Żelazna Kolumna: Różnice pomiędzy wersjami

'''Żelazna kolumna z Delhi''' −– starożytna kolumna położona w [[Kompleks Kutub|kompleksie Kutub]] w [[Delhi]], słynna ze swojej wyjątkowej odporności na [[Rdza|rdzę]]. Kolumna od ponad 1600 lat opiera się [[Korozja|korozji]].

Kolumna mierzy 7,21 metra, z czego 1,12 m znajduje się pod ziemią, a zdobione zwieńczenie o lekko bulwiastym kształcie ma 1,07 m wysokości. Średnica jej dolnej części wynosi 420 mm, a górnej 306 mm. Szacuje się, że kolumna waży ponad 6 ton<ref>{{cytuj książkę | autor = M.C. Joshi | tytuł = Delhi: Ancient History | wydawca = Berghahn Books | miejsce = | rok = 2007 | strony = | isbn = 978-81-87358-29-9}}</ref>. Dawniej na jej szczycie znajdował się także posąg Garudy – człowiekoptaka, rumaka boga [[Wisznu]]<ref name="przypis">{{cytuj stronę | url = http://innowacyjnenauczanie.netstrefa.pl/index.php/materialy-szkoleniowe/chemia/156-nierdzewne-zelazo-starozytnych-metalurgow/ | tytuł = Nierdzewne żelazo starożytnych metalurgów | data dostępu = 2014-02-01 | autor = Marta Miedźwiedziew | opublikowany = innowacyjnenauczanie.netstrefa.pl | praca = | data = | język = pl}}</ref>.

Kolumna powstała między 402 i 415 r. n.e., ale jej pierwotna lokalizacja nie jest do końca znana. Wiadomo, że później została ona przeniesiona jako trofeum na teren meczetu Kuwwat-al-Islam. Doktor R. Balasubramaniam z Indian Institute of Technology w Kanpurze, który przeprowadził badania metalurgiczne oraz ikonograficzne sugeruje, że pierwotnie znajdowała się ona przy świątyni w pobliżu jaskiń Udayagiri niedaleko miasta [[Vidisa]]<ref name="przypis" />. Wniosek ten oparł częściowo na inskrypcji, w której jest wzmianka o ''Viṣṇupadagiri'' (wzgórze z odciskiem stopy [[Wisznu]]). Jego konkluzję poparł i rozwinął Michael Willis w książce ''Archaeology of Hindu Ritual'', w której napisał, że miejsce to było mocno związane z [[Ćandragupta I|Ćandraguptą]] oraz kultem Wisznu w czasach [[Dynastia Guptów|dynastii Guptów]]. Ponadto w XIII wieku król Delhi, Iltutmish, zaatakował i złupił Vidisę, więc mógł również przenieść kolumnę do Delhi jako trofeum.

Jedna z późniejszych inskrypcji z datą 1052 wspomina o królu Tomary Anangpalu II. To sugeruje, że kolumna została ustawiona w obecnym miejscu przez Vigraha Rāja, króla Tomary<ref>{{cytuj książkę | autor = Radhey Shyam Chaurasia | tytuł = History of Ancient India Earliest Times To 1200 A.D. | wydawca = Atlantic Publishers | miejsce = | rok = 2002 | strony = 209 | isbn = 978-81-269-0027-5}}</ref>.

Badacze przez długi czas usiłowali rozwikłać zagadkę powstania kolumny oraz jej niezwykłych właściwości. Starożytni [[Hindusi]] słynęli z doskonale rozwiniętej [[Metalurgia|metalurgii]], o czym świadczą chociażby wysyłane do [[Damaszek|Damaszku]] sztaby żelaza, z których wytwarzano [[Stal damasceńska|stal damasceńską]], ale opanowanie produkcji [[Stal nierdzewna|stali nierdzewnej]] było bardzo trudne, jak na owe czasy. Technologia zdolna roztopić rudę żelaza do stanu płynnego pojawiła się dopiero w XVIII wieku, więc indyjscy metalurdzy musieliby opanować ją już kilkaset lat wcześniej<ref name="przypis" />.

Niełatwo było wyjaśnić dlaczego kolumna wykazuje tak dużą odporność na korozję, w związku z czym pojawiło się bardzo wiele różnych teorii. Część badaczy przypisywała to łagodnemu, suchemu klimatowi, który stworzył specyficzne warunki niesprzyjające rdzy. Inni wskazywali na materiał z jakiego ją wykonano oraz sposób jej obróbki. Dopiero badania powierzchni kolumny oraz nowoczesne techniki analityczne dr R. Balasubramaniama pomogły w ustaleniu, że za jej wyjątkową odporność na korozję odpowiada wysoki poziom [[fosfor]]u w metalu, który pełni rolę [[katalizator]]a podczas powstawania cienkiej i zwartej warstwy rdzy o grubości 1/20 mm chroniącej metal przed czynnikami zewnętrznymi<ref>{{Cytuj pismo | nazwisko = Misawa | imię = T. | nazwisko2 = Kyuno | imię2 = T. | nazwisko3 = Suetaka | imię3 = W. | nazwisko4 = Shimodaira | imię4 = S. | tytuł = The mechanism of atmospheric rusting and the effect of Cu and P on the rust formation of low alloy steels | czasopismo = Corrosion Science | wolumin = 11 | strony = 35-48 | data = 1971}}</ref>. Sam filar został wykonany z kutego żelaza o 98-procentowej czystości. Ponieważ w owym czasie nie znano technik pozwalających na wytop żelaza, wytwarzano je poprzez prażenie razem z [[Węgiel drzewny|węglem drzewnym]] w temperaturze 1300 °C. W ten sposób otrzymywano zanieczyszczone [[Żużel (hutnictwo)|żużlem]] i węglem metaliczne łupki, które następnie przekuwano, by je oczyścić. Niewielka ilość zanieczyszczeń zawsze jednak pozostaje w metalu, co sprzyja [[Pasywacja|pasywacji]] żelaza zawierającego fosfor. Wykonana w ten sposób kolumna uległa w początkowej fazie korozji i pokryła się cieniutką warstwą rdzy zawierającej [[tlenki żelaza]], [[Hydraty|hydroksytlenki]] oraz niewielkie ilości uwodnionego [[Fosforan żelaza|fosforanu żelaza]], które równomiernie pokryły cały filar warstwą ochronną i powstrzymały dalsze procesy korozyjne<ref name="przypis" />.