Buchenwald (KL): Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
→Historia obozu: drobne redakcyjne |
WP:SK, drobne redakcyjne |
||
Linia 1:
[[Plik:Buchenwald Slave Laborers Liberation.jpg|thumb|Przymusowi robotnicy w obozie Buchenwald – [[Elie Wiesel]] w drugim rzędzie, siódmy od lewej]]
[[Plik:Buchenwald--KZ-Tor.jpg|thumb|Brama obozowa]]
'''Konzentrationslager Buchenwald, Konzentrationslager Buchenwald/Post Weimar''' (KL Buchenwald, KZ Buchenwald), z początku nazywany '''Konzentrationslager Ettersberg''' – [[Obozy niemieckie
== Historia obozu ==
Linia 8:
* [[Hermann Pister]], styczeń 1941 – kwiecień 1945
Obóz został założony w 1937 roku. Przyjął z początku część więźniów z
[[Plik:Buchenwald Survivors Medical Care 13149.jpg|thumb|Ofiary eksperymentów pseudonaukowych]]
{{Wideo
|plik = SFP 186 - Buchenwald.webm
|tytuł = Film z wyzwolenia obozu
|opis = Nakręcony przez żołnierzy
}}
Na więźniach prowadzono badania naukowe i pseudonaukowe, na potrzeby firmy Behring-Werke z [[Marburg]]a i berlińskiego Instytutu Robert Koch. Pierwszy dokument wskazujący na prowadzenie w obozie doświadczeń z lekami na więźniach datowany jest na 15 listopada 1939 roku<ref>{{cytuj książkę | nazwisko = Klee| imię = Ernst| autor link = Ernst Klee| tytuł = KL Buchenwald: Laboratorium przemysłu farmaceutycznego i Wehrmachtu, [w:] Auschwitz- medycyna III Rzeszy i jej ofiary| wydawca = Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych UNIVERSITAS| miejsce = Kraków| rok = 2005| strony = 272-273| isbn = 83-242-0537-3}}</ref>. Więźniowie pracowali również w komandach fabrycznych, m.in. na potrzeby spółek Gustloff z [[Weimar]]u oraz Fritz-Sauckel produkujących sprzęt zbrojeniowy. W 1943 roku zostały utworzone wielkie podobozy przy fabryce Erla-Maschinenwerk GmbH w Lipsku, w fabryce samolotów Junkers w Schönebeck i fabryce Rautal w Wernigerode. W tych fabrykach pracowało również wielu Polaków przysyłanych m.in. z [[Auschwitz-Birkenau|Auschwitz]] i z [[Lublin (KL)|Majdanka]]. W 1945 roku Buchenwaldowi podlega prawie setka podobozów.
W sierpniu 1943 w pobliżu powstał duży obóz koncentracyjny [[Mittelbau-Dora|Dora]], z początku – jako podobóz – zasilany również więźniami Buchenwaldu. W październiku 1944 Dora stała się autonomicznym obozem. Od sierpnia 1944 roku kierownictwu [[Schutzstaffel|SS]] Buchenwaldu zostały przypisane również podobozy
W miarę posuwania się [[Armia Czerwona|Armii Czerwonej]] na zachód w 1945 roku przez Buchenwald przeszła duża liczba więźniów z zamykanych obozów ze wschodu. Przybywali oni [[Marsze śmierci|Marszami Śmierci]].
Obóz został w dużej części ewakuowany przez Niemców tuż przed nadejściem wojsk alianckich, a wyzwolony 11 kwietnia 1945 roku przez amerykańską 3. Armię, przy minimalnym oporze ze strony Niemców. Tuż przed przybyciem Amerykanów w obozie wybuchło powstanie więźniów, zorganizowane przez
[[Plik:Liberation from Nazi Germany, April 4, 1945 4pm. Unknown polish soldier diary. Private collection. Warsaw Poland..jpg|thumb|
== Więźniowie i ofiary ==
Linia 30 ⟶ 29:
Więźniowie byli poddani kategoryzacji wedle przynależności narodowościowej. Już na bramie napis brzmiał: „Jedem das Seine” (pl. Każdemu, co jego (ściśle) lub inaczej: Każdemu to, co mu się należy). Najgorszy więc był status [[Żydzi|Żydów]], wśród których odsetek ofiar był największy. Także dramatyczny los był [[Świadkowie Jehowy|Świadków Jehowy]], którzy nawet pod groźbą śmierci odmawiali służby w [[Wehrmacht|Wehrmachcie]]. Począwszy od września 1939 w obozie znajdowali się również [[Polacy]], którzy wraz z Żydami byli umieszczani do połowy 1940 roku w tzw. „''obozie specjalnym''”, pod namiotami, gdzie umieralność była bardzo duża. W Buchenwaldzie umieszczani również byli [[Romowie]] i [[Sinti]], [[Czesi]], a także zakładnicy [[Holendrzy|holenderscy]] i [[Jeńcy sowieccy w niewoli niemieckiej (1941-1945)|jeńcy sowieccy]], a także lotnicy alianci zestrzeleni nad Francją oraz duża grupa [[Duńczycy|duńskich]] policjantów. W 1944 roku do obozu trafili również [[Powstanie warszawskie|Powstańcy Warszawscy]], między innymi z [[Wola (Warszawa)|warszawskiej Woli]].
W KL Buchenwald od 1937 do 1945 roku przebywało tam łącznie ok. 250 tys. osób ze wszystkich krajów Europy, liczbę ofiar szacuje się na 56 tys. Wielu więźniów zabijanych było przez powieszenie, zastrzykiem [[fenol]]u w serce, rozstrzelaniem lub za pomocą gazu w pobliskim [[Bernburg (Saale)]]. Wielu zmarło z wyczerpania już po wyzwoleniu obozu przez Amerykanów. Pochowano ich w grobach indywidualnych koło [[Wieże Bismarcka|Wieży Bismarcka]]. Po zburzeniu wieży i wybudowaniu pomnika władze [[Niemiecka Republika Demokratyczna|NRD]] ekshumowały ich szczątki i przeniosły do grobów masowych usytuowanych wokół pomnika. Grób ośmiu więźniów polskich zmarłych po wyzwoleniu obozu znajduje się na skraju cmentarza na prawo od pomnika. Przed pomnikiem znajdują się masowe mogiły z [[urna (pojemnik)|urnami]] zawierającymi prochy więźniów (wśród nich bardzo wielu Żydów polskich, niemieckich i austriackich), których zwłoki spalono w [[krematorium|krematoriach]], zmagazynowanymi przez [[Schutzstaffel|SS]], nigdy nie odesłanymi do rodzin zmarłych.
'''Zobacz [[:Kategoria:Więźniowie KL Buchenwald|biogramy więźniów]].'''
== Dzieje powojenne ==
W latach 1945-1950, w okresie administracji sowieckiej, na terenie obozu powstał nowy obóz specjalny pod nadzorem [[Ludowy Komisariat Spraw Wewnętrznych RFSRR|NKWD]], który funkcjonował jako miejsce internowania dla nazistowskich przestępców wojennych, a pod koniec również i przeciwników władzy komunistycznej (nieraz włącznie z byłymi więźniami obozów hitlerowskich). Wielu z nich pochowano w lesie za dawnymi koszarami SS w bezimiennych grobach.
W 1958 roku powstały na miejscu dawnej Wieży Bismarcka pomnik i [[mauzoleum]]. Z budynków obozowych zachowały się b. koszary SS i wille wybudowane dla funkcjonariuszy KL. Dziś w koszarach znajduje się muzeum z programem oprowadzania i działalnością naukową.
| |||