Bazylika Najświętszej Maryi Panny Anielskiej w Dąbrowie Górniczej: Różnice pomiędzy wersjami

|data rejestracji = [[29 marca]] [[1996]]

|data nadania = [[19 marca]] [[1901]]

|dzień wspomnienia = [[2 sierpnia]] (uroczystość NMP Anielskiej "„[[Porcjunkula]]"”)

|relikwie = [[Święty Joachim|św. Joachima]], [[Święta Anna|św. Anny]], [[Jan Ewangelista|św. Jana]], [[Aleksander I (papież)|św. Aleksandra]], [[Cecylia z Rzymu|św. Cecylii]], [[Wawrzyniec z Rzymu|św. Wawrzyńca]], [[Święty Maurycy|św. Maurycego]], [[Święty Sebastian|św. Sebastiana]], [[Wiktoria z Sabiny|św. Wiktorii]], [[Święty Wit|św. Wita]], [[Agnieszka Rzymianka|św. Agnieszki]], [[Barbara z Nikomedii|św. Barbary]], [[Marcin z Tours|św. Marcina]], [[Albin z Angers|św. Albina]], bł. Kryspina, [[Stanisław ze Szczepanowa|św. Stanisława]], [[Rozalia z Palermo|św. Rozalii]], [[Dominik Guzmán|św. Dominika]], [[Franciszek z Asyżu|św. Franciszka z Asyżu]], [[Antoni Padewski|św. Antoniego z Padwy]], [[Klara z Asyżu|św. Klary]], [[Zyta z Lukki|św. Zyty]], [[Święty Roch|św. Rocha]], [[Jan z Dukli|św. Jana z Dukli]], [[Stanisław Kostka|św. Stanisława Kostki]], [[Paschalis Baylón|św. Paschalisa]], [[Filip Neri|św. Filipa Nereusza]], [[Alfons z Navarrete|bł. Alfonsa]], [[Wincenty à Paulo|św. Wincentego]], [[Wincenty Lewoniuk i 12 towarzyszy|bł. Męczenników z Pratulina]], [[Maria Goretti|św. Marii Goretti]], [[Laura Vicuña|bł. Laury Vicuñy]], [[Rafał Kalinowski|św. Rafała Kalinowskiego]], [[Karolina Kózka|bł. Karoliny Kózkówny]], [[Maksymilian Maria Kolbe|św. Maksymiliana Marii Kolbego]], [[Jerzy Popiełuszko|bł. Jerzego Popiełuszki]], [[Jan Paweł II|bł. Jana Pawła II]], części zze żłóbka Jezusa, prześcieradła, w które owinięty był Jezus po swej śmierci, [[Korona cierniowa|korony cierniowej]], płaszcza purpurowego, którym okryto Jezusa w czasie wyszydzania po biczowaniu, płaszczy [[Józef z Nazaretu|św. Józefa]] i [[Maria z Nazaretu|Najświętszej Maryi Panny]], cząstka relikwii [[Krzyż Prawdziwy|Krzyża Świętego]]

|data rozpoczęcia budowy = [[1898]]

|data zakończenia budowy = [[1912]]

|data konsekracji = [[29 września]] [[1912]]

|stopniN = 50 |minutN = 19 |sekundN = 23

|stopniE = 19 |minutE = 11 |sekundE = 32

'''Bazylika Najświętszej Maryi Panny Anielskiej w Dąbrowie Górniczej, Sanktuarium NMP Anielskiej Pani Dąbrowy Górniczej i Matki Zagłębia, Perła Zagłębia, Zagłębiowska Kana''' – [[sanktuarium]] [[Diecezja sosnowiecka|diecezji sosnowieckiej]] gdzie czczona jest [[Maria z Nazaretu|Matka Boża]] Anielska w figurze łaskami słynącej, wyrzeźbionej w drewnie cedrowym w [[1904]] r. przez Józefa Baltazara Proszowskiego. Figura była koronowana papieskimi koronami [[Paweł VI|Pawła VI]] [[19 maja]] [[1968]] r. przez [[Stefan Wyszyński|kard. Stefana Wyszyńskiego]] i [[Jan Paweł II|kard. Karola Wojtyłę]]. Wcześniej, [[3 maja]] [[1957]] r. [[Prymas Polski]] [[Stefan Wyszyński]] nadał Jej tytuł Patronki [[Dąbrowa Górnicza|Dąbrowy Górniczej]] i Matki [[Zagłębie Dąbrowskie|Zagłębia]].

Kult [[Maria z Nazaretu|Matki Bożej]] czczonej jako Królowa Aniołów rozwijał się w [[Zagłębie Dąbrowskie|Zagłębiu Dąbrowskim]] od drugiej połowy [[XIX wiek|XIX w.]] Parafia pw. NMP Anielskiej została ustanowiona w [[1891]] r. przez biskupa kieleckiego [[Tomasz Teofil Kuliński|Tomasza Kulińskiego]]. W [[1897]] r. uroczyście wprowadzono do dąbrowskiej świątyni obraz "Królowej„Królowej Anielskiej"Anielskiej”, który cieszył się od samego początku wielką czcią wiernych. Ludzie otrzymują łaski za pośrednictwem Matki Bożej Anielskiej, które potwierdzone były od samego początku składanymi wotami jako podziękowanie.

Bazylika NMP Anielskiej w [[Dąbrowa Górnicza|Dąbrowie Górniczej]] to [[kościół (budynek)|kościół]] z przywilejami [[Stolica Apostolska|Stolicy Apostolskiej]]. Jest to pierwsze [[sanktuarium]] w [[Polska|Polsce]] z tytułem [[Bazylika mniejsza|bazyliki]] (probazyliki), który nadał [[19 marca]] [[1901]] r. papież [[Leon XIII]].

Świątynia wybudowana została w latach [[1898]]-[[1912]] według projektu [[Józef Stefan Pomian-Pomianowski|Józefa Stefana Pomian-Pomianowskiego]] w stylu [[neogotyk|neogotyckim]] (gotyk nadwiślański), jako dobudowa do kościoła [[Aleksander I (papież)|św. Aleksandra]] powstałego w latach [[1875]]-[[1877]]. Jej budowniczym i pierwszym proboszczem był [[Grzegorz Augustynik|ks. prałat Grzegorz Augustynik]]. Poświęcił ją [[19 września]] [[1912]] r. biskup kielecki [[Augustyn Łosiński]]. Od [[1996]] r. dąbrowska bazylika jest wpisana w rejestr zabytków.

Pierwsza świątynia we wsi Stara Dąbrowa nosząca wezwanie [[Święty Aleksander|św. Aleksandra]] była budowana w latach [[1875]]-[[1877|77]]. W dniu [[29 lipca]] [[1875]] roku, założono kamień węgielny pod budowę kościoła, którego głównym budowniczym był ks. [[Grzegorz Augustynik]]. Ceglaną jednonawową budowlę z dwiema wieżami w części frontowej wzniesiono na podstawie projektów Juliana Polcera. Budowę zakończono [[4 grudnia]] [[1877]] r. Był to kościół filialny parafii pw. Świętej Trójcy w Będzinie. [[18 października]] [[1885]] r. został konsekrowany przez [[biskup]]abiskupa [[Diecezja kielecka|kieleckiego]] [[Tomasz Teofil Kuliński|Tomasza Teofila Kulińskiego]]. [[5 lutego]] [[1891]] r. kościół otrzymał status [[parafia|parafii]]. Jest to kościół który przylega do północnej nawy obecnej bazyliki pełniący funkcję kaplicy pw. św. Aleksandra.

Już po wybudowaniu kościoła św. Aleksandra okazało się, że jest on za ciasny. Ówczesny opiekun świątyni, ksiądz Dutkiewicz, rozpoczął starania o pozwolenie na budowę drugiego kościoła w górnej części [[Dąbrowa Górnicza|Dąbrowy]]. Władze Carskie złożyły propozycję na zgodę, pod warunkiem zamiany już wybudowanego kościoła na cerkiew prawosławną. Ksiądz Dutkiewicz nie zgodził się na tak postawiony warunek, i w wyniku publicznych krytyk przez niego wygłaszanych, musiał uciekać z [[Dąbrowa Górnicza|Dąbrowy]] przed władzami carskimi. Dotarł do Ameryki, skąd słał środki na budowę nowego kościoła. Ostatecznie podjęto rozbudowę kościoła św. Aleksandra, na co zgodziły się władze carskie. Rozebrano dwie wieże w przedniej części [[kościół (budynek)|kościoła]] i praktycznie wybudowano nowy [[kościół (budynek)|kościół]], połączony ze starym, zamienionym w obszerną [[kaplica|kaplicę]]. Udział w finansowaniu budowy mieli wszyscy robotnicy dąbrowscy, bowiem zakłady pracy przez kilka lat, potrącały im składkę na budowę kościoła. Kamień węgielny pod budowę kościoła założono [[2 sierpnia]] [[1898]] roku. Poświęcił go dziekan będziński, ksiądz Leopold Dobrzański. Wybudowany według projektu Józefa Stefana Pomian-Pomianowskiego, w stylu [[neogotyk|neogotyckim]], halowym, z poprzeczną kaplicą św. Aleksandra (dawnym kościołem). [[kościół (budynek)|Kościół]] posiada układ trójnawowy z 2 dwoma transeptami, trzema wieżami w fasadzie zachodniej i dwiema bocznymi. Powstała świątynia o wymiarach: długość 68 m., szerokość 30 m., wysokość wewnątrz 30 m. i wieżach. Wieża główna o wysokości 86 m. z krzyżem jest dominującym elementem w krajobrazie miasta i sprawia imponujące wrażenie. Zakończona jest stalowym hełmem pokrytym blachą miedzianą. Wewnątrz wieży głównej znajduje się kilka poziomów. Najwyższym jest pomost widokowy z balkonami, z których można podziwiać przepiękną panoramę miasta. Nieco poniżej znajduje się pomost, na którym najważniejszym (dzisiaj już nie używanym) elementem, jest skrzynia z piaskiem, mająca za zadanie wyhamowanie ogromnych wag zegara w przypadku urwania się któregoś z elementów. Oryginalne ciężarki wag niestety zaginęły w niewyjaśnionych okolicznościach. Zastosowano elementy zastępcze, by zegar mógł pracować. Następnym poziomem jest pomost zegarowy. Znajduje się tutaj mechanizm, który został przywieziony z zachodniej części kraju. Jest to stary mechanizm, który po renowacji odmierza czas do dzisiaj. Poprzednio raz na tydzień za pomocą korby, trzeba było nakręcić zegar, czyli podnieść pod strop trzy ciężkie wagi. Takie jednorazowe nakręcenie wystarczało na tygodniowe działanie. Obecnie jest zastosowany nowoczesny układ elektroniczny, dbający o poprawne wskazywanie godziny. Kolejnym pomostem jest dzwonnica. Oryginalnie był tu komplet dzwonów spiżowych z [[1934]] roku, podobno ofiarowanych przez stoczniowców z [[Gdynia|Gdyni]], jednak w wyniku działań wojennych, Niemcom udało się część dzwonów zdjąć i wywieźć. Do dzisiaj możemy słuchać jednego z nich o imieniu "[[Stefan|STEFAN]]". Obok wiszą stalowe dzwony odlane w Hucie Bankowej w [[1947]] roku. Całość konstrukcji dzwonnicy wykonana jest z drewnianych podpór oraz metalowych zawiesin. Od kilku lat słyszalne przez nas bicie dzwonów, to efekt elektronicznych młotków, które uderzają w ich płaszcze. Wszystkie dzwony są kompletne (posiadają dusze). Następnym pomostem, jest kolejny poziom balkonowy. Tarasy widokowe są mniej więcej na 2/3 wysokości wież bocznych. Schodzimy na poziom stropu bazyliki. To typowa [[gotyk|gotycka]] konstrukcja. Elementy dachu pokrywającego budynek [[bazylika|bazyliki]] nie opierają się na kopułach, lecz na specjalnie opracowanych podporach drewnianych. Sklepienia kopuł tworzą niezależną konstrukcję, na które nie działają żadne siły nacisku przenoszone poprzez konstrukcję dachu. Na tym poziomie znajdują się również przejścia do obydwu wież bocznych. Najniższą częścią wieży głównej, jest wejście krętymi metalowymi schodami na drewniany balkon chóru.

W sercu obecnej Diecezji Sosnowieckiej, w Dąbrowie Górniczej, od [[1904]] roku czczona jest NMP Anielska. Jako wzór dla artysty do wykonania figury Matki Bożej z Dzieciątkiem posłużył wizerunek Maryi, podarowany [[Grzegorz Augustynik|ks. Grzegorzowi Augustynikowi]] przez wiernych z Włoszczowy, gdzie był proboszczem. Cyprysową figurę do ołtarza głównego dąbrowskiej bazyliki wykonał w [[1901]] roku Józef Baltazar Proszowski z Częstochowy.

[[Maria z Nazaretu|Maryja]], którą otacza [[Bóg Ojciec]] i [[Duch Święty]] oraz święci: [[Józef]], [[Joachim]], [[Franciszek]], [[Klara]] i aniołowie, ukazana została w postawie stojącej, jako Królowa Świata, w koronie i z berłem. Ustawiona jest na kuli ziemskiej, prawą nogą depcze ciało węża. Na lewym ramieniu trzyma Jezusa z rozłożonymi rękami, dzierżącego na kolanach królewskie jabłko. Matka Boża swą twarz lekko zwraca ku Dzieciątku. Ubrana jest w różową suknię w stylizowane lilie andegaweńskie i niebieski płaszcz okrywający także głowę, ozdobiony złotymi gwiazdami. Na brzegu płaszcza znajduje się lamówka przetykana szlachetnymi kamieniami. Sukienka Dzieciątka [[Jezus Chrystus|Jezus]] koloru białego zdobiona jest złotymi krzyżykami. Głowy obiegają złociste promienie oraz dwanaście gwiazd.

Wyrazem szczególnego hołdu wiernych, dla których NMP Anielska jest „skuteczną orędowniczką u Boga i najpewniejszą pomocą w trudnościach”, było ogłoszenie [[2 sierpnia]] [[1957]] roku, przez Prymasa Polski [[Stefan Wyszyński|kard. S. Wyszyńskiego]] Matki Bożej Anielskiej Patronką Dąbrowy Górniczej i Matką Zagłębia. Znakiem szczególnej czci mieszkańców [[Zagłębie Dąbrowskie|Zagłębia Dąbrowskiego]] była koronacja łaskami słynącej figury koronami papieża [[Paweł VI|Pawła VI]] w dniu [[19 maja]] [[1968]] roku przez dwóch wielkich Polaków: Prymasa Tysiącleciaprymasa [[Stefan Wyszyński|kard. S. Wyszyńskiego]] oraz metropolitymetropolitę krakowskiego [[Jan Paweł II|kard. K. WojtyłyWojtyłę]].

Przy okazji pobytu w Rzymie w [[1900]] r. ks. [[Grzegorz Augustynik]] podjął starania o uzyskanie odpustu dla kościoła Matki Boskiej Anielskiej. Na mocy [[Brewe|breve]] [[Leon XIII|Leona XIII]] z [[19 marca]] [[1901]] r. został on podniesiony do godności [[bazylika mniejsza|bazyliki mniejszej]]. Rok później bazylika otrzymała przywilej obchodzenia odpustu: [[3 maja]], w uroczystość św. Aleksandra, patrona pierwszego kościoła, [[13 listopada]] – w dzień wspomnienia [[Stanisław Kostka|św. Stanisława Kostki]] i [[2 sierpnia]] – w święto Matki Bożej Anielskiej, odpust Porcjunkuli. W [[1904]] roku została umieszczona w ołtarzu głównym, koronowana figura Matki Boskiej Anielskiej, słynnej łaskami (170 cm. wysokości), wyrzeźbiona w [[1901]] roku z drewna cyprysowego przez Baltazara J. Proszowskiego. Figura ta jest centralną częścią ołtarza głównego. W roku [[1910]] r. podjęto gruntowną restaurację świątyni. Pracami zarządzał Piotr Niziński z [[Kraków|Krakowa]], natomiast dekoracja malarska wnętrza została wykonana m.in. przez [[Włodzimierz Tetmajer|Włodzimierza Tetmajera]]. Ponownej konsekracji dokonano [[29 września]] [[1912]] r. (biskup kielecki [[Augustyn Łosiński]]).

Wnętrze tworzy niemal w całości jednolity neogotycki wystrój który tworzą ołtarze, ambona, konfesjonały o architektonicznych formach. Wielki ołtarz główny posiada bogatą dekorację malarską i rzeźbiarską. Dominantą jest obraz umieszczony pośrodku ołtarza: przedstawienie [[Trójca Święta|Trójcy Świętej]] w otoczeniu aniołów i świętych: [[Święty Józef|św. Józefa]] i [[Święty Joachim|św. Joachima]], [[Franciszek z Asyżu|św. Franciszka]] i [[Święta Klara|św. Klary]] oraz rzeźba cudownej figury [[Maria z Nazaretu|Maryi]] z Dzieciątkiem. Po bokach figury [[Rozalia z Palermo|św. Rozalii]] i [[Antoni Padewski|św. Antoniego z Padwy]]. Ponadto dzieło zdobią mniejsze figury archaniołów: [[Archanioł Gabriel|Gabriela]], [[Archanioł Michał|Michała]] i [[Archanioł Rafał|Rafała]].

[[Plik:5 kwietnia park 2005 016.jpg|thumb|200px|left|200px|Wnętrze bazyliki]]

Ołtarz św. Barbary z rzeźbami [[Święta Kinga|św. Kingi]] i [[Święta Jadwiga|św. Jadwigi]]; Najświętszego Serca Pana Jezusa z rzeźbami Maryi i [[Jan Ewangelista|św. Jana Ewangelisty]] i obrazem Ukrzyżowania.

W kaplicach przy prezbiterium ołtarz NMP Różańcowej z rzeźbami patronów całego Śląska: [[Czesław Odrowąż|bł. Czesława]] i [[Jacek Odrowąż|św. Jacka]], oraz św. Antoniego z Padwy w zwieńczeniu; św. Józefa z rzeźbami patronów Polski [[Święty Wojciech|św. Wojciecha]] i [[Stanisław ze Szczepanowa|św. Stanisława]], natomiast w zwieńczeniu znajduje się figura [[Wincenty Kadłubek|Bł. Wincentego Kadłubka]]. Kaplicę św. Aleksandra zdobi [[polichromia]] przedstawiająca anielski orszak oraz świętych oraz neogotycki ołtarz z obrazem Matki Boskiej z Dzieciątkiem.

W kaplicy zwanej Porcjunkulą ( nawiązującej do [[Porcjunkula|Porcjunkuli]] w [[Asyż]]u ) wzniesionej w [[1913]] r., został pochowany ks. Grzegorz Augustynik.

Kościół został odnowiony w [[1910]] roku przez Piotra Nizińskiego z Krakowa, według projektu [[Włodzimierz Tetmajer|Tetmajera]]a, dzięki środkom pochodzącym z ofiar złożonych przez oficjeli Kolei Wiedeńskiej, w oryginalnej formie, dzięki zachowanym wzorom.

Na pamiątkę otrzymania odpustu Porcjunkuli ks. [[Grzegorz Augustynik]] w [[1913]] roku wybudował kaplicę obok bazyliki, gdzie został pochowany po śmierci w [[1929]] roku. We wnętrzu znajduje się pierwszy obraz Matki Boskiej Anielskiej z dużego ołtarza kościoła św. Aleksandra.

Kościół został gruntownie odnowiony w 1952 roku. Polichromie odnowił artysta malarz Wacław Pużyński, według oryginalnych zachowanych kartonów.

Bazylika Mniejsza to kościół o specjalnych przywilejach papieskich, który przez wyjątkowe walory liturgiczne, bogate działania pastoralne oraz szczególne zasługi na gruncie historii i sztuki, posiada szczególny związek z Ojcem Świętym. Po raz pierwszy tytuł ten nadał [[papież]] [[Pius VI]] w [[1783]] kościołowi św. Mikołaja w [[Tolentino]]. Nazwa pochodzi od gr. βασιλικός – królewski, stoa basilike – hala królewska, oznaczających budowlę w starożytnej Grecji. Kościół pw. NMP Anielskiej w Dąbrowie Górniczej tytuł bazyliki (probazyliki) otrzymał 19 marca [[1901]] roku. Jest on chronologicznie drugim po Wawelskiej Katedrze obiektem wyróżnionym tym zaszczytnym tytułem w Polsce.

Bazylika pw. Matki Bożej Anielskiej jest [[sanktuarium]] [[Diecezjadiecezji sosnowiecka|Diecezji Sosnowieckiej]sosnowieckie]. W 1957 r. NMP Anielska zostajezostała ogłoszona w imieniu Stolicy Apostolskiej przez Prymasa Tysiącleciaprymasa [[Stefan Wyszyński|Stefana kardynała Wyszyńskiego]] Patronkąpatronką miasta [[Dąbrowa Górnicza|Dąbrowy Górniczej]] i Matkąmatką całego [[Zagłębie Dąbrowskie|Zagłębia]].

| Ks. [[Józef Dutkiewicz (ksiądz)|Józef Dutkiewicz]]

| [[1891]] – [[1896]]

| Ks. Józef Sikorski

| [[1896]] – [[1897]]

| Ks. [[Grzegorz Augustynik]]

| [[1897]] – [[1902]]

| Ks. Jan Kołakiewicz

| [[1902]] – [[1906]]

| Ks. [[Grzegorz Augustynik]]

| [[1906]] – [[1916]]

| Ks. Stanisław Mazurkiewicz

| [[1916]] – [[1933]]

| Ks. Stefan Niedżwiccki

| [[1933]] – [[1945]]

| Ks. Stanisław Ufnarski

| [[1945]] – [[1955]]

| Ks. Jan Domarańczyk

| [[1955]] – [[1968]]

| Ks. Stanisław Buchalski

| [[1968]] – [[1974]]

| Ks. Henryk Danielewski

| [[1974]] – [[1994]]

| Ks. Jan Leks

| [[1994]] – [[2006]]

| Ks. Andrzej Stasiak

Do NMP Anielskiej pielgrzymują m.in.: mężczyźni i młodzieńcy (trzecia [[niedziela]] [[maj]]amaja), niewiasty i dziewczęta ([[2 sierpnia]]), członkowie Duchowej Adopcji Dziecka Poczętego ([[marzec]]), Nauczyciele i Katecheci ([[wrzesień]]), Kombatanci ([[styczeń]]), członkowie Żywego Różańca, Harcerze ([[kwiecień]]), przedstawiciele Honorowej Straży NSPJ ([[maj]]), Dzieci Komunijne, Piekarze ([[czerwiec]]), Pracownicy Przemysłu Mięsnego i Wędliniarskiego ([[sierpień]]).

|[[Stefan Bareła|Bp Stefan Bareła]]|list ordynariusza diecezji częstochowskiej do wiernych diecezji częstochowskiej z okazji uroczystości koronacji figury NMP Anielskiej w Dąbrowie Górniczej i odczytany w kościołach oraz kaplicach diecezji 3 maja 1968r.

* [[Dekanat dąbrowski - Najświętszej Maryi Panny Anielskiej|Dekanat dąbrowski – Najświętszej Maryi Panny Anielskiej]]

* [[Józef Dutkiewicz (ksiądz)|Józef Dutkiewicz]]

{{DEFAULTSORTSORTUJ:Dąbrowa Górnicza}}