Wikipedia

Gołąb skalny: Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
m drobne redakcyjne
m drobne redakcyjne
Linia 27:
 
== Taksonomia ==
Po raz pierwszy gołąb skalny został opisany przez [[Johann Friedrich Gmelin|J.F. Gmelina]] w roku 1789 w dziele ''Systema Naturae'' pod obecną nazwą naukową ''Columba livia''. Jego udomowioną formę wydzielił do rangi osobnego gatunku ''C. domestica''<ref>{{cytuj książkę | autor = Carl von Linne i Johan Friedrich Gmelin | tytuł = Caroli a Linné. Systema naturae per regna tria naturae | autor = Carl von Linne i Johan Friedrich Gmelin | url = http://www.biodiversitylibrary.org/item/83107#page/275/mode/1up | rok = 1789 | tom = 1, część druga | strony = 769}}</ref>.
 
Najbliżej spokrewniony z [[gołąb górski|gołębiem górskim]] (''C. rupestris'') oraz [[gołąb białobrzuchy|gołębiem białobrzuchym]] (''C. leuconota'')<ref>{{cytuj książkę | autor = Joseph del Hoyo, Andrew Elliot, Jordiego Sargatal i David Christie | tytuł = Handbook of the Birds of the World | tom = 4. Sandgrouse to Cuckoos | rok = 1997 | autor = Joseph del Hoyo, Andrew Elliot, Jordiego Sargatal i David Christie | wydawca = Lynx Edicions | isbn = 8487334229}}</ref>.
 
Brak danych na temat szczątków kopalnych dla gatunku ''Columba livia''; z rodzaju, do którego należy odkryto jedynie szczątki ''Columba calcaria'' (obecnie w rodzaju ''[[Gerandia]]'') oraz ''[[Columba omni-sanctorum]]'' ([[Pliocen]])<ref>{{cytuj książkę | tytułautor = AvianDonald BiologyFarner | autortytuł = DonaldAvian FarnerBiology | url = http://books.google.pl/books?id=HUyB1DrSsU0C&pg=PA120&lpg=PA120&dq=columba+omnisanctorum&source=bl&ots=Fmvk6CyKtP&sig=0EuAgjnjf6SfxC-hfN1CYLH3VNI&hl=pl&sa=X&ei=S44PUsvgGNHwtQbh0oGIDQ&ved=0CHQQ6AEwCQ#v=onepage&q=columba%20omnisanctorum&f=false | tom = 8 | strony = 120 | wydawca = Elsevier | rok = 1985 | isbn = 9780323157995}}</ref>.
 
Nazwa rodzajowa ''Columba'' oznacza z łaciny gołębia, zaś nazwa gatunkowa ''livia'' była w języku łacińskim określeniem na gołębia skalnego; pochodzi ono przypuszczalnie od greckiego słowa ''pellos'', ciemny; w j. angielskim „livid” znaczy siny<ref>{{Cytuj książkę | autor = James A. Jobling | tytuł = Helm Dictionary of Scientific Bird Names | autor = James A. Jobling | wydawca = Christopher Helm Publishers Ltd | strony = 114 i 228 | rok = 2009 | isbn = 1408125013}}</ref>.
 
Wyróżnia się następujące podgatunki<ref name="IOC">{{cytuj stronę | url = http://www.worldbirdnames.org/bow/pigeons/ | tytuł = Pigeons | autor = F. Gill & D. Donsker (red.) | rok = 2014 | opublikowany = IOC World Bird List (v4.2) | data dostępu = 11 lipca 2014}}</ref>:
Linia 49:
 
=== Hybrydy międzygatunkowe ===
Może tworzyć mieszańce z następującymi gatunkami<ref>{{cytuj książkę | autor = Eugene M. McCarthy | tytuł = Handbook of the Avian Hybrids of the World | autor = Eugene M. McCarthy | url = http://books.google.pl/books?id=MwInO7z_Y3oC&pg=PA160&dq=Columba+livia+handbook+of+avian+hybrids&hl=pl&sa=X&ei=cJEPUuGQMqbV4ATF6YGoDQ&ved=0CDAQ6AEwAA#v=onepage&q=Columba%20livia%20handbook%20of%20avian%20hybrids&f=false | rok = 2006 | wydawca = Oxford University Press | isbn = 9780198040415}}</ref>:
* [[siniak (ptak)|siniak]] (''C. oeanas''), mieszańce to przeważnie samce; większość umiera do 10 dni od wyklucia
* [[grzywacz (ptak)|grzywacz]] (''C. palumbus''), jednakże jest to bardzo rzadkie
Linia 71:
Zewnętrzna para sterówek posiada zewnętrzną chorągiewką białą, oddzieloną szaro od czarnego zakończenia pióra. Zewnętrzna para sterówek ma długość około 123 mm, zaś środkowa 134 mm. Występuje 10 lotek I rzędu i 13 II rzędu. Najbardziej zewnętrzna lotka I rzędu mierzy 183 mm, zaś kolejne (w kierunku do tułowia) od 193 do 118 mm. Lotki II rzędu mierzą od 119 do 76 mm. Pierzenie odbywa się od czerwca do listopada, u młodych od września do listopada{{odn|Brown|Ferguson|Lawrence|Lees|2006|s=228}}.
 
U podgatunku ''schimperi'' tęczówka szara, stopy brązowe, skrzydło długości 22,5-24 cm<ref>{{cytuj pismo | autor = Ernst Hartert | tytuł = The Birds of Haynan | url = http://www.biodiversitylibrary.org/page/3108378#page/214/mode/1up | tytuł = The Birds of Haynan | autor = Ernst Hartert | czasopismo = Novitates Zoologicae | strony = 194 | wolumin = 17 | rok = 1910}}</ref>. U ptaków z podgatunku ''intermedia'' kuper szary zamiast ciemnoszarego<ref>{{cytuj pismo | autor = W.L. Sclater | tytuł = The Birds of Yemen| url = http://www.biodiversitylibrary.org/page/8764307#page/234/mode/1up | czasopismo = Ibis | wolumin = 5 | wydanie = 10 | autor = W.L. Sclater | rok = 1917 | strony = 184 | tytuł = The Birds of Yemen}}</ref>. U podgatunku ''neglecta'' upierzenie jaśniejsze, kuper jasnoszary zamiast ciemnoszarego; skrzydło ma długość u samców 239-247 mm. U podgatunku ''gaddi'' kuper biały lub białoszarawoniebieski, skrzydło długości 238 mm. U podgatunku ''palestinae'' kuper jaśniejszy (lecz nie jasnoszary), skrzydło długości 203-226 mm. Ptaki z podgatunku ''targia'' cechuje mniejsza opalizacjana szyi oraz długość skrzydła 197 do 226 mm<ref>{{cytuj książkę | autor = Ernst Hartert | tytuł = Die Vögel der paläarktischen Fauna systematische Übersicht der in Europa, Nord-Asien und der Mittelmeerregion vorkommenden Vögel | autor = Ernst Hartert | url = http://www.biodiversitylibrary.org/page/14032021#page/692/mode/1up | rok = 1912 | miejsce = Berlin | strony = 1469-1470 | język = de}}</ref>.
 
Długość dzioba wynosi 17-19 mm, [[skok (anatomia)|skoku]] 29-32 mm. Masa ciała waha się między 238-302 g<ref name="epub">{{cytuj książkę | autor = David Gibbs, Eustace Barnes i John Cox | tytuł = Pigeons and Doves. A guide to the Pigeons and Doves of the world | autor = David Gibbs, Eustace Barnes i John Cox | wydawca = Christopher Helm | miejsce = Londyn | isbn = 978-1-8734-0360-0}}</ref>.
 
== Zasięg występowania ==
Linia 93:
Włącznie z miejscami, gdzie gołąb skalny został wprowadzony, jego zasięg występowania wynosi 17 400 000 km²<ref name="birdlife">{{cytuj stronę | url = http://www.birdlife.org/datazone/speciesfactsheet.php?id=2444&m=1 | tytuł = Rock Pigeon ''Columba livia'' | opublikowany = BirdLife International | data dostępu = 17 sierpnia 2013}}</ref>. Obecnie spotykany na wszystkich kontynentach z wyjątkiem [[Antarktyda|Antarktydy]]. W [[Ameryka Północna|Ameryce Północnej]] zasiedla wszystkie kraje, w [[Kanada|Kanadzie]] tylko jej południową i zachodnią część; jego zasięg występowania na tym kontynencie kończy się w centralnej części południowej [[Alaska|Alaski]]. Zasiedla także wyspy [[Morze Karaibskie|Morza Karaibskiego]] i [[Polinezja Francuska|Polinezję Francuską]]. W [[Australia|Australii]] zasiedla głównie jej zachodnią, wschodnią oraz południowo-wschodnią część, spotykany również na [[Tasmania|Tasmanii]] (z wyjątkiem południowej i centralnej części) i [[Nowa Zelandia|Nowej Zelandii]]. W [[Azja|Azji]] introdukowany w południowo-wschodniej i południowej [[Rosja|Rosji]] oraz w północno-wschodnim [[Kazachstan]]ie. W Europie wprowadzony na północ od północnej [[Serbia|Serbii]], centralnej [[Austria|Austrii]] oraz centralnej [[Francja|Francji]]. Spotykany aż po centralną [[Szwecja|Szwecję]]. W [[Afryka|Afryce]] introdukowany na południe od południowej [[Etiopia|Etiopii]]. W Ameryce Południowej spotykany w [[Peru]], [[Brazylia|Brazylii]] oraz na granicy [[Argentyna|Argentyny]] z [[Urugwaj]]em oraz z [[Chile]]<ref name="birdlife" />.
 
W Ameryce Północnej po raz pierwszy wprowadzono gołębie skalne w roku 1606, w kanadyjskim stanie [[Nowa Szkocja]]<ref>{{cytuj stronę | url = http://www.avianweb.com/rockpigeons.html | tytuł = Rock Pigeons | opublikowany = AvianWeb | data dostępu = 17 sierpnia 2013}}</ref>. Na wyspach [[Galapagos]] pojawił się po raz pierwszy w roku 1972 lub 1973<ref>{{cytuj pismo | urlautor = http://aquaticcommonsR.org/8579/1/NG_62_2003_Brand_Phillips_et_al_Rock_doves Brand Philips, Howard L.pdf Snell & Hernan Vagras | tytuł = Feral rock doves in the Galápagos islands: biological and economic threats | autorurl = Rhttp://aquaticcommons. Brand Philips, Howard Lorg/8579/1/NG_62_2003_Brand_Phillips_et_al_Rock_doves. Snell & Hernan Vagraspdf | rok = 2003 | wolumin = 62 | strony = 7-11}}</ref>.
 
=== Habitat ===
Linia 99:
 
== Pożywienie ==
Pożywienie w naturze stanowią nasiona znajdywane na ziemi<ref>{{cytuj stronę | url = http://www.outdooralabama.com/watchable-wildlife/birds/pigeons/rd.cfm | tytuł = Rock Dove in Alabama | opublikowany = Outdoor Alabama}}</ref>. W warunkach miejskich żywi się także pokarmem uzyskiwanym od ludzi{{odn|Kruszewicz|2010|s=313}}. Dziennie wypijają około 30 ml wody<ref name="pdf">{{cytuj książkę | tytułautor = TheDavid Handbook:E. PreventionWilliams and& ControlRobert ofM. Wildlife DamageCorrigan | autortytuł = DavidThe E.Handbook: WilliamsPrevention &and RobertControl M.of CorriganWildlife Damage | url = http://agri.nv.gov/uploadedFiles/agrinvgov/Content/Protection/Resource_Protection/Pigeon.pdf | rozdział = Pigeons (Rock Doves) | wydawca = University of Nebraska | miejsce = Lincoln | rok = 1994}}</ref>. Gołębie odchody składają się w 5% z [[azot]]u, w 2,25% z [[fosfor]]u, w 2,7% z [[wapń|wapnia]] i w 30,8% substancji organicznych{{odn|Schmidt|2007|s=11}}.
 
== Lęgi ==
[[Plik:Gołąb skalny przy lądowaniu.jpg|thumb|250px|Gołąb skalny przy lądowaniu]]
 
W trakcie zalotów samiec popisuje się zarówno w locie, jak i na ziemi. W trakcie lotu tokowego samiec szybuje ze skrzydłami ułożonymi na kształt litery V, gruchając ''duu-ru-duu''. Na ziemi prezentuje samicy nadmuchane gardło gruchając ''reggeduguj''<ref>{{cytuj książkę | tytuł = Ptaki. Przewodnik | autor = Klaus Richarz i Anne Puchta | tytuł = Ptaki. Przewodnik | wydawca = Muza SA | rok = 2006 | strony = 238 | isbn = 978-83-7495-018-3}}</ref>. W sprzyjających warunkach może wyprowadzić 4-5 lęgów w ciągu roku{{odn|Kruszewicz|2010|s=313}}.
 
Gniazdo stanowi niestaranna platforma z gałązek i trawy<ref name="pdf" />.
 
Białe jaja są składane w liczbie 2{{odn|Kruszewicz|2010|s=313}}. Ich wymiary wynoszą około 39x29 mm, masa 17,8 g, z czego 6% stanowi skorupka<ref>{{cytuj stronę | url = http://blx1.bto.org/birdfacts/results/bob6650.htm#demography | tytuł = Rock Dove ''Columba livia'' | opublikowany = BTO. Looking out of Birds | data dostępu = 17 sierpnia 2013}}</ref>. Temperatura zewnętrznej części jaja zmierzona w trakcie inkubacji wynosiła 37,5 °C. Badane jaja miały masę 16,99-19,99 g. Badania te, opublikowane w 1979 roku, wykazały również, że zapotrzebowanie na tlen zarodka gołębia skalnego wynosi w dziesiątym dniu inkubacji około 1,8 cm³, zaś w 16 około 10 cm³<ref>{{cytuj pismo | tytułautor = MetabolismCarol ofM. AvianVleck, Embryos:Donald PatternsF. inHoyt Altricial& andDavid Precocial BirdsVleck | autortytuł = CarolMetabolism M.of Vleck,Avian DonaldEmbryos: F.Patterns Hoytin &Altricial Davidand VleckPrecocial Birds | czasopismo = Physiological Zoology | wolumin = 53 | rok = 1979 | wydawca = The University of Chicago Press}}</ref>.
 
Okres inkubacji wynosi 17 dni. Wysiadują oba ptaki z pary. Młode karmione są pokarmem zwracanym z wola (charakterystyczny dla gołębi pokarm zwany „[[ptasie mleczko (ornitologia)|ptasim mleczkiem]]”). Stają się zdolne do lotu po 5 tygodniach od wyklucia. W wieku około pół roku są już zdolne do rozrodu, ale czynią to dopiero w następnym sezonie lęgowym{{odn|Kruszewicz|2010|s=313}}.
Linia 117:
Gołębie miejskie zarażają się między sobą wirusami [[paramyxowiroza|kręćka]], [[salmonelloza|salmonellozy]], [[rzęsistkowica|rzęsistkowicy]]. Pasożytują na nich także [[nicienie]]{{odn|Kruszewicz|2010|s=313}}.
 
Na podstawie okazu odnalezionego w jelicie gołębia skalnego opisano nowy gatunek tasiemca, ''[[Cotugnia singhi]]''<ref>{{cytuj pismo | urlautor = http://biosciencediscoveryN.com/Volume%204%20No1%20Jan%2013/P. Sanap%2069-71 i M.pdfS. Siddiqui | tytuł = Cotugnia singhi sp. nov., from Columba livia at Jintur dist. Parbhani (m.s.) India | autorurl = N.Phttp://biosciencediscovery. com/Volume%204%20No1%20Jan%2013/Sanap i M%2069-71.S. Siddiquipdf | czasopismo = Bioscence Discovery | wolumin = 4 | rok = 2013 | strony = 69-71 | issn = 2229-3469}}</ref>.
 
Dokarmianie ptaków chlebem może prowadzić do zespołu chorobowego [[Anielskie skrzydło|anielskiego skrzydła]], powodującego nieprawidłowe ułożenie lotek i nieuleczalnego u dorosłych ptaków.
Linia 129:
 
== Bibliografia ==
* {{cytuj książkę | odn=tak | nazwisko = Schmidt | imię = Horst | tytuł = Gołębie. Rasy, hodowla | odn=tak | wydawca = RM | miejsce = Warszawa | data = 2007 | isbn = 978-83-7243-533-0}}
* {{cytuj książkę | odn=tak | imię = Andrzej | nazwisko = Kruszewicz | tytuł = Ptaki Polski | odn=tak | tom = I | wydawca = MULTICO | rok = 2010 | isbn = 978-83-7073-945-4}}
* {{cytuj książkę | odnimię =tak Michał | nazwisko = Radziszewski | tytuł = Polska. Ptaki. Encyklopedia ilustrowana | imię odn= Michał | nazwisko = Radziszewskitak | rok = 2010 | wydawca = Carta Blanca | isbn = 978-83-7705-001-9}}
* {{cytuj książkę | odn = tak | imię = Roy | nazwisko = Brown | imię2 = John | nazwisko2 = Ferguson | imię3 = Michael | nazwisko3 = Lawrence | imię4 = David | nazwisko4 = Lees | tytuł = Tropy i ślady ptaków | odn = tak | wydawca = MUZA SA | rok = 2006 | isbn = 83-7319-860-1 | strony =}}
 
[[Kategoria:Gołębiowate]]
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/wiki/Gołąb_skalny”