[Kategoria:Elementy rzeźby skalnej]]
[[Kategoria:Procesy i formy mrozowe]]
|