Biblioteka Jagiellońska: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
BlackBot (dyskusja | edycje)
m usuniecie zbędnego prefiksu w nazwie pliku
redakcyjne
Linia 18:
|mapa =
|współrzędne = 50°3'41"N 19°55'21"E
{{Commonscat |commons = Category:Biblioteka Jagiellońska}}
}}
'''Biblioteka Jagiellońska''' ('''BJ''', popularnie '''Jagiellonka''') – główna[[polska]] [[biblioteka akademicka]] w [[Kraków|Krakowie]]. Jest to główna biblioteka [[Uniwersytet Jagielloński|Uniwersytetu Jagiellońskiego]], która wraz z Biblioteką Medyczną [[Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego|Collegium Medicum]] oraz bibliotekami wydziałowymi i instytutowymi tworzy system biblioteczno-informacyjny UJ. Stanowi jedną z największych bibliotek w Polsce, stąd też została uznana za część [[Narodowy Zasób Biblioteczny|Narodowego Zasobu Bibliotecznego]]. Posiada status biblioteki narodowej – obowiązuje prawo o [[Egzemplarz obowiązkowy|egzemplarzu obowiązkowym]].
 
Biblioteka Jagiellońska jest jedną z największych bibliotek w Polsce i dlatego została uznana za część [[Narodowy Zasób Biblioteczny|Narodowego Zasobu Bibliotecznego]]. Posiada status [[biblioteka narodowa|biblioteki narodowej]] – obowiązuje prawo o [[Egzemplarz obowiązkowy|egzemplarzu obowiązkowym]].
Zbiory biblioteczne liczyły na koniec grudnia 2009 roku 6 603 824, z tego około połowa to [[wydawnictwo zwarte|wydawnictwa zwarte]]. Biblioteka posiada także kolekcję [[starodruk]]ów, [[inkunabuł]]ów oraz [[rękopis]]ów. Zajmuje się także dokumentacją wydawnictw podziemnych z okresu [[Polska Rzeczpospolita Ludowa|PRL]], czyli [[wydawnictwo podziemne|drugiego obiegu]]{{fakt|data=2013-12}}.
 
== Historia ==
Historia Biblioteki Jagiellońskiej powiązana jest nieodłącznie z historią samego [[Uniwersytet Jagielloński|Uniwersytetu Jagiellońskiego]], stąd też za datę jej utworzenia uznaje się rok 1364. Do dzisiaj zachowały się kodeksy, używane w XIV wieku. Przez długi okres zbiory biblioteczne, pochodzące z darów profesorów i wychowanków uniwersytetu, gromadzone były przy poszczególnych wydziałach, kolegiach, bursach studenckich. Największy ich zbiór, głównie z zakresu [[teologia|teologii]] i [[siedem sztuk wyzwolonych|sztuk wyzwolonych]], znajdował się w [[Collegium Maius Uniwersytetu Jagiellońskiego|Collegium Maius]]. Tam też po jego odbudowie na przełomie XV i XVI wieku Biblioteka uzyskała osobne pomieszczenie, zwane dzisiaj Salą Obiedzińskiego (od nazwiska profesora - pomysłodawcy). Aż do 1940 roku budynek Collegium Maius był główną siedzibą Biblioteki Jagiellońskiej.
 
W XVI wieku jej zbiory stale się powiększały, dopiero wiek XVII i XVIII przyniósł pewien kryzys. Z pomocą przyszła Bibliotece i całemu uniwersytetowi [[Komisja Edukacji Narodowej]] w osobie [[Hugo Kołłątaj|Hugona Kołłątaja]]. Na jego wniosek połączono rozproszone zbiory i utworzono jedną bibliotekę ogólnouniwersytecką o charakterze publicznym. Przyznano także fundusz na potrzeby liczącego wówczas 1926 rękopisów i 32 000 woluminów druków księgozbioru{{fakt|data=2013-12}}.
 
[[Plik:100 3497.JPG|thumb|200px|Biblioteka Jagiellońska – wejście do starego gmachu, dawne wejście główne]]
[[Plik:Jagiellonian Library (New building), Oleandry street, Kraków, Poland.JPG|thumb|200px|Nowy budynek, ul. Oleandry]]
 
Okres rozbiorów nie wpłynął korzystnie na rozwój biblioteki. Udało się mimo to uporządkować zbiory oraz rozbudować pomieszczenia. Rozkwit biblioteki na przełomie XIX i XX wieku wiąże się z osobą [[Karol Estreicher (starszy)|Karola Estreichera]], twórcy [[Bibliografia Polska|Bibliografii Polskiej]], który dbał zwłaszcza o wzrost liczby druków w języku polskim.
 
Linia 38 ⟶ 37:
 
== Zbiory biblioteki ==
[[Plik:Jagiellonian Library (New building), Oleandry street, Kraków, Poland.JPG|thumb|200px|Nowy budynek, ul. Oleandry]]
Biblioteka Jagiellońska jako jedyna z wielkich bibliotek w Polsce szczyci się historycznym księgozbiorem, organicznie związanym z powstaniem i rozwojem uczelni. Narastał on, w dużej mierze, dzięki licznym darom, legatom i fundacjom, pochodzącym od osób związanych z Wszechnicą Jagiellońską i służył jako warsztat pracy naukowej i dydaktycznej. Większość najwcześniejszych kodeksów rękopiśmiennych i starodruków należała do kolekcji profesorskich, które później dały początek księgozbiorom poszczególnych kolegiów, w tym największemu z nich w Collegium Maius.
 
Linia 44:
=== Wielkość zbiorów BJ ===
* '''Zbiory specjalne:'''
** Rękopisy - 28 209, w tym 2 100 rękopisów średniowiecznych,
** Stare druki - 105 710, w tym 3634 inkunabułów,
** [[Zbiory kartograficzne]] - 45 910,
** Zbiory graficzne - 50 210,
** [[Muzykalia]] - 38 055,
** Rzadkie wydawnictwa i wydawnictwa drugiego obiegu - 61 839,
** [[Dokumenty życia społecznego]] - 946 300{{r|Skarby BJ}}.
 
== Najcenniejsze zbiory ==
[[Plik:Kalendarz 1474.jpg|thumb|200px|Kalendarz na rok 1474 - najstarszy polski druk, odnaleziony za szafą w Bibliotece Jagiellońskiej]]
=== Rękopisy ===
W skład zbiorów Biblioteki Jagiellońskiej wchodzi wiele rękopisów, m.in.:
Linia 68:
 
=== Najcenniejsze druki ===
* [[Klaudiusz Ptolemeusz]] - ''[[Liber geographiae]]'' ([[Wenecja]] 1511) - jedyny zachowany w Polsce atlas z wykorzystaniem druku czarno-czerwnego,
* [[Ekslibris]] arcybiskupa [[Maciej Drzewiecki|Macieja Drzewieckiego]] - najstarszy polski ekslibris,
* ''[[Rozkazy dzienne mutacyjne]]'' - rozkazy przywódców Wojska Polskiego z okresu [[powstanie listopadowe|powstania listopadowego]]{{r|Skarby BJ}}.
 
=== Dzieła sztuki ===
* [[Rembrandt|Rembrandt van Rijn]] – ''Faust'',
* [[Anioł]], symbol św. Mateusza Ewangelisty - [[miedzioryt]], jedna z najstarszych polskich [[grafika|grafik]]{{r|Skarby BJ}}.
 
== Kradzież cennych zbiorów ==
Linia 80:
 
== Budynek Biblioteki Jagiellońskiej ==
[[Plik:Jagiellonian Library Krakow - New Entrance. Biblioteka Jagiellonska Krakow - Nowe wejście (2).JPG|thumb|200px|Biblioteka Jagiellońska – Wejście główne od ul. Oleandry]]
Budowa gmachu Biblioteki Jagiellońskiej była przeprowadzana w trzech etapach:
* etap I (1931-1939) – wybudowano został budynek przy al. Adama Mickiewicza 22, który składał się z gmachu wysokiego – 9 kondygnacji oraz niskiego – 4 kondygnacje
Linia 108:
 
== Linki zewnętrzne ==
{{Commonscat|Biblioteka Jagiellońska}}
* Piotr Marek Stański [http://www.lwow.com.pl/cracovia/stronski/stronski.html O bibliotekach uniwersyteckich Lwowa i Krakowa] (Bibliotece Jagiellońskiej) i ich dyrektorze Franciszku Strońskim.
* [http://www.bj.uj.edu.pl Strona internetowa Biblioteki Jagiellońskiej]