Podjuchy: Różnice pomiędzy wersjami

'''Podjuchy''' (do 1945 [[język niemiecki|niem.]] ''Podejuch'') – część miasta i [[podział administracyjny Szczecina|osiedle administracyjne]] [[Szczecin]]a, będące [[jednostka pomocnicza gminy|jednostką pomocniczą miasta]]. Przejściowo, w latach 1945-48, samodzielne miasto<ref>[http://statlibr.stat.gov.pl/exlibris/aleph/a18_1/apache_media/RLQCA9IHFIC64GPP6IQIMDSSPGMDGG.pdf ''Rocznik Statystyczny'' (1947)]. [[Główny Urząd Statystyczny]] ( Wydawnictwo zatwierdzone przez Ministerstwo Oświaty pismem Nr VI Oc.– 3118 47 z dn. 9 listopada 1947 jako książkę zalecaną do bibliotek nauczycielskich), strs. 23</ref><ref>''Podział administracyjny Rzeczypospolitej Polskiej (1948): Praca zespołowa pod redakcją prof. [[Stanisław Srokowski (geograf)|Stanisława Srokowskiego]]''. Warszawa: Biblioteka Samorządowca Nr 77, 1948, strs. 175</ref><ref>''Informator adresowy miast i gmin wiejskich Rzeczypospolitej Polskiej''. Warszawa: Instytut Wydawniczy Kolumna, 1948, strs. 56, 197</ref><ref>W 1939 roku Podjuchy, podobnie jak większość prawobrzeżnych osiedli, zostały włączone w granice tzw. Wielkiego Szczecina. W 1945 z powodu ciężkich walk o prawobrzeże Szczecina, zabudowa doznała dużych zniszczeń. Zniszczono także mosty na Odrze Zachodniej i Regalicy, co łączyło się z odcięciem Prawobrzeża od centrum Szczecina. W związku z tym Podjuchy (jak i wszystkie osiedla obecnego Prawobrzeża), przyłączono do ówczesnego powiatu gryfińskiego. Ożywienie nastąpiło po odbudowaniu mostów i przyłączeniu w 1948 tych terenów do miasta. Rocznik Statystyczny (stan na 1 kwietnia 1947) wylicza Podjuchy jako jedno z 74 miast woj. szczecińskiego. Według Rocznika Statystycznego z 1949 roku liczba miast woj. szczecińskiego wynosi już 71, co jest przesłanką o zniesieniu statusu miejskiego Podjuch, Dąbia i Dziwnowa</ref>.

Według danych z 4 maja 2010 w osiedlu na pobyt stały zameldowanych było 9063 osób<ref>{{cytuj stronę|url=http://bip.um.szczecin.pl/umszczecinbip/chapter_50049.asp|tytuł=Liczba mieszkańców|data=2010-05-04|praca=Biuletyn Informacji Publicznej|opublikowany=Urząd Miasta Szczecin|język=pl|data dostępu=2010-05-06}}</ref>.

Pierwsze wzmianki pisane o Podjuchach pojawiły się w roku [[1226]] i [[1307]] w dyplomatariuszu pomorskim jako osiedle, potem jako wieś. W [[1334]] r. miasto [[Szczecin]] weszło w posiadanie Podjuch, następnie w [[1517]] r. przeszły na własność Szpitala Św. Ducha. Wieś liczyła wtedy 35 domów. Mieszkańcy składali daninę na rzecz dworu książęcego w pieniądzach, kurach, a w zimie zobowiązani byli do dostarczania 12 fur drewna. Osada rozwijała się między wzgórzami morenowymi, zwanych "Górami Bukowymi" a doliną Regalicy. Rzeka ta często wylewała. Pola uprawne znajdowłyznajdowały się na wzgórzach, a jakość tutejszych gleb pozwalała na uprawę żyta, pszenicy, fasoli, lnu oraz koniczyny, a od połowy XIX wieku buraka cukrowego. Musiała też tu występować uprawa chmielu, który był dostarczany jako danina na dwór książęcy. W okolicy występowało dużo łąk, które dawały średnio dwa pokosy w roku, przez co istniała dobrze rozwinięta hodowla bydła oraz trzody chlewnej. Oprócz rolnictwa, rozwijało się też rybołówstwo oraz rzemiosło. Miejscowi rzemieślnicy produkowali dla lokalnego rynku, świadcząc usługi piekarnicze, szewskie i krawieckie. We wsi , blisko Regalicy, powstało kilka młynów, które zakończyły swą działalność wraz z obniżeniem się poziomu wody w rzece. Król pruski Fryderyk II podjął decyzję o założeniu hodowli jedwabników. Początkowo Podjuchy były posiadłością książęcą, jednak później w części przekazane zostały jako uposażenie dla klasztotruklasztoru Św. Jana. Potem klasztor przejął całą wieś, która znajdowała się w jego posiadaniu do roku [[1791]]. Po tej dacie wieś została podporządkowana Kamerze Państwowej.

W [[16 kwietnia]] [[1834]] r. Francuz [[Friedrich Ferdinand Didier]] założył jedną z pierwszych w Prusach fabryk wyrobów ogniotrwałych – ''Chamottefabrik F. Didier in Podejuch'', która opierała się na miejscowych surowcach. Wytwarzano w niej zaprawę garncarską, kamienie ogniotrwałe, cegły [[szamot]]owe i retorty dla gazowni. W [[1847]] powstał zakład narzędzi gazowych, a w roku [[1864]] uruchomiono [[Wapiennik (budowla)|wapienniki]]. Było czynnych kilka kopalni. Pierw były one odkrywkowe. Potem jednak zakładano [[Szyb (górnictwo)|szyby]], z których wypłukiwano [[margiel]] z wodą. Surowy margiel wypalano potem w wapiennikach. Uruchomiono też cegielnie. W [[1864]] r. wypalano 8-10 tys. sztuk cegieł rocznie. Zatrudniała ona 40 robotników, a gotowe wyroby sprzedawano do [[Gdańsk]]a, [[Poznań|Poznania]], [[Szczecin]]a, [[Stargard Szczeciński|Stargardu]], [[Warszawa|Warszawy]], [[Poczdam]]u i [[Kaliningrad|Królewca]]. W [[1864]] r. odkryto podkłady [[torf]]u. Był on wykorzystywany w wapiennikach, potem w fabryce szamotu oraz eksportowano go do szczecińskich [[cukrownia|cukrowni]]. Eksploatowano też [[glina|glinę]], która występowała tu powszechnie z [[żwir]]em kwarcowym oraz marglem. Sprzedawano ją jako surowiec oraz wykorzystywano na miejscu jako podstawowy komponent do produkcji cegły klinkierowej. Odbiorcami gotowych wyrobów oraz surowca była gospodarka Prus, innych państw niemieckich oraz [[Królestwo Kongresowe|Królestwo Polskie]]. Od [[1865]] roku siedzibą firmy był Szczecin. W latach [[1891]]-[[1932]] funkcjonowała jako [[spółka akcyjna]] ''Stettiner Chamotte-Fabrik AG, „vormals Didier“'' od [[1925]] roku z siedzibą w Berlinie. Od [[16 sierpnia]] [[1937]] nosiła nazwę ''Didier-Werke AG''. W [[1946]] roku reaktywowana w [[Wiesbaden]], gdzie funkcjonowała do wchłonięcia przez austriackie RHI AG w [[1995]] roku<ref>[http://www.rhi-ag.com/internet/de/refractories/Info/Standorte/Standortfolder/Folder_20Wiesbaden_20_28english_29,templateId=default,property=Data.pdf Materiały RHI Refractories] {{lang|EN}}</ref>.

Na przełomie [[XIX wiek|XIX]] i [[XX wiek|XX]] w. następowało zanikanie [[rolnictwo|rolnictwa]]. W [[1894]] było tylko 10 [[zagroda|zagród chłopskich]]. Było to spowodowane wypłukiwaniem gleby przez nieregulowane cieki wodne i strumienie, odkryciem złóż torfu, krzemu, gliny, oraz tym, że mieszkańcy znajdowali zatrudnienie w zakładach przemysłowych i składach drewna na drugim brzegu Odry. W latach trzydziestych Podjuchy osiągnęły szczyt swego rozwoju. Realizowano wtedy na terenie Podjuch wielkie inwestycje rządowe: koszary oraz odcinek autostrady mającej połączyć Rzeszę z [[Prusy Wschodnie|Prusami Wschodnimi]]. Powstawały też w tym czasie droga oraz połączenie kolejowe łączące Podjuchy z centrum [[Szczecin]]a. To ostatnie przedsięwzięcie wymagało budowy mostów - drogowego i kolejowego - na [[Regalica|Regalicy]] i Odrze Zachodniej. Na dużą skalę rozwinęło się budownictwo mieszkalne. Były tu dwie szkoły, ratusz (siedziba władz gminnych) i kościół (jako filia kościoła w Chlebowie). W roku [[1939]] liczba ludności wynosiła około 9 2009200 osób<ref>R. Nowicki: ''Podjuchy'', z serii ''Osiedla Szczecina'', bez roku wydania i nr. ISBN, s. 6.</ref>, w przeważającej mierze (8 321) [[Ewangelicy|ewangelików]]<ref>Michael Rademacher: ''Deutsche Verwaltungsgeschichte von der Reichseinigung 1871 bis zur Wiedervereinigung 1990''[http://www.verwaltungsgeschichte.de/randow.html]</ref>. Podjuchy, podobnie jak większość prawobrzeżnych osiedli, włączone zostały w [[1939]] r. w granice tzw. [[Wielkie Miasto Szczecin|Wielkiego Szczecina]]. W [[1945]] z powodu ciężkich walk o prawobrzeże Szczecina, zabudowa mieszkalna doznała dużych zniszczeń. Zniszczono centrum dzielnicy, fabrykę wyrobów szamotowych, dworzec kolejowy, oraz mosty na [[Odra|Odrze Zachodniej]] i [[Regalica|Regalicy]], co łączyło się z odcięciem Prawobrzeża od centrum [[Szczecin]]a. W związku z tym Podjuchy (jak i wszystkie osiedla obecnego Prawobrzeża) przyłączono do ówczesnego powiatu gryfińskiego i przekształcono w samodzielne miasto (liczące w lutym 1946 roku zaledwie 511 mieszkańców)<ref>Rocznik Statystyczny (stan na 1 kwietnia 1947) wylicza Podjuchy jako jedno z 74 miast woj. szczecińskiego. WgWedług Rocznika Statystycznego z 1948 roku liczba miast woj. szczecińskiego wynosi już 73, co jest przesłanką o zniesieniu statusu miejskiego Podjuch (brak odpowiedniego Dziennika Ustaw) </ref>. Rozwój osiedla oraz akcja osiedleńcza była początkowo znacznie hamowana ze względu na zniszczenia, brak bezpieczeństwa oraz trudności komunikacyjne. Dopiero ożywienie nastąpiło po odbudowaniu mostów i przyłączeniu w [[1948]] tych terenów do miasta.