Adam Ettinger: Różnice pomiędzy wersjami

Syn mieszczanina [[Żydzi|żydowskiego]] pochodzenia Józefa, podczas nauki w szkole średniej i studiów prawniczych na [[Uniwersytet Warszawski|UW]] organizował koła robotnicze w Warszawie. Od XII 1896 działał w grupie Polskich Socjaldemokratów utworzonej po rozbiciu [[Socjaldemokracja Królestwa Polskiego|SDKP]], organizował koła robotnicze i inteligenckie, propagując zasady socjaldemokratyczne. 1899/1900 współdziałał z [[Feliks Dzierżyński|Feliksem Dzierżyńskim]] i [[Stanisław Trusiewicz|Stanisławem Trusiewiczem]] w budowie SDKP/SDKPiL. II 1900 organizator zjazdu grup zagranicznych SDKP w [[Lipsk]]u, na którym obok [[Julian Marchlewski|Juliana Marchlewskiego]] i [[Adolf Warski|Adolfa Warskiego]] wygłosił referat. Finansował "Przegląd Robotniczy" i późniejsze publikacje SDKPiL. Potem w [[Częstochowa|Częstochowie]] brał udział w utworzeniu organizacji SDKP i był inicjatorem (maj 1900) i redaktorem wydawanego przez tę organizację "Kuriera Robotniczego". Wraz z Trusiewiczem zwołał I (II) Krajowy Zjazd SDKPiL (19-21 VIII 1900), który obradował w jego mieszkaniu w [[Otwock]]u; występował na nim jako delegat częstochowskiej organizacji partyjnej i Stowarzyszenia Robotników Socjaldemokratów Królestwa Polskiego i Litwy Zagranicą i został wybrany na członka ZG SDKPiL. W wygłoszonym na zjeździe referacie poparł delegatów organizacji warszawskiej domagających się bardziej określonych żądań w sprawie polskiej. Po zjeździe zamieścił artykuł sprawozdawczy "Zjazd Krajowy" w "Przeglądzie Robotniczym" ze stycznia 1901. 25 XI 1900 skierowany przez ZG SDKPiL do pracy w Stowarzyszeniu Robotników SDKPiL Zagranicą w celu ożywienia jego działalności, skąd wrócił II 1901 i na polecenie ZG podjął pracę w organizacji krajowej. Współpracował przy wydawaniu w Warszawie nielegalnego pisma ZG SDKPiL "Kurierek Robotniczy". Przeciwnik przeprowadzonej przez Trusiewicza na Konferencji Białostockiej SDKPiL Ii 1901 o usunięciu z partii czterech delegatów SDKPiL, którzy na V Międzynarodowym Kongresie Socjalistycznym (23-27 IX 1900 w [[Paryż]]u) przyłączyli się do rezolucji [[Polska Partia Socjalistyczna|PPS]] wymierzonej przeciwko [[Róża Luksemburg|Róży Luksemburg]], jednak wbrew oskarżeniom Trusiewicza, nie solidaryzował się z tymi delegatami. Usunięty z ZG SDKPiL na III Zjeździe SDKPiL 28-29 IX 1901 w Warszawie (który odbył się bez udziału działaczy zagranicznych), wyjechał do Niemiec i nadal działał w SDKPiL. Uczestnik (jako przedstawiciel "opozycji krajowej" w kontakcie z berlińską grupą działaczy) konferencji SDKPiL w [[Monachium]] 26-28 XII 1901 zwołanej z inicjatywy kierownictwa Stowarzyszenia Robotników SDKPiL Zagranicą. W końcu I 1902 na krótko wrócił do kraju i popierany przez Marchlewskiego brał udział w odbudowie warszawskiej organizacji SDKPiL rozbitej aresztowaniami z jesieni 1901. Później wziął udział w zakładaniu w [[Kraków|Krakowie]] pisma teoretycznego SDKPiL, "Przeglądu Socjaldemokratycznego" i w dużej mierze sfinansował wydanie pierwszych jego numerów. VIII 1902 wziął udział w konferencji SDKPiL w [[Berlin]]ie, na której został wybrany do Komitetu Zagranicznego; później był kasjerem tego Komitetu. Studiował prawo w [[Berno|Bernie]] i współpracował z [[Poznań|poznańską]] socjaldemokratyczną "Gazetą Ludową". XII 1905 pisywał do warszawskiej "Trybuny Ludowej", legalnego pisma SDKPiL. Członek delegacji polskiej na Międzynarodowy Kongres Socjalistyczny w [[Amsterdam]]ie (1904). W 1909 w Bernie obronił rozprawę doktorską. Aktywny działacz emigracji socjaldemokratycznej, pozostawał w kontakcie z kierownictwem SDKPiL. Był konsekwentnym obrońcą uchwał antywojennych powziętych na Kongresie II [[Międzynarodówka Komunistyczna|Międzynarodówki]] w [[Bazylea|Bazylei]] 24-25 XI 1912. 1911 współpracował z pismami SDKPiL: "Wolna Trybuna" i "Nowa Trybuna" oraz (w 1912) z [[Bolszewicy|bolszewicką]] [[Prawda (gazeta)|"Prawdą"]]. Od 1912 był związany z grupą "rozłamowców" w SDKPiL, współpracownik pisma tej grupy, "Naszej Trybuny". Podczas [[I wojna światowa|wojny]] był w Berlinie, opowiadał się za uchwałami konferencji w Zimmerwaldzie (1915) i Kienthalu (1916), był konsekwentnym zwolennikiem walki o zakończenie wojny poprzez obalenie "rządów imperialistycznych". Pod koniec wojny wrócił do kraju i działał w Warszawskiej organizacji SDKPiL, a od XII 1918 w KPRP/KPP. Od 30 IX 1918 docent, od 15 III 1923 profesor kryminologii w [[Wolna Wszechnica Polska|WWP]] w Warszawie. 1919-1920 prowadził wykłady w szkole partyjnej dla działaczy młodzieżowej założonej przez [[Zygmunt Heryng|Zygmunta Herynga]]. W połowie 1920 opuścił kraj i udał się do Berlina, gdzie 30 IX 1920 wziął udział w przygotowanej przez Adolfa Warskiego naradzie, na której zdecydowano utworzyć trzyosobową egzekutywę kierującą całokształtem prac wykonywanych za granicą dla potrzeb kraju. Został członkiem tej egzekutywy, przemianowanej XI 1920 na Wydział Zagraniczny KC KPRP. I 1921 wrócił do kraju, XII 1921 na krótko aresztowany. W późniejszych latach ni brał bezpośredniego udziału w działalności organizacyjnej KPP, jednak pozostawał w ścisłym kontakcie z tą partią. Uczestniczył w inspirowanych przez KPP pracach społeczno-kulturalnych, był członkiem ostatniej Rady Nadzorczej Spółdzielni Księgarskiej "Książka" zlikwidowanej przez władze w 1929. 1921-1924 wykładał na Uniwersytecie Ludowym. Często był prelegentem na zebraniach klasowych związków zawodowych. Z powodu krzewienia ideologii marksistowskiej w swoich wykładach o współczesnych kierunkach w socjologii i innych naukach społecznych był kilka razy na krótko aresztowany. Brał udział w pochodach pierwszomajowych i aktywnie współdziałał z lewicowymi organizacjami akademickimi. 1932 protestował na ogólnoakademickim wiecu [[Związek Niezależnej Młodzieży Socjalistycznej "Życie"|OMS "Życie"]] przeciw represjom wobec lewicy studenckiej i podnoszeniu czesnego. 1933 wystąpił w obronie przywódców strajku studentów walczących o autonomię uczelni. Próbował wraz z grupą lewicowych profesorów powołać do życia dyskusyjny klub "demokratycznej" profesury. Aktywny działacz [[Stowarzyszenie Wolnomyślicieli Polskich|Stowarzyszenia Wolnomyślicieli Polskich]], gdzie wygłaszał odczyty, głównie w sekcji szkolnej. 1926 wygłosił referat na Zjeździe Wychowania Moralnego zwołanym przez [[Związek Nauczycielstwa Polskiego]] Szkół Średnich i Związek Polskich Nauczycieli Szkół Powszechnych. Był wykładowcą kryminologii w [[Wolna Wszechnica Polska|Wolnej Wszechnicy Polskie]]<ref>{{Cytuj książkę | tytuł = Szkoły wyższe Rzeczypospolitej Polskiej | miejsce = Warszawa | data = 1930 | strony = 311 | rozdział = Wolna Wszechnica Polska | url = http://dlibra.umcs.lublin.pl/dlibra/plain-content?id=3251}}</ref>.