Wikipedia

Powstanie Machabeuszów: Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
m +
Linia 1:
{{DNU|artykuł|podstrona=2015:06:22:Powstanie Machabeuszów}}
{{Historia starożytnego Izraela}}
[[Plik:Makabejske-povstani.jpg|thumb|right|250px|Bitwy [[Juda Machabeusz|Judy Machabeusza]]]]▼
'''Powstanie Machabeuszy''' – [[Żydzi|żydowskie]] powstanie narodowowyzwoleńcze w latach 167–160 p.n.e., skierowane przeciwko rządzącej z [[Syria|Syrii]] [[Epoka hellenistyczna|hellenistycznej]] dynastii [[Seleucydzi|Seleucydów]]. Powstanie wybuchło wskutek wydanego przez [[Antioch IV Epifanes|Antiocha IV]] rozkazu wybudowania w [[Świątynia Jerozolimska|Świątyni Jerozolimskiej]] ołtarza [[Zeus]]a i stworzenia przez niego aparatu urzędniczego, który miałby pilnować składania mu ofiar.
 
Linia 13 ⟶ 12:
Na wieść o tym Antioch IV, podejrzewający Jazona o układy z [[Aleksandria|aleksandryjskimi]] żydami i palestyńskim ruchem ''chasidim'', odpowiedzialnym za zamieszki w kraju, opuścił Egipt i najechał Jerozolimę, burząc mury, plądrując Świątynię i przywracając na arcykapłana Menelaosa oraz garnizon w Akrze. W latach 169–167 p.n.e. Antioch IV zakazał żydowskich praktyk religijnych i poświęcił Świątynię Jerozolimską Zeusowi Olimpijskiemu, co praktycznie – z punktu widzenia naturalnego procesu unifikacji wierzeń w świecie hellenistycznym i [[Synkretyzm religijny|synkretyzmu religijnemu]] – oznaczało zakaz wyznawania [[judaizm]]u i doprowadziło w następnym roku do wybuchu powstania<ref>M. Grant, ''Dzieje dawnego Izraela'', s. 238–239.</ref>.
 
== Przebieg powstaniaPowstanie ==
▲[[Plik:Makabejske-povstani.jpg|thumb|right|250px|Bitwy [[Juda Machabeusz|Judy Machabeusza]]]]
Na czele powstania stanął początkowo kapłan [[Matatiasz Hasmoneusz]], a potem jego syn [[Juda Machabeusz|Juda zwany Machabeuszem]]:
Bodźcem do wybuchu powstania posłużyła odmowa złożenia ofiary pogańskiemu bóstwu przez [[Matatiasz Hasmoneusz|Matatiasza z rodu Hasmoneuszy]] i zabicie przez niego żyda, który zamierzał taką ofiarę złożyć. W obawie przed ściganiem władz Matatiasz ukrył się ze swoimi pięcioma synami w górach Gofna niepodola [[Beit Horon]]. Do powstańców przyłączyli się inni Żydzi, przeważnie z niższych warstw społecznych, oraz przedstawiciele ''chasidim''. W 166 roku p.n.e., po śmierci Matatiasza, dowództwo nad powstańcami objął [[Juda Machabeusz]], przekształcając rebelię w walkę partyzancką. Pod wodzą Judy powstańcy pokonali wojska Seleucydów i zajęli Jerozolimę, dokonując rzezi na zwolennikach hellenizmu. W 164 roku p.n.e. dokonano oczyszczenia i ponownego poświęcenia Świątyni Jerozolimskiej, a na pamiątkę tego wydarzenia ustanowiono Święto Świateł – ''[[Chanuka]]''<ref>M. Grant, ''Dzieje dawnego Izraela'', s. 241–242.</ref>. W 162 roku p.n.e. na urząd arcykapłana został wybrany [[Jakim Alkimos]]. Mając poglądy hellenistyczne w stopniu umiarkowanym, Alkimos wystąpił przeciwko ''chasidim'', skazując sześćdziesięciu z nich na śmierć<ref>M. Grant, ''Dzieje dawnego Izraela'', s. 242.</ref>.
{{CytatD|''Wtedy też Matatiasz zaczął w mieście wołać donośnym głosem: «Niech idzie za mną każdy, kto płonie gorliwością o Prawo i obstaje za przymierzem».''|[[1 Księga Machabejska|1Mch]] 2,27 (przekład wg Biblii Tysiąclecia)}}
 
Po odzyskaniu Jerozolimy Juda Machabeusz przystąpił do pertraktacji z Rzymem, w którego interesach było osłabienie Seleucydów. Zginął w 160 roku p.n.e. podczas walki, a dowódcą powstania został jego brat [[Jonatan Machabeusz|Jonatan]], który zdołał uzyskać dostęp do [[Morze Śródziemne|Morza Śródziemnego]] z [[Jafa|Jafą]]. Wskutek pertraktacji z Seleucydami Jonatan otrzymał tytuł wielkorządcy Judei, w zamian obiecując im pomoc wojskową. W praktyce oznaczało to przyznanie Judei niepodległości. W 152 roku p.n.e Jonatan objął także urząd arcykapłana, łącząc w swoich rękach władzę świecką i religijną. Zginął podczas walk w 142 roku p.n.e.<ref>M. Grant, ''Dzieje dawnego Izraela'', s. 243.</ref> Za jego następcy, [[Szymon Machabeusz|Szymona Machabeusza]], Seleucydzi uznali niezależność Judei po tym, jak w latach 142–141 p.n.e. wojska żydowskie wypędziły z twierdzy Akra garnizon syryjski i zdobyły twierdzę [[Gezer]]<ref>M. Grant, ''Dzieje dawnego Izraela'', s. 243–244.</ref>. Szymon przyjął tytuł arcykapłana i etnarchy – władcy narodu<ref>M. Grant, ''Dzieje dawnego Izraela'', s. 244.</ref>.
W roku [[162 p.n.e.]] powstańcy odnowili kult [[Jahwe]], a po śmierci Judy w roku [[160 p.n.e.]] dowództwo nad powstańcami objął jego brat Jonatan. W roku [[142 p.n.e.]] na czele Judejczyków stanął trzeci z braci – Szymon.
{{Osobny artykuł|Państwo Machabeuszy}}
 
== Bitwy Judy Machabeusza ==
Powstanie zakończyło się przyznaniem Judzie niezależności przez [[Demetriusz II Nikator|Demetriusza II Nikatora]] w roku [[142 p.n.e.]] Powstało [[Państwo Machabeuszy]].
** [[167 p.n.e.: bitwa pod Wadi Haramia]] (– ok. 600 [[Żydzi|Żydów]] pod wodzą Judy Machabeusza zwyciężyło 2000 seleucydzkich żołnierzy, dowodzonych przez Apolloniusza, który poniósł śmierć)zginął.▼
 
** [[166 p.n.e.: bitwa pod Beth-Beit Horon]] (– 1000 Żydów pod wodzą Judy Machabeusza pokonałpokonało liczącą 4000 zbrojnych armięarmii Seleucydów., Wojskawojska helleńskich władców straciły 800 zabitych., Zginąłzginął też dowodzący nimi Seron); bitwa pod Emmaus – Seleucydzi stracili 3000 wojska.▼
== Najważniejsze wydarzenia powstania Machabeuszów w latach 167-160 p.n.e. ==
** [[164 p.n.e.: bitwa pod Bet-Zur]] (– 10000 Żydów pod wodzą Judy pobiło 65000 żołnierzy Seleucydów, którymi dowodził Lyziasz. Seleucydzi stracili 5000 zabitych).▼
* [[167 p.n.e.]]
** [[162 p.n.e.: bitwa pod Bet-Sacharja]] (– seleucydzkie wojska pod wodzą Lyziasza zwyciężyły Żydów wojska Judy; oblężenie Jerozolimy; bitwa pod Kafar-Salama – zwycięstwo Żydów nad wojskami Seleucydów pod wodzą Judy)Nikanora.▼
▲** [[bitwa pod Wadi Haramia]] (ok. 600 [[Żydzi|Żydów]] pod wodzą Judy Machabeusza zwyciężyło 2000 seleucydzkich żołnierzy dowodzonych przez Apolloniusza, który poniósł śmierć)
** [[161 p.n.e.: bitwa pod Adassą]] (– Żydzi pod wodzą Judy zwyciężajązwyciężyli wojska Seleucydów pod wodzą Nikanora, który zginął).▼
* [[166 p.n.e.]]
** 160 p.n.e.: [[bitwa pod Elasą]].▼
▲** [[bitwa pod Beth-Horon]] (1000 Żydów pod wodzą Judy Machabeusza pokonał liczącą 4000 zbrojnych armię Seleucydów. Wojska helleńskich władców straciły 800 zabitych. Zginął też dowodzący nimi Seron)
** [[bitwa pod Emmaus]] (kolejne zwycięstwo Żydów pod wodzą Judy nad wojskami Seleucydów, które straciły 3000 zabitych)
* [[164 p.n.e.]]
▲** [[bitwa pod Bet-Zur]] (10000 Żydów pod wodzą Judy pobiło 65000 żołnierzy Seleucydów, którymi dowodził Lyziasz. Seleucydzi stracili 5000 zabitych)
* [[162 p.n.e.]]
▲** [[bitwa pod Bet-Sacharja]] (seleucydzkie wojska pod wodzą Lyziasza zwyciężyły Żydów pod wodzą Judy)
** oblężenie Jerozolimy
** [[bitwa pod Kafar-Salama]] (zwycięstwo Żydów nad wojskami Seleucydów pod wodzą Nikanora)
* [[161 p.n.e.]]
▲** [[bitwa pod Adassą]] (Żydzi pod wodzą Judy zwyciężają wojska Seleucydów pod wodzą Nikanora, który zginął)
* [[160 p.n.e.]]
▲** [[bitwa pod Elasą]]
 
{{Przypisy}}
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/wiki/Powstanie_Machabeuszów”