Operacja Compass: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
Emptywords (dyskusja | edycje) m lit. |
AndrzeiBOT (dyskusja | edycje) |
||
Linia 13:
|strona1 = {{Państwo|GBR}}<br />{{Państwo|AUS}}<br />{{państwo|IND|wariant=brytyjskie}}<br />{{państwo|FRA|wariant=Wolna Francja}}
|strona2 = {{państwo|ITA|wariant=1861}}
|dowódca1 = {{flaga|GBR}} [[Archibald Wavell]]<br />{{flaga|GBR}} [[Henry Maitland Wilson]]<br />{{flaga|GBR}} [[Richard
|dowódca2 = {{flaga|ITA|wariant=1861}} [[Rodolfo Graziani]]<br />{{flaga|ITA|wariant=1861}} [[Italo Gariboldi]]<br />{{flaga|ITA|wariant=1861}} [[Mario Berti]]<br />{{flaga|ITA|wariant=1861}} [[Giuseppe Tellera]]†<br />{{flaga|ITA|wariant=1861}} [[Pietro Maletti]]†<br />{{flaga|ITA|wariant=1861}} [[Annibale Bergonzoli]]
|siły1 = 36 000 żołnierzy<br />120 dział<br />275 czołgów<br />142 samoloty
Linia 24:
== Geneza kampanii ==
[[Francja]] była na skraju załamania, a [[Brytyjczycy]] w rozsypce wycofali się z kontynentalnej Europy, gdy 10 czerwca 1940 roku dyktator faszystowskich [[Włochy|Włoch]] [[Benito Mussolini]] wypowiedział wojnę obu tym państwom. Jak cynicznie zauważył: "Aby zasiąść do stołu rokowań pokojowych jako jedna z walczących stron", potrzebował "tylko kilku tysięcy poległych". Zanim [[Rozejm w Compiègne (1940)|Francja podpisała zawieszenie broni]], zahartowani w walce francuscy strzelcy alpejscy [[Włoska inwazja na Francję 1940|zadali Włochom ciężkie straty]]. Doradcy Mussoliniego ostrzegali go wcześniej, że włoskie siły zbrojnie nie są wystarczająco wyszkolone i wyekwipowane, aby wziąć udział w nowoczesnej wojnie europejskiej, zresztą – [[duce]] nie spodziewał się jej. Gdy [[Kampania francuska 1940|pokonano Francję]], rzucenie [[Wielka Brytania|Wielkiej Brytanii]] na kolana wydawało się już tylko kwestią kilku miesięcy. Włoskie siły lądowe miały znaczną przewagę liczebną nad wojskami brytyjskimi. Również odrodzona włoska marynarka wojenna, czyli [[Regia Marina]], była liczniejsza od [[Royal Navy]]. Pomimo możliwości bojowych brytyjskich lotniskowców wydawało się, że bazujące na lądzie samoloty włoskich sił powietrznych – [[Regia Aeronautica]] – jeszcze powiększą tę przewagę.
Wczesnym latem 1940 roku rejony basenu [[Morze Śródziemne|Morza Śródziemnego]] wydawały się stosunkowo spokojne, ale niespodziewanie wszystko uległo zmianie. Gdy 11 czerwca [[Adolf Hitler|Hitler]] usłyszał przy obiedzie, że Włosi [[Oblężenie Malty|zbombardowali Maltę]], nie przejął się tym, sądząc, że gdyby Włochom naprawdę zależało na tej wyspie, to po prostu dokonali by na nią inwazji. Nie mógł jednak wiedzieć, jak wiele zmartwień przysporzy mu [[Malta]], gdy ostatecznie zdecydował się wesprzeć swojego włoskiego sojusznika, na skutek czego Niemcy ponieśli ogromne straty w samolotach oraz jednostkach pływających i podwodnych. Następnego dnia Włosi wysłali pojedynczy samolot rozpoznawczy nad Maltę, by oszacował dokonane zniszczenia. Maszyna została zestrzelona. Jako że władze w [[Londyn]]ie zdawały sobie sprawę z tego, że wkrótce wyspa może stać się kuszącym celem dla Regia Aeronautica, poczęto czynić starania o wzmocnienie jej, i to nie tylko do celów obronnych, ale również do akcji ofensywnych. W tym celu przebazowano na Maltę myśliwce [[Hawker Hurricane]] i samoloty torpedowo-bombowe [[Fairey Swordfish]] – pierwsze po to, aby przeciwdziałać atakom lotniczym, drugie by zagrozić siłom nawodnym [[Państwa Osi|Państw Osi]]. Przebazowano również bombowce [[Vickers Wellington]], by stanowiły zagrożenie dla nieprzyjacielskich portów. Po raz kolejny wyspa stała się fortecą, która w ciągu trzech lat miała stanąć w obliczu ciągłych ataków i skrajnego niedostatku, aby ostatecznie znakomicie sobie z tym poradzić.
W chwili wypowiedzenia wojny w [[Egipt|Egipcie]], w pobliżu granicy z [[Libia (kolonia włoska)|włoską wówczas Libią]], znajdowały się brytyjskie czołgi z 11. Prince Albert's Own Hussars pod dowództwem ppłk. Johna Combe'a. Pancerniacy, poinstruowani, że mają "zrobić piekło", bezzwłocznie przekroczyli zapory z [[Drut kolczasty|drutu kolczastego]] rozstawione przez włoskich inżynierów wzdłuż całej 644-kilometrowej granicy. W serii zaskakujących błyskawicznych ataków uderzyli na forty i kolumny transportowe, biorąc do niewoli zdezorientowanych żołnierzy, których nikt nie poinformował o wypowiedzeniu wojny przez Mussoliniego. Do świtu 12 czerwca 1940 roku wszystkie patrole powróciły bez strat własnych, biorąc do niewoli 70 jeńców. Co więcej, powodzenie uderzenia utrwaliło wśród Brytyjczyków przekonanie o przewadze nad siłami włoskimi. Zachęceni udanym początkiem kampanii zaplanowali uderzenia na Fort Maddalena i [[Fort Capuzzo]]. Ataki te przeprowadzono 14 czerwca. Wzmocnieni przez pododdziały 4. Brygady Pancernej, dowodzonej przez bryg. J.R.L. Cauntera o przezwisku "Blood", pochodzącym z ulubionego powiedzenia "wiadra krwi!", oraz 1. Batalion Królewskich Strzelców (King's Royal Rifle Corps) bez jednego wystrzału zdobyli Fort Maddalena, opuszczony przez całą osiemnastoosobową załogę. Większy opór stawił broniony przez 226 żołnierzy Fort Capuzzo, ale i tam odbyło się bez przelewu krwi. Znaczący był wynik spotkania Brytyjczyków z sześcioma włoskimi tankietkami [[L3 (tankietka)|Fiat-Ansaldo L3]]. Zostały one ostrzelane z rusznic przeciwpancernych [[Karabin przeciwpancerny Boys|Boys]] – jedna z tych tankietek została unieruchomiona, a pozostałe uciekły w panice.
[[Plik:Captured L3 and L3 cc tankettes.jpg|thumb|left|250px|Zdobyte przez Brytyjczyków włoskie tankietki [[L3 (tankietka)|L3]] w pobliżu [[Bardija (miasto)|Bardiji]], 1941 r.]]
Dwa dni później dwa oddziały huzarów pancernych patrolowały teren pomiędzy Sidi Omar i Fortem Capuzzo, gdy jeden z nich napotkał 12 tankietek L3 i 30 ciężarówek, wyraźnie zmierzających do fortu w celu wymiany załogi. W tym samym czasie drugi oddział zawiadomił o zauważeniu kolumny 17 tankietek L3 i 40 ciężarówek kierujących się na spotkanie z tymi pierwszymi. Chociaż dowódca szwadronu wydał rozkaz cofania się, Brytyjczycy rzucili się w kierunku wroga. Podczas błyskawicznego starcia trzy włoskie tankietki zostały zniszczone, zanim atakujący wycofali się na niewielkie wzniesienie pod ogniem włoskich dział polowych. W sytuacji tej podpułkownik Combe błyskawicznie zgromadził posiadane odwody, w tym mieszany szwadron czołgów lekkich i ciężkich z 7. Queen's Own Hussars oraz należące do 4. Brygady Pancernej siły przeciwpancerne z Królewskiej Artylerii Konnej (Royal Horse Artillery – RHA) i bezzwłocznie wprowadził je do akcji. Gdy jednostki przybyły na wzniesienie, podpułkownik zdumiał się, widząc Włochów z pierwszej kolumny (druga nigdy się nie pojawiła) na otwartej przestrzeni w odległości około 5 kilometrów. Formowali oni czworobok, jak gdyby mieli walczyć z miejscowymi plemionami.
Linia 41:
Wprawdzie Mussolini zapewnił Adolfa Hitlera, że wszystkie przygotowania do inwazji na Egipt zostaną zakończone 17 lipca 1940 roku, ale przez sześć tygodni był on oszukiwany przez swoich podkomendnych. Ostatecznie 7 września duce stracił cierpliwość i wystosował ultimatum do marszałka [[Rodolfo Graziani]]ego, głównodowodzącego siłami włoskimi w Libii. Miał on zaatakować albo zostać zdymisjonowany. Prześladowany chronicznym niedoborem środków transportu Graziani szybko zmodyfikował swoje plany i 9 września rozpoczął wstępne przesunięcia oddziałów. Z powodu ciężkich ataków z powietrza i pogłosek o poważnych brytyjskich siłach pancernych operujących na południe od zbocza oddzielającego nadmorską równinę od płaskowyżu powtórnie zmienił zamiary i skierował główne uderzenie wzdłuż wybrzeża. 13 września Włosi przedarli się przez granicę i poprzedzani bombardowaniami bezludnej pustyni, ostrożnie podążali przez [[Przełęcz Halfaja|przełęcz Halfaya]] (nazywaną przez Brytyjczyków "Hellfire" – "Ogień piekielny") w kierunku portu [[As-Sallum]], poruszając się – jak na paradzie w regularnych kolumnach zmotoryzowanych. Jedyną brytyjską jednostką w tym rejonie był pluton gwardzistów 3. Batalionu Coldstream Guards, który szybko wycofał się podczas gdy RHA i RAF szerzyły zniszczenie wśród posuwających się naprzód Włochów. Następnego dnia brytyjskie działa ostrzeliwały wlokące się włoskie kolumny, dopóki nie nadszedł czas na odwrót, osłaniany przez gwardzistów z Coldstream Guards. Cała ta procedura powtarzała się aż do osiągnięcia przez Włochów [[Sidi Barrani]], leżącego w odległości około 97 kilometrów od głównych pozycji obronnych Brytyjczyków. Ustawicznie obserwowany przez brytyjskich pancerniaków Graziani zatrzymał się tam, odmawiając dalszego marszu do momentu wzmocnienia jego sił w artylerię i czołgi oraz uzupełnienia zaopatrzenia. Zamiast tego jego żołnierze zbudowali nową linię ufortyfikowanych obozów. Zanim walki wybuchły na nowo w tym rejonie minęło wiele tygodni.
28 października 1940 roku Mussolini zdecydował się na [[Wojna grecko-włoska 1940–1941|inwazję na Grecję]]. Decyzja została podjęta impulsywnie i częściowo była skutkiem niepoinformowania go przez Niemców o wcześniejszej okupacji [[Rumunia|Rumunii]]. Grecy jednak nie mieli zamiaru się poddać i przeciwstawili się najeźdźcom. Walki obronne były wyniszczające. W tej sytuacji nie przewidywano żadnych uzupełnień dla wojsk w Egipcie. W tym samym czasie bryg. William "Strafer" Gott był odpowiedzialny za kontrolę nad szerokim na 113
Dwie takie kolumny działały do października 1940 r., usuwając miny oraz wywołując zamieszanie na szlakach komunikacyjnych i na tyłach wroga, ale w zadaniach tego typu zaangażowane były także inne jednostki.
Jeden wypad przeprowadzili żołnierze 2. batalionu Queen's Own Cameron Highlanders 8. King's Royal Irish Hussars. Ich celem był obóz Maktila Camp, którego załoga okazała się przygotowana do obrony i oczekiwała ataku. Na szczęście Brytyjczykom udało się wydostać bez poważniejszych strat, ale była to dla nich nauczka na przyszłość. W czasie kolejnych operacji nie można było sobie pozwolić na taką beztroskę. Tymczasem Włosi wydawali się zadowoleni, że ich obozy udowodniły odporność na bezpośredni atak, i dalej wzmacniali obronę, pozostawiając ziemię niczyją i inicjatywę Brytyjczykom.
Pomimo wyraźnego zmniejszenia się włoskiego naporu na zaatakowaną [[Grecja|Grecję]] brytyjscy głównodowodzący na [[Bliski Wschód|Bliskim Wschodzie]] decydowali się dołożyć jeszcze jeden do swoich obowiązków, gdy [[Winston Churchill|Churchill]] zaoferował Grekom natychmiastową pomoc. Na morzu [[Royal Navy]], wychodząc zwycięsko z pierwszych spotkań z włoskim przeciwnikiem, już w sierpniu była w stanie atakować miejsca koncentracji oddziałów wzdłuż całej linii brzegowej. Kanonierka [[HMS Ladybird (1916)|HMS "Ladybird"]] dostała się do portu [[Bardija (miasto)|Bardiji]] i niespiesznie wybierając cele po oświetlaniu ich reflektorem, uciszała każde stanowisko strzeleckie na tyle nierozsądnie, aby odpowiadać ogniem. W powietrzu Pustynne Siły Powietrzne ([[Desert Air Force]]) zapewniały wsparcie zarówno marynarce, jak i jednostkom lądowym, a także pod osłoną myśliwców [[Gloster Gladiator]] bombardowały bardziej odległe cele, takie jak [[Tobruk]]. Marszałek lotnictwa sir [[Arthur Longmore]] użył jedynego posiadanego myśliwca Hurricane, w ten sposób, aby Włosi odnieśli wrażenie, że jest to jeden z wielu. Pomimo tego [[Regia Aeronautica]] twardo się broniła, bombardując [[Aleksandria|Aleksandrię]] i [[Malta|Maltę]]. Włosi cieszyli się chwilową przewagą techniczną, dopóki myśliwce [[Hawker Hurricane|Hurricane]] nie przybyły w znaczącej liczbie.
Linia 53:
Po zatrzymaniu się w Sidi Barrani [[Rodolfo Graziani|Graziani]] musiał zająć się konsolidacją swych sił i rozwiązaniem problemów, jakie ujawniły się w tym czasie. Problemy związane były, przede wszystkim, z dużymi brakami w transporcie, co sprawiało, że nie sposób mówić o jakiejkolwiek efektywności w poruszaniu się. Włoski wywiad był tak słaby, że panowało przekonanie o liczebności wojsk brytyjskich w granicach 200 000 żołnierzy, Graziani skarżył się na "przedzieranie się przez stalowe drzwi za pomocą paznokci". W tym samym czasie Włosi wierzyli, że jednostki brytyjskie są zaopatrywane w paliwo w Grecji i że Brytyjczycy nie są w stanie – podobnie jak oni – przeprowadzić skutecznej ofensywy pustynnej, dlatego pozwolono generałowi Bertiemu wyjechać pod koniec listopada na urlop. Ogólnie rzecz biorąc, Włosi byli w fatalnej dyspozycji, która nie mogła być szybko poprawiana. Narażało to całą armie w Egipcie na całkowitą destrukcję.
Jeszcze zanim siły Grazianiego rozpoczęły atak na Egipt, [[Archibald Wavell|Wavell]] zastanawiał się nad sposobami uderzenia. Zażądał sporządzenia studium możliwości ataku na [[Tobruk]] już 11 września 1940 roku, instruując jednocześnie planistów, by unikali "charakteryzującego brytyjskie operacje powolnego rozdzielania włosa na czworo". W tym samym czasie dotarły do niego z [[Wielka Brytania|Wielkiej Brytanii]] duże uzupełnienia. Konwój "Apology", który przybył 5 września, wzmocnił 5. Dywizję Pancerną i dostarczył 50 czołgów [[Matilda Mk II|Matilda]] – połowę pojazdów dostępnych w [[Anglia|Anglii]], i to w momencie, gdy zagrożenie inwazją było największe. Podobnie ciągle rosły możliwości bojowe [[Arthur Longmore|Longmore'a]], ponieważ nowe samoloty, przede wszystkim myśliwce Hurricane, przybywały z [[Afryka Zachodnia|zachodniej Afryki]] nową drogą dostarczania posiłków – przez [[Sekondi-Takoradi|Takoradi]] na [[Złote Wybrzeże (Afryka)|Złotym Wybrzeżu]]<ref>Obecnie Sekondi-Takoradi znajduje się w [[Ghana|Ghanie]]</ref> – choć w pełni operacyjna stała się ona dopiero w listopadzie.
W październiku było już jasne, że Włosi budują stałe umocnienia polowe. Nowe światło na ich plany rzuciło odczytanie przez Brytyjczyków włoskich depesz. Szyfry włoskiego lotnictwa dekodowano w 80 procentach, z wyjątkiem, czterotygodniowej przerwy w styczniu; od tego czasu złamano także kody armii lądowej. Depesze [[Luftwaffe]] ze źródła Ultra również świadczyły o tym, że nie istnieje bezpośrednie zagrożenie interwencją niemiecką. 20 października Wavell wysłał do Wilsona list z poleceniem sprawdzenia możliwości zaatakowania wroga w trójkącie [[Sidi Barrani]] – [[Sofafi]] – Buq Buq. Operacja trwałaby cztery-pięć dni i przeprowadzono by ją z zaskoczenia. Wavell był w pełni świadom potrzeby zachowania tajemnicy, dlatego liczbę odbiorców zmniejszył do minimum. Prawie żadna operacja w historii nie ograniczyła się do równie niewielkiej biurokracji. Równocześnie z włoskim najazdem na Grecję z [[Londyn]]u nadeszły żądania zwolnienia części ludzi i sprzętu i wysłania ich na pomoc Grekom. Jednak nawet najmniejsze zmiany wystawiały całą operację na niebezpieczeństwo. Pomysłodawcę zmuszono do powiadomienia o wszystkim [[Anthony Eden|Anthony'ego Edena]], sekretarza stanu do spraw wojennych, który właśnie przebywał na Bliskim Wschodzie. Gdy Eden był w stanie do 8 listopada przekazywać informację Churchillowi, ten ostatni był zachwycony, co jednak nie powstrzymało go przed pouczeniem Wavella. Podczas gdy Churchill oczekiwał maksymalnego wysiłku i nadziei na błyskawiczne uwolnienie ludzi i sprzętu do innych projektowanych zadań na [[Bałkany|Bałkanach]], celem Wavella było oczyszczenie z Włochów (którzy przegonili Brytyjczyków z [[Somali Brytyjskie|Somali]]) całej wschodniej Afryki. Właśnie do tego potrzebne były niezbędne posiłki w Egipcie, a jedyna w pełni wyszkolona i zaopatrzona dywizja, Hinduska [[4 Dywizja Piechoty (Indie)|4. Dywizja Piechoty]], nie mogłaby podołać obu tym zadaniom.
W swoich licznych instrukcjach Wavell podkreślał znaczenie mobilności i ograniczenia spowodowane niewystarczającą pomocą techniczną, a także zawierał różne sugestie natury taktycznej, o których jednak ani [[Henry Maitland Wilson|Wilson]], ani [[Richard
Problemy logistyczne rozwiązano dzięki zorganizowaniu Forward Supply Depots<ref>FSDs – Wysuniętych Składów Zaopatrzenia</ref>. Składy numer 3 i 4, z amunicją, żywnością i paliwem na pięć dni, zostały rozlokowane 48 kilometrów od Mersa Matruh na ziemi niczyjej. Tak naprawdę utworzono je na wypadek posuwania się Włochów, a
Tego samego dnia Wavell otrzymał depeszą od Churchilla. Przeczytał w niej, że jeśli atak będzie skuteczny ''"to sądzę, że ma pan plany, aby wykorzystać powodzenie w pełni"''. Wavell wydawał się lekceważyć szansę na powodzenie ataku. Wyjaśniał później: {{cytat|''"Zawsze miałem na myśli pójść tak daleko, jak to możliwe, i wykorzystać w pełni każdy sukces, ale nieco obawiałem się, że Churchill może ponaglać mnie do zrobienia zbyt wiele, jako że ograniczenia w transporcie i zaopatrzeniu nigdy nie czyniły na nim specjalnego wrażenia".''}}
Linia 68:
=== Pięciodniowy rajd ===
[[Plik:Matilda Compass.jpg|thumb|250px|Brytyjski czołg [[Matilda Mk II]] należący do 7. Królewskiego Pułku Czołgu na pustynii podczas operacji Compass, 19 grudnia 1940 roku]]
Od października RAF dokonywał nalotów na nieprzyjacielskie magazyny amunicji i zaopatrzenia, koszary i lotniska w [[Bengazi]], Darnie, [[Tobruk]]u i [[Bardija (miasto)|Bardiji]]. 7 grudnia ataki te zaczęły jednak koncentrować się na włoskich lotniskach, czego skutkiem było zniszczenie na ziemi 39 samolotów w ciągu kolejnych dwóch nocy. W nocy 8 grudnia działa 381
Sam obóz miał wymiary 2200 na 1600m, a jego linia obrony składała się z kamiennych przedpiersi, stanowisk karabinów maszynowy i dział, które nie były w stanie zatrzymać Matild. Pozycje obronne zostały rozmieszczone co 23 m, a oprócz tego teren był pełen okopów, namiotów i magazynów. Obrońcy z Gruppo Maletti walczyli twardo przez dwie i pół godziny. Artylerzyści wspinali się po ścianach i obrzucali granatami ciężko poruszające się czołgi, dopóki nie zostali zmiażdżeni przeważającymi siłami. Członek załogi jednego z czołgów powiedział:
{{cytat|{{fakt|''Może i Włosi zostali odepchnięci, ale w Nibeiwie walczyli jak diabły''|data=2012-12}}}}
W trakcie całej kampanii demonstrowali oni taką samą bezinteresowną odwagę, ale gdy zamilkły działa, piechota musiała ulec. Wzięto do niewoli 4 000 żołnierzy. Niektórzy Włosi poddawali się na żądanie, ale generał Pietro Maletti, podnoszący się ze swojego ukrycia z karabinem maszynowym w ręku, został zastrzelony. 7 Królewski Regiment Pancerny stracił dwóch zabitych i pięciu rannych. O godzinie 10:40 było po wszystkim. Zabrakło czasu na świętowanie, zwłaszcza wśród załóg czołgów, które natychmiast musiały zacząć uzupełnianie paliwa i amunicji. Hinduska 5. Brygada miała rozpocząć atak na Tummar West o godzinie 11:00. Plan był jak zwykle optymistyczny, więc gdy wsparcie czołgów opóźniło się z powodu burzy piaskowej, a siedem maszyn zostało zniszczonych na polu minowym, natarcie przesunięto na 13:35. Musiano kierować się wskazaniami kompasu, które szczęśliwe doprowadziły czołgi do wyłomu w murze. Jeszcze raz wdały się one w pojedynek z włoskimi artylerzystami, podczas gdy piechoty znalazła się w większych opałach niż w Nibeiwie. 1. batalion strzelców królewskich został doprowadzony na odległość 135 m do ogrodzenia przez bohaterskiego nowozelandzkiego kierowcę z 4. rezerwowej kompanii transportowej, który pochwycił karabin maszynowy i poprowadził natarcie, wołając: ''"Idę do was, bękarty!"''. Dwugodzinny atak z użyciem grantów ręcznych i bagnetów zakończył się wzięciem do niewoli 2 000 jeńców.
[[Plik:6 inch gun muzzle HMS Ladybird Bardia 1940 AWM 005000.jpeg|thumb|250px|Działo 152 mm na pokładzie kanonierki HMS "Ladybird" podczas ostrzeliwania [[Bardija (miasto)|Bardiji]], 31 grudnia 1940 roku]]
Uchodźcy opowiedzieli o "strasznych Matildach" w Tummar East, którego upadek nastąpił szybko, zwłaszcza po zorganizowaniu kontraktu w kierunku Tummar West - załamał się on błyskawicznie na otwartej przestrzeni. Pojedynczą Matildę odkomenderowano do przyjęcia kapitulacji, ale dowódca odmówił poddania się do momentu przeprowadzenia demonstracji siły wraz z ostrzałem artyleryjskim (niekoniecznie bezpośrednio skierowanym na Włochów). Zapadł zmrok - zrobiło się zbyt późno, aby uczynić cokolwiek więcej. W obozach panowała radość. Ludzie byli rozbawieni tym, co tam znaleźli - perfumy, zestawy do manicure, galowe mundury w kwaterach oficerskich i łóżka ze świeżą pościelą. Nawet kaprale wydawali się wieść bardziej luksusowe życie niż
{{cytat|{{fakt|''(...) wina z Frascati, Falerno i Chianti, puszki z delikatnymi ozorkami i tuńczykiem, parmezany wielkie jak koła od wozów, okrągłe puszeczki z wołowiną. Były tam wszystkie rodzaje warzyw(...)''|data=2012-12}}}}
Dalej na zachód 11. pułk huzarów dotarł o godzinie 9:00 do szosy nadbrzeżnej na zachód od Sidi Barrani i w towarzystwie 7. pułku huzarów odciął połączenia telefoniczne i dostawy wody. Czołgi 4.Brygady Pancernej znajdowały się na południowy wschód do Buq Buq. 6. Royal Tank Regiment oczekiwał spotkania koncentracji głównych sił pancernych przeciwnika, ale te zostały o noc odciągnięte w kierunku Nibeiwy. Po osiągnąć szosy 7. pułku huzarów otrzymał rozkaz oczyszczenia Wadi el Kharruba; atak zakończył się o godzinie 11:40, co zakończyło izolowanie wszystkich sił włoskich na wschód od tego miejsca.
Selby Force spędziła dzień 9 grudnia we frustrującym odosobnieniu, pozbawiona aktualnych informacji i poprawionych rozkazów. Zwracała baczną uwagę na Maktilę, gdy zaczęły się pierwsze potyczki, i jeszcze tego dnia dokonała próby okrążenia, podczas gdy gwardziści z 3. Coldstream Guards wolno poruszali się naprzód. Nocą, po powtarzającym się ostrzale z jednostek Royal Navy, obrońcy z 1. Dywizji Libijskiej wyślizgnęli się prosto w kleszcze uformowane przez 4. Brygadę Pancerną naciskającą z zachodu i brytyjską 16. Brygadę nadciągającą z południa. Dowódca Grupy Libijskiej w Sidi Barrani, generał Sebastiano Gallina, raportował Grazianiemu:
Linia 84:
Gdy nadszedł poranek, a wraz z nim burza piaskowa - i nadal nie było wsparcia pancernego - po brytyjskiej stronie brygadier C.E.N Lomax z 16. Brygady zdecydowały się przejąć inicjatywę. Gdy tylko ciężarówki transportujące 1. batalion z pułku Argyll and Sutherland Highlanders ruszyły, dostały się pod celny ostrzał artyleryjski i wojsko musiało zalegnąć na ziemi. Po ich prawej stronie 2.batalionu pułku Leicestershire miał więcej szczęścia - było nim przybycie 11 ocalałych czołgów Matilda z 7 Królewski Regiment Pancerny wraz z 1. batalionem pułku Queen's Royal Regiment - co pozwoliło przesunąć się im w lewo. Wśród szalejącej burzy piaskowej i przy brytyjskim ostrzale artyleryjskim zwalczającym Włochów, od zachodu rozwinęły się działania bitewne. Pomimo krótkiej wymiany ognia pomiędzy 1. A&SA i 2. Queen's osiągnęli oni swój cel, podczas gdy 2. Leicestershire przedzierał się po południowym obwodzie. Nagle Brytyjczycy ujrzeli wielką liczbę ludzi wyłaniających się z okopów, "jak gdyby szli do ataku". Było to 2000 zbiorowo poddających się "czarnych koszul".
Po przystąpieniu o godzinie 16:50 do walki 2. Camerons i 4.batalionu 6. pułku radżputów z rezerw dywizyjnych wszystko skończyło się do zapadnięcia zmroku. Generał Gallina poprosił o możliwość zwrócenia się do swoich żołnierzy i w pełnym emocji przemówieniu podziękował im za to, że "walczyli jak faszyści". Selby Force, wspomagana przez 6.Royal Tank Regiment, odcięta od 4.Brygady Pancernej, dalej zmagała się z obroną 1. Dywizji Libijskiej, która zredukowała siły 6. Royal Tank Regiment do siedmiu czołgów Cruiser i sześciu lekkich, a w efekcie zmusiła go do odstąpienia. Tylko dodanie artylerii hinduskiej 4. Dywizji i nacisk z zachodu przekonały Włochów następnego ranka, że dalszy opór jest bezsensowny. Rano 11 grudnia
Decyzja ta była skutkiem poważnej troski Gabinetu Wojennego, wywołanej obecnością znacznych sił włoskich w [[Abisynia|Abisynii]], choć tak naprawdę nie stanowiły one realnego zagrożenia. Churchill uparcie próbował skusić Sztab Generalny swoim planem zajęcia włoskiej wysepki [[Pantelleria]]. Choć Wavell obiecał jako uzupełnienie australijską 6.Dywizję, nie była ona od razu osiągalna, a poza pościgiem istniała jeszcze konieczność zajęcia się ogromną ilością jeńców i przejętym wyposażeniem. Co więcej, na południowym zachodzie 7 .Brygada Pancerna nie przeszkodziła w ewakuacji obozów Sofafi i Rabia, czego powodem była gęsta burza piaskowa. Tej nocy została ona wysłana w pościg za wojskami, które umknęły Buq Buq. 7. Brygada Pancerna nadal wiodło się źle. Była ona prowadzona przez pododdział z 11.pułku huzarów, który przedarł się do Buq Buq, by stwierdzić, że jest tam pusto. Zdając sobie sprawę z tego, że uderzenie głównych sił trafi na pustkę, wysyłano komunikaty radiowe, by skierować czołgi na flankę głównych sił wroga. Nie zostały one odebrane, bo wóz dowódcy brygady był zepsuty, a podpułkownik Combe, choć znajdował się w znakomitym miejscu, by oglądać rozwijającą się przed nim bitwę, nie był w stanie przejąć dowództwa aż do katastrofy, jaka przydarzyła się 3. King's Own Hussars. Gdy ich lekkie czołgi przeszły przez Buq Buq, weszły na teren pełen piaskowych wydm i słonych bagienek. Przed nimi roiło się od Włochów. Na nieszczęście obecność świetnie uplasowanej artylerii została zauważona dopiero wtedy, kiedy było za późno. Pojazdy 3. pułku huzarów grzęzły w błocie, aż do całkowitego zatrzymania.
Linia 92:
Do tego momentu Brytyjczycy w czasie operacji "Compass" wzięli do niewoli 38 tys. jeńców, zdobyli 237 dział oraz 73 średnie i lekkie czołgi. Powodzenie zawdzięczali głównie zaskoczeniu, które było efektem zastosowania doskonałych środków bezpieczeństwa. 7 grudnia Wavell wraz z rodziną dumnie pojawił się na wyścigach, po których wydano kolację dla starszych oficerów. Egipski premier Hussein Sirri Paşa pogratulował Wavellowi:
{{cytat|{{fakt|''Mam źródła, które informują mnie ciągle, co się dzieje i gratuluje najlepszym w dochowania tajemnicy w Kairze''|data=2012-12}}}}
Problem związany z utajnieniem wszystkie był brak pomysłu na to, co zrobić z jeńcami, którzy sprawiali
[[Plik:Awm 005307 Gun crew.jpg|thumb|300px|Brytyjskie stanowisko artyleryjskie podczas ostrzeliwania Bardiji w dniu 29 grudnia 1940 roku]]
Royal Navy ostrzelała już transport wlokący się szosą z As-Sallum do Bardiji.
Do tego celu sformowano dwie kolumny: Combeforce pod komendą oficera dowodzącego 11. pułkiem huzarów, z częścią tego pułku, dwoma bateriami Royal Horse Artillery i 2.Royal Tank Regiment, oraz Birksforce z pozostałością częścią 11. pułku huzarów (w tym 2.szwadronem samochodów pancernych RAF - doświadczoną jednostką z Palestyny) i 7. pułkiem huzarów. Przemieszczały się one w dzikim terenie, nie napotykając żadnego zorganizowanego oporu poza uciekinierami z różnych włoskich jednostek w Egipcie, mającymi nadzieję na znalezienie ratunku w Bardiji. <!-- Pomimo jednego ataku lotnicze i Włosi sformowali specjalny dywizjon, by na nie polować. --> Po ponad 20 uderzeniach z powietrza jednego dnia 11.pułk huzarów został w końcu zmuszony do wycofania się z akcji. W tym samym czasie 7.Brygada Pancerna napotkała niedaleko Fortu Capuzzo zacięty opór ze strony straży tylnej, który nie pozwolił im na przecięcie szosy As-Sallum - Bardija. Do świtu następnego dnia Włosi odnieśli sukces, przedzierając się do Bardiji.
{{cytat|{{fakt|''Czy można było temu zapobiec, czy nie - nie jestem w stanie stwierdzić. Czuję jednak, że pytanie o możliwość zapobiegnięcia ruchowi kolumn przeciwnika musi być postawione.''|data=2012-12}}}}
Niezdolność brytyjskich sił pancernych do operowania w warunkach nocnych miała się stać powracającym tematem w toku całej kampanii, ale na chwilę obecna sytuacja się nieco wyjaśniła. Potężne, różnorodne siły zajmowały Bardiję, inne duże zgrupowanie znajdowało się na terenie Tobruku, a fort w Sidi Omar bronił się. Wraz z ponownym objęciem dowodzenia 7.Dywizja Pancerna przez generała majora Michaela O'Moore'a Creagha, zadanie ich zniszczenia [[16 grudnia]] ponownie spadło na dowodzącego 4.Brygadą Pancerną. Układ obrony był bardzo podobny do tego, co znaleziono w poprzednich obozach jedyną różnicę stanowiło coś w stylu "Beau Geste" - biały fort w środku niczego.
Linia 103:
Kapitan Pat Hobart, dowodzący szwadronem "C" 2. Royal Tank Regiment (siostrzeniec Percy'ego Hobarta) opisał tę akcję:
{{cytat|{{fakt|Jechaliśmy zakosami, by uniknąć ostrzału, gdy 25-funtówki dokonały ataku ogniowego, a następnie uformowały się w linię i z maksymalną prędkością pognały na fort zgodnie z najlepszymi tradycjami >>Białej Armii<<. Wróg musiał przeżywać ciężkie chwile, ciesząc się zainteresowaniem 4.Royal Horse Artillery, więc pognaliśmy, strzelając ze wszystkich luf. Mój rozkaz dla szwadronu przewidywał przemieszczanie się do przodu przez umocnienia, czyniąc przy tym jak najwięcej zniszczeń, aż na drugą stronę, a potem powrót i atak z drugiej strony.|data=2012-12}}}}
Plan ten został jednak udaremniony w chwili, gdy czołg Hobarta uderzył w kamienną ścianę i zerwał koło napinające gąsienice. Zastępca dowódcy, kapitan David Wilkie, wprowadził swój pojazd na plac i zobaczył chronionego stalowym hełmem Hobarta, jak z wysokości wieżyczki ostrzeliwuje okolicę z rewolweru. W tym momencie "szalony galop" zakończył się, a wstrząśnięci Włosi oddali się do niewoli. W ciągu kolejnych dwóch tygodni ostrzał Bardiji z morza i powietrza stał się bardziej intensywny. 17 grudnia HMS "Aphis" wpłynął bezpośrednio do zatoki, zatopił kilka jednostek przybrzeżnych, strzelając z niewielkiej odległości, i wycofał się nietknięty. Próba podjęcia podobnego ataku następnego dnia została udaremniona przez ostrzał ruchomych dział. "Aphis", jego siostrzana jednostka "Ladybird" i "Terror" oprócz zadań agresywnych pełniły ważną rolę transportowców wody. Tam, gdzie to było możliwe, przechwycone włoskie ciężarówki wcielano do służby, aby dostarczały zaopatrzenie. Ścisłe instrukcje dla hinduskiej 4. Dywizji mówiły o nienaruszalności wysuniętych punktów zaopatrzenia, ale
=== Bardija ===
Linia 109:
Pierwszym australijskim oddziałem, który wszedł do akcji, był 6. pułk kawalerii. Wykonał on błyskotliwe akcje przeciwko garnizonom w Forcie Maddalena i Garn el Grein 11 i 12 grudnia. Główne siły australijskiej 16.Brygady rozpoczęły marsz z [[Aleksandria|Aleksandrii]] 12 grudnia, a tuż za nimi wkrótce ruszyły australijska 17.Brygada i dywizyjna kwatera główna. Australijska 19.Brygada była trzymana w gotowości do transportu morzem do Bardiji, na wypadek gdyby Włosi ją opuścili (to jednak nie nastąpiło). Włosi umocnili Bardiję i Tobruk stalą i betonem. Przechwycone plany ukazywały niemal nieprzerwaną 29-kilometrową linię zapór przeciwczołgowych rozciągających się łukiem wokół małego miasteczka, za którą znajdowała się podwójna linia wokół małego miasteczka, za którą znajdowała się podwójna linia podziemnych posterunków, numerowanych konsekwentnie od południa ku północy, otoczonych drutem kolczastym. Posterunki w czołowej linii znajdowały się odległości około 730 metrów od siebie i były chronione własnymi rowami przeciwczołgowymi, przykrytymi cienkimi deskami. Każdy posterunek posiadał jedno lub dwa [[Armata przeciwpancerna Böhler 4,7 cm|działa przeciwpancerne]] i do czterech karabinów maszynowych strzelających z zabezpieczonych betonowych wykopanych w ziemi stanowisk, połączonych ze sobą podziemnymi schronami. Chociaż schrony zapewniały znakomitą ochronę, stanowiska strzeleckie nie były osłonięte od góry, a łączące je okopy nie zostały konstrukcyjnie zabezpieczone przed ostrzałem. Druga linia posterunków rozciągała się łukiem 400 metrów za pierwszą, ale nie było tam rowu przeciwczołgowego i brakowało drutu kolczastego.
Sztab
Do [[Boże Narodzenie|Bożego Narodzenia]] utracono 20 żołnierzy od ostrzału i tak zwanych [[Mina AR-4|bomb-termosów]], czyli min przypominających termos, które uzbrajały się przy uderzeniu o ziemię, a do ich aktywacji wystarczyło poruszenie. Miny te Włosi rozrzucili z powietrza na dużym terenie. Pojawiły się również problemy z pracą służb kwatermistrzowskich, wynikające z konieczności zaopatrywania nie tylko własnych jednostek, lecz także wielu tysięcy jeńców. Otwarcie As-Sallum i przybycie z Palestyny 50 ciężkich ciężarówek niewiele mogło pomóc przy 40 procentowych stratach w pojazdach, spowodowanych trudnymi warunkami pustynnymi i brakami w serwisie mechanicznym.
W płaskim kamienistym terenie kopanie w ziemi było bardzo trudne i dlatego kryjówki często budowano z kamieni. Wiatr roznosił miałki, żółty pył, który cienką warstwą pokrywał wszystkie nie dość dobrze zapakowane przedmioty i sprawiał, że twarze nabierały żółtawo-szarego zabarwienia. Woda była racjonowana - pół galona (2,27 litra) dziennie na osobę musiało wystarczyć na wszelkie potrzeby, a gorący posiłek z nieuniknioną puszkowaną wołowiną serwowano raz dziennie. Na Boże Narodzenie Australijczycy otrzymali wyjątkowo podarunki - paczki z Australian Comforts Fund. Każda z nich zawierała pudding śliwkowy i śmietanę w puszkach, ciasto, owoce i ser. Brytyjczycy dostali więcej amunicji i paliwa oraz ostrzeżenie, aby dbali o broń i naboje przed atakiem. Dla każdego było jasne, że to nie koniec braków wody i jedzenia. 27 grudnia australijska 17. Brygada (2/6 batalionu) przejęła od brytyjskiej 16. Brygady przedpola prawej części frontu i w nocy z 29 na 30 grudnia przesunęła się na pozycje górujące nad Wadi Muatered, głęboko wcinającym się w nadmorski klif. Włoska obrona była tu bardziej aktywna niż na odcinku australijskiej 16.Brygady i zrobiono przejście na stanowiska ogniowe 2./2. pułku polowego, który został zluzowany.
Było nieco niedopatrzeń w rozkazach dotyczących udziału australijskiej 17. Brygady, której zdaniem miały być działania pozorujące na południu. Miał tego dokonać 2/6. batalion, co dla niedoświadczonych żołnierzy nie było zbyt łatwe. Mimo wszystko kontynuowano uszczegóławianie operacji, między innymi zamówiono 11 500 skórzanych kurtek do ochrony żołnierzy przed zimnem, nożyce do drutu kolczastego i specjalne gogle, które dotarły w chwili, gdy wyruszano na miejsca koncentracji. Taśm do oznaczania pól minowych nie dostarczono jednak na czas i żołnierzy robili je z flaneli używanej do oczyszczenia broni. Bombowce RAF-u wykonywały ciężkie naloty na umocnienia już od [[31 grudnia]], a [[2 stycznia]] dołączyła do nich Royal Navy. Jeszcze raz "Terror", "Aphis" i "Ladybird" ostrzelały pozycje wroga. Australijczycy byli o krok od wzięcia udziału w swojej pierwszej bitwie w II wojnie światowej. Prowadzące plutony posuwały się do przodu w asyście grup saperskich niosących [[Rura Bangalore|ładunki wydłużone]] - czterometrowe rury wypełnione [[amonal]]em, gdy pociski włoskiej artylerii zaczęły eksplodować, na szczęście głównie za ich plecami. Siedem grup saperskich, po trzech żołnierzy, zostało rozmieszczonych co ok. 55 m. Po przeniesieniu ognia własnej artylerii, saperzy podbiegli do szerokiego na 6 metrów pasa zasieków i wepchnęli pod nie po dwie rury, przepychając pierwszą za pomocą drugiej. Natychmiast po eksplozjach piechota ruszyła do przodu, podczas gdy saperzy w pośpiechu zasypywali rowy przeciwczołgowe. Stanowiska 49 i 47 zostały błyskawicznie opanowane, równie szybko padło stanowisko 46 w drugiej linii obrony. Po kolejnej półgodzinie zdobyto stanowisko 48, a druga kompania zmusiła się do poddania się stanowiska 44 i 45. Pozostałe dwie kompanie przesunęły się do przodu, gdyż pociski artyleryjskie zaczęły padać wokół wyrwy w drucie kolczastym. Po kilkuset metrach żołnierze dotarli do niewysokiego kamiennego muru, zza którego Włosi prowadzili gęsty, ale nieskuteczny ogień, i po krótkiej walce z użyciem bagnetów i granatów ręcznych zdobyli tę pozycję, biorąc około 400 jeńców.
[[Plik:Rolls-Royce Armoured Car Bardia 1940.jpg|thumb|[[Rolls-Royce Armoured Car]] ze zmodyfikowaną wieżą w pobliżu Bardiji w 1940 roku]]
O 6:30 wytoczono sześć przejść dla czołgów, oznakowano także miny pomiędzy zwojami drutu kolczastego. Pięć minut później dwa z przejść zostały otwarte i 23 Matildy z 7 Królewskiego Regimentu Pancernego w towarzystwie żołnierzy 2/2.batalionu, palących papierosy i śpiewających "South of the Border, ruszyły naprzód. Około 7:00 przejeżdżając przez przejścia, skręciły podwójnej linii stanowisk bojowych. Włosi walczyli twardo, ale nie byli w stanie zatrzymać Matild, które prowadziły gęsty ogień, wspieranych przed podążającymi za nimi żołnierzy, którzy atakowali napotkane schrony i okopy granatami i ogniem broni maszynowej. Jedna z kompanii została skierowana przeciwko stanowiskom włoskiej artylerii - Włosi bronili się, dopóki wszyscy nie padli martwi przy swoich działach. Kiedy 2/3. batalion, wspomagany przez szwadron "A" 6. pułku kawalerii, o godzinie 7:50 przechodził przez druty kolczaste, kurz był tak gęsty, że dowódcy plutonów nie mogli dojrzeć sąsiadujących jednostek i musieli posługiwać się kompasami. O 9:20 wszyscy osiągnęli swoje cele i połączyli się z 2/1. batalionem po lewej flance. W odległości od 800 do 1000 metrów zauważono stanowiska włoskich karabinów maszynowych. Australijczycy, wydający się olbrzymami w swoich długich płaszczach, wyłonili się z dymu i opanowali swoje cele, walcząc przy pomocy bagnetów i ciężkich, nabijanych gwoździami butów. Rozciągniętemu w cienką linię 2/3. batalionu zagroziło nagle pół tuzina włoskich czołgów, które uwolniły grupę 500 jeńców (bardzo szybko trafili oni z powrotem do niewoli pod groźbą ostrzału z karabinów maszynowych) i czyniły zamęt na południowej flance. Załogi dwóch Matild popijały w tym czasie herbatę i zlekceważyły zagrożenie, traktując to jako charakterystyczną dla Australijczyków przesadę - Włosi po prostu nie mogli nic takiego zrobić. W końcu włoskie czołgi unieszkodliwił pluton przeciwczołgowy wyposażony w trzy [[Armata 2-funtowa|dwufuntówki]] zamontowane na ciężarówkach; cztery z sześciu czołgów zniszczył kapral A.A. Pickett (ranny w tym starciu).
W międzyczasie kolumna włoskich jeńców kierująca się na tyły zadała kłam szacowanej ilości garnizonu. Do południa 6000 jeńców dotarło do tymczasowych miejsc koncentracji w pobliżu stanowiska 45. Eskortowało ich coraz mniej strażników, niechętnie delegowanych do tego zadania przez kompanie strzelców. Morale obrońców zostało dodatkowo osłabione przez 45-minutowy ostrzał wybranych cele w mieście przez działa 381
{{cytat| ''Wszystko, co mogło odpaść - anteny radiowe, zbiorniki na wodę, reflektory itp. - gdzieś znikło, a ślady nie mniej niż 46 bezpośrednich trafień wiele mówią o Matildach''}}
Plan był skomplikowany i mógł się nie powieść, ale dzięki determinacji żołnierzy, którzy nadal posuwali się do przodu, gdy ogień gęstniał wieczorem i w nocy, opanowano 2700 metrów linii obronnych i połowę Switch Line. Jak wiadomo, Mackay planował dla batalionu 2/6. działania demonstracyjne, ale rozkazy wydane przez oficera dowodzącego, podpułkownika A.H.L.Godfreya, głosiły: ''"2/6.batalion opanuje pozycję przeciwnika na Wadi Muatered na odcinku od stanowiska 3 do stanowiska 11"''. Wobec zaciekłej obrony, szczególnie skoncentrowanej wokół stanowiska 11, zapowiadał się bardzo ciężki dzień. Australijczycy wdarli się, ale zostali odrzuceni i musieli zadowolić się okrążeniem przeciwnika. Trzykrotnie Włosi organizowali zaciekłe kontrataki, ale do końca dnia, za cenę 38 poległych i zaginionych oraz 26 rannych, opanowano 550 metrów północnego brzegu wadi i zdobyto stanowisko 7 wraz z częścią stanowiska 9. Mackay był zainteresowany postępami. Podczas gdy dwie brygady konsolidowały się w nocy,
Od południa do zmroku na całej długości frontu (9 kilometrów) wzięto ponad 10 000 jeńców. Na północy demonstracyjne działania 6.Royal Tank Regiment i oddziału Wolnych Francuzów zakończyły się niepowodzeniem. Sierżant Harry Kirkham powiedział:
Linia 129:
A z drugiej strony oficer Royal Tank Regiment wzięty do włoskiej niewoli, gdy jego czołg się zepsuł, pojawił się w kwaterze głównej batalionu 2/1., aby zgłosić, że namówił Włochów w nadbrzeżnym wadi na północy do poddania się. Kiedy poproszono go, aby ich wprowadził do środka, odparł, że jest ich co najmniej 1500. Niezdolny do zajmowania się kolejnymi jeńcami oficer dowodzący odesłał go z powrotem, aby przetrzymał ich do następnego poranka. Bardziej na południe wyczerpanej 17.Brygadzie trudno było czynić postępy. Musiała ona stawić czoła skoncentrowanemu ogniowi artylerii i, pozbawiona wsparcia czołgów, otrzymała rozkaz zatrzymania się do momentu, gdy przyjdzie jej na pomoc wysłana z odsieczą australijska 19.Brygada z czołgami i artylerią. Nastąpiło to 5 stycznia i wszystko poszło gładko. Batalion 2/11., wspierany przez sześć Matild i batalion 2/4., zaatakował i zwyciężył. Przy tylko trzech utraconych żołnierzach w całej brygadzie do godziny 13:00 było po wszystkim. Wśród jeńców schwytanych przez 19.Brygadę było dwóch dowódców dywizji, zaskoczył luksus, który wszędzie znajdowali - emaliowe wanny, jedwabna odzież, kosmetyki, wytłaczany papier do notatek, rżnięte szkło.
Pojawienie się czołgów ostatecznie przekonało dowódcę stanowiska 11, że jego honor został ocalony. Nakazał wywiesić białą flagę. Podpułkownik Godfrey pośpieszył, by uścisnąć mu dłoń, podczas gdy wokół stanowiska obsadzonego normalnie przez jeden pluton mrowiło się 350 Włochów, w tym 26 oficerów. Cały ten tłum uzbrojony był w dwa działa polowe, sześć przeciwpancernych, 12 średnich i 27 lekkich karabinów maszynowych. Ich chęć do poddania się była jednym z niewielu przykładów determinacji okazanej przez obrońców. Wojska inżynieryjne nie znalazły żadnych uszkodzeń źródeł wody i pomp i oczekiwane 400 ton zaopatrzenia dziennie zaczęło płynąć w ręce zajmującej się dystrybucją nowozelandzkiej 5.kompanii kwatermistrzowskiej. W pułapce znalazło się 38 300 jeńców z 26 działaniami obrony wybrzeża , siedmioma działami średniego kalibru, 216 działami polowymi, 26 ciężkimi działami przeciwlotniczymi, 41 działami piechoty (kalibru 65
=== Tobruk ===
[[Plik:6 inch howitzers Tobruk Jan 1941 AWM 005610.jpeg|thumb|300px|Brytyjskie [[haubica 6-calowa|haubice 6-calowe]] ostrzeliwują Tobruk, styczeń 1941 roku]]
[[Plik:MatildaII.jpg|thumb|300px|Brytyjski czołg Matilda wjeżdża do Tobruku ze zdobytą włoską flagą, 24 stycznia 1941 roku]]
[[5 stycznia]] Wavell poinstruował Joint Planning Staff (Połączone Biura Planowania), aby rozważano skierowanie się na [[Bengazi]] jako "kwestię niecierpiącą zwłoki". Następnego dnia Churchill zażądał przebazowania kolejnych czterech lub pięciu dywizjonów lotniczych do Grecji (Longmore przekazał dwa), jak również przekierowania posiłków transportowych początkowo do Aleksandrii. Cztery dni później potwierdziły się najgorsze obawy Wavella. Churchill poinformował go, że musi dostosować swoje plany do "wyższych celów". Po zdobyciu Tobruku wszystkie operacji w [[Libia|Libii]] miały być "podporządkowane wsparciu Grecji", co wymagało "jasnej i aktywnej współpracy". Już na długo przed Bożym Narodzeniem uwaga premiera była skupiona na południowo wschodniej Europie i na możliwości otwarcia tam nowego frontu, co - pomimo sukcesów
1.pułk huzarów odkrył, że lądowisko Bir el Gubi jest opuszczone i zaśmiecone zniszczonymi i zepsutymi samolotami, więc poinformował o sukcesie operacji lotniczych. Longmore musiał także stawić czoła poważnym trudnościom, ponieważ wysłał do Grecji swoje drogocenne dywizjony i został bez żadnych rezerw. Ostatnie odczytane depesze przekonały Cabinet Defence (Radę Obrony) w Londynie, że niemiecka inwazja na Grecję jest nieunikniona i Wavell wraz z Longmore'em zostali wezwani do [[Ateny|Aten]] na konsultacje z greckim premierem, które miały odbyć się w drugim tygodniu stycznia. Dziwiąc się otrzymanym instrukcjom i rozważając realność wspomnianego zagrożenia, Wavell poinstruował
[[Archibald Wavell]] zdecydował o potrzebie uproszczenia łańcucha dowodzenia. [[Richard
{{cytat| ''Widok był poruszający. To wyglądało jak obrazek z arabskich baśni - miasto położone na końcu skalistego półwyspu z arabskimi dekoracjami i obronnym portem zdolnym do przyjmowania dużych jednostek"''}}
Fortyfikacjami były dwie współśrodkowe linie obronne z podziemnymi betonowymi stanowiskami, osłaniane zasiekami z drutu kolczastego, z tym że druga z nich nie była wykończona. Odwód obrony był długi na około 48 kilometrów, a według dokumentów przejętych w Bardiji siły obsadzające 128 stanowisk bojowych pod dowództwem generała Petassiego Manelli z XXII Korpusu miały liczyć 25 000 żołnierzy z 61.Dywizji "Sirte", dwa dodatkowe bataliony, siedmiotysięczny garnizon, wojska drugiego rzutu oraz zdemoralizowanych uciekinierów z Bardiji, 220 dział, 45 lekkich i 20 średnich czołgów.
Linie obronne były dłuższe, a siły obrońców mniej liczne niż w Bardiji. Atak nie mógł być przeprowadzony natychmiast, gdyż trzeba było czasu na dostarczenie niezbędnej amunicji, a
Intencją
[[Plik:Awm 005392 2nd11th.jpg|thumb|300px|22 stycznia 1941 roku. Żołnierze należący do 2/11. Batalionu Piechoty z australijskiej [[6 Dywizja Piechoty (Australia)|6. Dywizji Piechoty]] na południowym brzegu portu w [[Tobruk]]u po zniszczeniu włoskich zewnętrznych pozycji obronnych i po ataku na stanowiska artylerii przeciwlotniczej]]
18 stycznia patrol starannie zaznaczył linię frontu i podejścia, za pomocą pasków flaneli i przyczepionych do ciernistych roślin. W ciągu dwóch poprzednich nocy Wellingtony i Blenheimy zrzuciły na wroga 20 ton bomb, a monitor "Terror" i wspomagające go kanonierki zwiększyły swoimi pociskami dyskomfort obrońców. W ciemnościach nocy z 20 na 21 stycznia Australijczycy przesunęli się na pozycje wyjściowe, oczekując nawały ogniowej. Działa otworzyły ogień o 5:40 i wkrótce potem batalion 2/3. ruszył do przodu, prowadzony przez saperów z 2/1. jednostki polowej Royal Army Engineers, zaopatrzonych w ładunki wydłużone do przerwania zasieków. W jednym plutonie naliczono 20 ofiar pułapek minowych; "ludzie padali jak ścięte kwiaty". Było trochę zamieszania, gdy eksplodowały ładunki, i zdyscyplinowani podoficerowie motywowali swoich ludzi do ataku w typowo australijski sposób: ''"Naprzód, bękarty!"'' - krzyczeli i wspinali się na ściany rowów, zanim nie przywołali ich do porządku dowódcy kompanii. Dowódca batalionu również nawoływał do szturmy, dopóki dowódca kompani nie wyjaśnił mu, że jeden z ładunków nie wybuchł. Saperzy pośpieszyli do przodu, by sprawdzić wyłomy, a reszta ludzi ruszyła za nimi. Pod Bardiją nauczono się, że najważniejsza jest szybkość, i razem ludzie mieli na mundurach tylko skórzane kamizelki i dźwigali wyłącznie amunicję chroń i wypchane chlebaki. Poruszali się do przodu tak błyskawicznie, że zaskoczyło to nie tylko obrońców, lecz także ich sąsiadów. Stanowisko 56 zostało szybko zdobyte, a stanowiska 54 i 55 zaatakowane, przy czym opanowanie tego ostatniego zajęło pół godziny. Do 6:45 batalion 2/3. zajął pięć stanowisk i czołowe czołgi zaczęły się posuwać do przodu ze stałą prędkością
Batalion 2/6., następny w kolejce do wdarcia się do środka, przesunął się na prawą flankę batalionu 2/2. Za nim szedł szwadron "A" 6.pułk kawalerii w i 1.batalion Northumberland Fusiliers). Były one wyposażone w tuzin zdobycznych włoskich czołgów, na których namalowano duże skaczące kangury, aby uniknąć nieporozumienia. Batalion 2/6. został na chwilę powstrzymany przez obrońców stanowiska 62, które unicestwiono, wlewając do niego ropę zmieszaną z naftą i podpalając mieszaninę. Gdy australijska 16.Brygada rozwijała się, australijska 19.Brygada zdążyła już wedrzeć się w głąb włoskich pozycji. Przekroczyła linię obrony o 8:40 z piechotą w zwartym ugrupowaniu, pokonującą w ogniu zaporowym około 180 metrów w ciągu każdych dwóch minut. Z prawej batalion 2/11. osiągnął swoje cele bez żadnych strat, ale batalion 2/8. z lewej dostał się pod ciężki ostrzał, po tym jak batalion 2/4. zajął sektor kwatery głównej około 900 metrów od szosy. Siły 6.pułku kawalerii w [[Universal Carrier|Carrierach]] i jednym czołgu prowadziły batalion 2/8., gdy został on dotkliwie ostrzelany. Wkrótce stało się oczywiste, że ogień pochodził z dziesięciu nieruchomych czołgów wkopanych w ziemię. Wywiązała się seria drobnych utarczek między piechotą uzbrojoną tylko w lekką broń, rusznice przeciwpancerne i granaty a nieruchomymi stanowiskami punktu oporu. Nieustraszeni Australijczycy z batalionu 2/8. ruszyli do ataku bez wsparcia. Dopóki starczyło im impetu, zdobyli 22 czołgi i wzięli 1000 jeńców. Ale wyczerpanie energii nie trwało długo. Druga faza rozpoczęła się, gdy batalion 2/4. zaczął ruch w kierunku Fortu Solaro, przypuszczalnej kwatery głównej sił włoskich, a batalion 2/11. został wysłany do opanowania klifu górującego nad portem od południa, podczas gdy batalion 2/8. dalej przemieszczał się w kierunku Fortu Pilastrino.
Linia 156:
=== Darna ===
[[22 stycznia]]
[[24 stycznia]] 4.Brygada Pancerna związała walką siły włoskie składające się z 50 czołgów średnich na szlaku z Darny do El Mekili i zniszczyła dziewięć z nich za cenę utraty jednego Cruisera i sześciu czołgów lekkich. Straż przednia australijskiej 6.Dywizji dotarła do Martuby o godzinie 16:00 i o zmierzchu zluzowała Brytyjczyków. Carriery szwadronu "A" 6.pułku kawalerii spróbowały opanować lądowisko pod sporadycznym ostrzałem, ale choć nie był on ciężki, stało się jasne, że do oczyszczenia terenu niezbędna będzie akcja piechoty. O 12:30 batalion 2/11. rozładował się z ciężarówek 1,5 kilometra od Siret el Chreiba i Australijczycy ruszyli naprzód po obu stronach drogi. Kompania z lewej strony wdarła się w potyczkę z dwoma zamontowanymi na motocyklach karabinami maszynowymi, które jednak szybko zostały uciszone i żołnierze posuwali się naprzód przez otwarty teren, dopóki ogień broni maszynowe i artylerii z odległych o 3 kilometry wzgórz nie zmusił ich do zalegnięcia. Powoli jednak przemieszczali się dalej, stwierdzając obecność czterech czołgów
i ośmiu ciężarówek z zamontowanymi karabinami maszynowymi. Zatrzymało ich to aż do zmierzchu, który pozwolił im przesunąć się naprzód i zająć hangary oraz inne budynki lądowiska. W międzyczasie kompania po prawej osiągnęła północno-wschodni narożnik lądowiska, górującego nad Darną i wybrzeżem.
Pomiędzy świtem a godziną 8:00 batalion 2/11., wspomagany teraz przez własną artylerię, opanował wzgórza. Dołączyła do niego reszta sił brygady, a nieco na południe nieduży oddział wydzielony z batalionu 2/4. przekroczył wielki, głęboki na 213 metrów i szeroki na 1,6 kilometra wąwóz Wadi Darna, uważany przez Włochów za niemożliwy do przejścia. Sztabowcom
{{cytat|''Skoro Włosi byli w stanie odjechać swoimi czołgami w nocy, to nie widzę powodu, dla którego my nie moglibyśmy uruchomić naszych''}}
Chociaż nie miał zwyczaju rozwodzić się nad takimi błędami, dodał:
{{cytat|''Powiada pan, że dywizja pancerna wypadnie z gry po El Mekili. Obawiam się, że nie mogę się z tym zgodzić. Oni wypadną z gry dopiero wtedy, gdy żaden czołg nie będzie mógł się poruszać. Nic nam nie dadzą rezerwy pancerne, jeśli nie osiągniemy celu naszej kampanii''}}
Dywizja pancerna była w tym momencie zredukowana do 50 Cruiserów i 95 czołgów lekkich,ale
Próba zrehabilitowania się 4.Brygady Pancernej za nieudane zablokowanie przeciwnika została przerwana przez obfite deszcze, które zamieniły wąwozy w rzeki błota. [[29 stycznia]] pogoń odwołano. Teraz jednak Australijczycy mieli do zakomunikowania lepsze wiadomości z północy i otwarty szlak na pustynię, więc
[[28 stycznia]] Włosi nadal stawiali opór, ich artyleria była wspaniale ulokowana i zdolna do prowadzenia gęstego ostrzału określonego jako "bardzo ciężki, jeśli przyjmować europejskie standardy z roku [[1918]]". Tego wieczoru patrole z 11.pułku huzarów i 6.pułku kawalerii zacieśniły sieć na południu, a Mackay polecił swoim brygadom piechoty podjęcie energicznych działań mających na celu wyparcie nieprzyjaciela z zajmowanych pozycji. Było to jednak trudne zadanie, zwłaszcza na południu, gdzie znajdował się pogmatwany labirynt wzgórz. [[29 stycznia]] ostrzał był bardzo ciężki, szczególnie na terenie zajmowanym przez batalion 2/11. na północnym wschodzie. Następnego dnia we wczesnych godzinach porannych zaobserwowano w Darnie pożary, a krótko po brzasku patrol zameldował, że miasto zostało opuszczone, pozostał jedynie kilku Arabów, ładujących łupy na grzbiety osłów. Na zachód i południe od Darny leżą [[Al-Dżabal al-Achdar (góry w Libii)|Dżabal Achdar - Góry Zielone]], wnoszące się na wysokość 865 metrów i wystarczające żyzne, aby można było tam uprawiać oliwki i pomarańcze. Deszcze zmienił te pola w mokradła pełne czerwonego błota, a drogi i ścieżki przypominały trzęsawiska. Wielu Australijczyków cierpiało z powodu złamanych lub skręconych kostek i jeżeli uznać, że już na pustyni było trudno, to możliwości oferowane obrońcom przez wzgórza oznaczały, że tu lepiej na pewno nie będzie. Mackay martwił się również bardzo słabą dyscypliną drogową swoich kolumn i jedną z nich poprowadził nawet osobiście, kładąc wielki nacisk na możliwie szybkie kontynuowanie posuwania się na zachód, co znacznie utrudniały, jak to określił ''"małe, zdobyczne Fiaty, spalające paliwo australijskiego rządu i kierowane przez oficerów i żołnierzy"''.
Jego plan odcięcia sił włoskich od Bengazi wymagał wywierania ciągłego nacisku przez góry, ale opierał się głównie na możliwości odtworzenia wartości bojowej 7.Dywizji Pancernej. Otwarcie portu w Tobruku dla działań marynarki było niezbędnym punktem wyjście, ale
Kiedy Dorman-Smith opisał Wavellowi sytuację wraz z szczegółami śmiałego planu
=== Beda Fomm ===
W tym momencie pojawiły się dość poważne trudności natury logistycznej. Większość potrzebnych pojazdów znajdowała się daleko z tyłu w kolumnie dywizyjnej, a zgromadzenie wszystkich 140 wozów i odpowiednie ich sformowanie nie było łatwym zadaniem. Pojazdy 4.Royal Horse Artillery, wiozące rezerwową amunicję, musiały ją rozładować i zostać ponownie załadowane paliwem. Należało zorganizować oddzielną komunikację radiową, tak aby umożliwić łączność w sieci dywizji. Wyruszyli krótko przed świtem [[5 lutego]] - była to najdonioślejsza podróż w całej kampanii. Wśród wielkich tumanów kurzu widocznych z odległości wielu mil dla nielicznych pozostałych włoskich samolotów, siły Combeforce przedzierały się przez nieopisaną na mapach pustynię, posługując się wskazaniami kompasu. Koło południa żołnierze dotarli do szosy niedaleko Sidi Saleh, na południe od Beda Fomm. Nie było tam nikogo. Z 7.Dywizji Pancernej za plecami Combe szybko zorganizował blokadę drogi. Zbliżająca się operacja miała objąć teren wzdłuż drogi na długości około 24 kilometrów pomiędzy Beda Fomm i morzem. Grunt był piaszczysty, ale twardy i raczej płaski, z małymi wzgórkami i pewną liczbą niewielkich zboczy ciągnących się z północy na południe. W odległości 11 kilometrów od blokady znajdował się niewielki, okrągły pagórek przecięty po zachodniej stronie drogą. Nosił on nazwę The Pimple, czyli Pryszcz. Teren, który dawał dobre możliwości obserwowania drogi w górę i w dół, niedługo miał stać się areną zażartych zmagań. Na zachodzie rozciągała się wielka połać płaskiego gruntu, wchodząca w nadbrzeżne wydmy.
Po zatankowaniu do pełna ciężarówek korpusu piechoty, szwadron "C" 11.pułku huzarów przemieścił się na ten właśnie teren, aby zapobiec przedostawaniu się tamtędy nieprzyjaciela, podczas gdy szwadron "A" dragonów KDG został wysłany do ochrony szlaków na południe. Kompania "A" strzelców RB okopała się wokół drogi z dwiema kompaniami i ośmioma działami przeciwpancernymi, rozmieszczonymi na wschód na wznoszącym się terenie. Dziewiąte z nich zostało zdemontowane i przeniesione na piaszczyste wydmy. Czwarta kompania strzelców zajęła pozycję za nimi, zabezpieczając prawe skrzydło. Stanowiska dział przeciwlotniczych 106.Royal Horse Artillery nie są znane, ale dwa z nich z całą pewnością pokrywały obie strony drogi. Nie była to na pewno idealna pozycja do prowadzenia akcji opóźniającej, jeszcze mniej nadawała się ona do blokowania przeważających sił. Piechota miała niewiele czasu, aby się okopać. Zdążono postawić tylko kilka min, zanim o 14:30 pojawili się pierwsi Włosi. W zasięgu wzroku znalazł się długi konwój 5000 żołnierzy wraz z uchodźcami cywilnymi. Natychmiast kilka pojazdów wpadło na pozostawione miny lub padło ofiarą ostrzału 25-funtówek i samochód pancernych. Z obawy przed Carrierami i zdobycznymi włoskimi czołgami australijskiego dywizyjnego pułku kawalerii Włosi większość swych oddziałów bojowych skoncentrowali na tyle konwoju. Ponieważ większość walczących oddziałów znalazła się na północy, te, które blokowały drogę naprzeciwko Combeforce, składały się głównie z jednostek administracyjnych. Całkowicie zniszczony 10. pułk bersalierów rozpoczął serię niepołączonych i nieskoordynowanych ataków. Jako że brakowało im wsparcia artylerii i pojazdów opancerzonych, piechota i artyleria Combeforce odparła te natarcia dwukrotnie, potem jeszcze trzeci raz, gdy samochody pancerne jeździły tam i z powrotem, strzelając do każdego celu, jaki się pojawiał.
4.Brygada Pancerna Cauntera przybyła późnym popołudniem wraz ze wzmaganiem się nacisku na blokadę drogową. Combe zaproponował Creaghowi, że natychmiast zaatakuje kolumnę od strony zboczy na wschód. Caunter właśnie przechodził przez Antelat, gdy jego łącznościowcy przechwycili tę depeszę, a on od razu chętnie zgodził się na ten ruch, wysyłając 3. i 7. pułk huzarów z Royal Tank Regiment oraz 2.Royal Tank Regiment na ciągle wydłużającą się kolumnę. 7.pułk huzarów dotarł do Beda Fomm o 17:00. Żołnierze widzieli stamtąd włoską kolumnę rozciągającą się daleko w obu kierunkach i natychmiast ruszyli do natarcia. Gęstniejący mrok przerwał działania, ale zanim to nastąpiło, jeszcze dwie kolumny pojazdów i artylerii zostały ostrzelane w świetle rzucanym przez płonącą cysternę z paliwem. Jeńców strzegł jedynie sierżant huzarów uzbrojony tylko w pistolet Very, asystował mu jeden z wziętych do niewoli Włochów, który w pewniej chwili wręczył mu broń automatyczną. Płynnie mówiący po angielsku pomocny jeniec miał amerykański akcent, jako że przez 11 lat mieszkał w USA. Dwa czołgi M13 zostały zdobyte przez porucznika Normana Plougha z 2.Royal Tank Regiment, który podszedł do nich z boku, gdy jego Cruiser dotarł do końca ostrzelanego transportu zatrzymanego przez blokadę, którą on i jego towarzysze zbudowali z dwóch autobusów. Kazał kawalerzyście nazywającemu się Eldred "Taffy" Hughes wysadzić na zewnątrz załogi, co ten wykonywał, pukając w wieżyczki swoim rewolwerem. Gdy maszerowali razem na tyły, Hughes zauważył ''"włoskiego oficera w pięknym piaskowo niebieskim mundurze obszytym złotymi galonami"''. Natychmiast wydał mu rozkaz "dołącz", który pomimo protestu był wykonany. Później Hughes został odznaczony [[Distinguished Conduct Medal]].
Linia 188:
Australijczycy weszli do [[Al-Mardż|Barki (ob.Al-Mardż)]] [[5 lutego]] przy odgłosach detonacji wielkiej ilości amunicji, wysadzonej w magazynie wkrótce po przybyciu czołowych patroli, naciskających na tyły kolumny, teraz długiej już na 18 kilometrów. Tellera rozkazał "Electric Whiskers" Bergonzolemu wyrwanie się z pułapki- był to prawdziwy kielich trucizny. Artyleria przybywała w dużych ilościach, ale brygada pancerna "Babini" rozproszyła się, aby zabezpieczać tyły przed Australijczykami i skrzydła przed grupą wsparcia. Włoski dowódca był pozbawiony pomysłów i nieco podenerwowany. Planował zorganizować atak na Combeforce przy pomocy wszystkich sił pancernych, jakie były możliwe do zgromadzenia wokół Pryszcza, i uderzyć na blokadę flanki i od tyłu. Creagh rozkazał grupie wsparcia (1.KRRC i kilka dział) kierować się na osadę Sceleidima i zaatakować tyły kolumny, podczas gdy Combeforce i 4.Brygada Pancerna miały zacieśniać uścisk. Ich siły pancerne składały się z dwóch Cruiserów i trzech czołgów lekkich w oddziale kwatery głównej brygady, siedmiu Cruiserów i sześciu czołgów lekkich w 3.pułku huzarów, jednego Cruisera i 29 czołgów lekkich w 7.pułku huzarów i 12 Cruiserów i siedmiu czołgów lekkich w 2.Royal Tank Regiment. Caunter sądził, że Beda Fomm będzie punktem krytycznym, ale Creagh odmówił przekazania pod jego rozkazy 7.Brygady Pancernej (składającej się w tym momencie z 10 Cruiserów i ośmiu lekkich czołgów z 1.Royal Tank Regiment), jako że stanowiła ona jedyny odwód pancerny. Pozostawienie ich pod dowództwem 7.Brygady miało jednak ten skutek, że Caunter, przebywający osobiście na polu bitwy, nie mógł nawiązać z nimi bezpośredniej łączności i zintegrować ich działań z poczynaniami własnych wojsk.
Walka następnego dnia podzieliła się na dwa niezależne, ale powiązane ze sobą starcia - jedno wokół blokady drogowej Combeforce w Sidi Saleh, drugie 4.Brygady Pancernej pod Beda Fomm. Rankiem [[6 lutego]] żołnierzy przywitał silny wiatr i deszcz. Widoczność pogarszała się przez cały dzień z powodu nagłych porywów wiatru i zacinającego deszczu. Światło poranka zastało Włochów w rozproszonej kolumnie, rozciągającej się na całe mile wzdłuż drogi. Niektórzy podjęli wysyłek wykonywania ukryć przed pociskami i odprzodkowania dział, ale większość z nich siedziała stłoczona w pojazdach z włączonymi silnikami, mając nadzieje na szybki ruch w naprzód i wyrwanie się z pułapki. Lepsze morale i determinację wykazywali włoscy czołgiści podczas wcześniejszych starć - ich obecny stan ducha był beznadziejny. Podczas gdy 3. i 7.pułk huzarów operował wzdłuż całej długości kolumny w kierunku północnym, pierwszy atak przeciwko 2.Royal Tank Regiment wokół Pryszcza rozpoczął się o 8:30. Ugrupowanie dziesięciu [[M13/40]] zostało przywitane ogniem przez Cruisery A13 ze szwadronu "A" - ukrytego na stanowiskach odległych o 550 metrów - i zniszczone. Szwadron "A" wycofał się 1600 metrów na wschód pod następne zbocze (znane jako Meczet, z powodu tajemniczego białego grobowca), skąd zniszczył kolejne siedem M13, podczas gdy wolniejsze A9 i A10 szwadronu "C" manewrowały wokół Pryszcza, gdzie zniszczyły kolejne osiem włoskich czołgów. Kolumna, która ruszyła w kierunku Combeforce, została powstrzymana i zniszczona przez szwadron "A", przy czym wzięto 350 jeńców.
Wzgórze wkrótce zakwitło eksplozjami pod ogniem włoskiej artylerii i 2.Royal Tank Regiment musiał przetrwać ostrzał. Stan amunicji również zrobił się niebezpiecznie niski. Do północy około 40 włoskich czołgów średnich zostało unieruchomionych i porzuconych, ale nadal 50 lub więcej było w ruchu. Jedyny Cruiser zepsuł się, ale pośpiesznie naprawiono go w ciągu 25 przerażających minut w odległości 1800 metrów od linii wroga. Wsparcie ze strony 1.Royal Tank Regiment było niezbędne. Jednostka ta miała jednak problemy z łącznością i wydawało się, że zgubiła się gdzieś w burzy piaskowej niedaleko Antelat. Kawalerzysta "Topper" Brown z 2.Royal Tank Regiment opisał tego dnia walkę w następujący sposób:
Linia 194:
Kiedy 2.Royal Tank Regiment był gotowy, by powrócić do akcji po stracie kolejnych trzech czołgów na skutek awarii, Pryszcz został zajęty przez włoską artylerię, więc obsadzili pozycję 1600 metrów na południe. Caunter ponawiał żądania, aby Cruisery 7. Brygady Pancernej dołączyły do niego, ale zakłócenia łączności sprawiły, że musiał walczyć samotnie. Do godziny 15:00 7. pułk huzarów znalazł tyły włoskiej kolumny i zauważył liczne M13, przesuwające się w kierunku stanowisk 3.pułku huzarów. Zgodnie z rozkazami powinni je zatrzymać, lecz jedynymi środkami, jakie pozostawały do ich dyspozycji był blef i manewry. Gdy posterunek obserwacyjny Royal Horse Artillery został chwilowo wyłączony z walki, sytuacja stała się krytyczna. Wkrótce jednak przywrócono łączność z obserwatorami i baterią artylerii a także uciszono włoskie działa na Pryszczu. O godzinie 16:00 2.Royal Tank Regiment był w stanie powrócić, aczkolwiek z bardzo niewielkim zapasem amunicji. W tej sytuacji Caunter rozkazał 1.Royal Tank Regiment przesunięcie się w kierunku Pryszcza, ale przedłużające się zakłócenia łączności nie dopuściły do tego aż do zapadnięcia zmroku. 2.Royal Tank Regiment po raz kolejny wycofał się, aby uzupełnić zapasy, co nastąpiło pod osłoną dymu, a Pryszcz znowu zmienił właściciela.
W między czasie przy blokadzie drogowej przez cały poranek Włosi uparcie usiłowali wydostać się z pułapki zorganizowanej przez Combeforce. Ich ataki różniły się siłą i spoistością, ale wszystkie zostały odparte. Około 10:40 zbliżyły się trzy kolumny prowadzone przez piechotę i mające w swoim składzie liczne pojazdy. Kolumny poruszające się szlakiem na wschód od drogi i przez wydmy zostały wkrótce zatrzymane i zmuszone do kapitulacji. Tymczasem pojazdy posuwające się wzdłuż drogi, wspierane przez czołgi i działa, były gotowe do walki. Wywiązał się pojedynek pomiędzy włoskim [[Cannone da 75/27 modello 06|działem polowym 75 mm]] a armatą umieszczoną na ciężarówce, należącą do 106. Royal Horse Artillery, podczas którego te dwa działa walczyły ze sobą dokładnie na dystansie jednego kilometra (ich stanowiska były na słupkach kilometrowych). Brytyjski pojazd nie odniósł żadnych uszkodzeń, a włoska obsługa poddała się po pojawieniu się w ich tarczy działowej dwóch przestrzelin kalibru 37
Bergonzoli zdawał sobie sprawę, że jego plan się nie powiódł. Pozostające jeszcze w jego gestii siły pancerne liczyły około 30 czołgów i zdecydował się użyć ich w czołowym ataku na pozycje Combeforce.
Dowódca baterii przeciwpancernej major R.S. Burton, napisał później:
Linia 202:
W między czasie sam Burton przejął uszkodzone poprzedniego popołudnia portee i wraz ze swoim kucharzem i ordynansem przeprowadził je na skrzydło, oddając pięć strzałów do pięciu włoskich czołgów. Działą przeciwpancerne brygady strzelców i 25-funtówki zapisały na swoje konto pozostałe zniszczone czołgi, przy czym ostatni został unieruchomiony zaledwie 18 metrów od namiotu kasyna oficerskiego.
Wraz z zapadnięciem niesamowitej ciszy stało się oczywiste, że bez czołgów Włosi nie będą w stanie wywalczyć sobie wyjścia z pułapki. Białe flagi zaczęły pojawiać się tu i tam wzdłuż kolumny, a pojazdy opuszczały tłumy poddających się. Podpułkownik Callum Renton, dowodzący 2.RB, poprosił Burtona i jego ludzi o przedefilowanie przed nim i osobiście podziękował im w imieniu swojego batalionu, w którym było tylko trzech poległych i czterech rannych.
Usłyszawszy, że jest po wszystkim,
''"Lepiej wyślijmy wiadomość do Archego, co powinniśmy napisać?''. Dorman-Smith wymyślił myśliwską metaforę, która miała przemówić do Wavella. Brzmiała ona: ''"Lis zabity na polu.."''. Pelny tekst tej wiadomości wysłanej do Kairu bez zaszyfrowania, by ucieszyć Mussoliniego, brzmiał: ''"Myślę, że można to kreślić jako całkowite zwycięstwo"''.
== Następstwa ==
Starszy australijski oficer zapytał jednego ze sztabowców
Wiele jednostek walczących w Cyrenajce, w tym australijska 6.Dywizja, znalazło się w Grecji. Kilka tygodni później zostały po kolei przebazowane w wyniku inwazji niemieckiej. Dużo czasu musiało upłynąć, zanim Brytyjczycy po raz kolejny mogli pomyśleć o Trypolisie - tego samego dnia, kiedy kazano im się zatrzymać, przybył do Libii Erwin Rommel, za którym wkrótce miały podążyć pierwsze oddziały [[Afrika Korps|Deutsches Afrika Korps]].
Linia 217:
Na tym samym szczeblu możliwe są do odegrania konkretne akcje bojowe, takie jak zaatakowanie włoskich obozów czy bitwa pod Beda Fomm - to praktycznie gotowe scenariusze pojedynczych gier. Można je łatwo powiązać w miniaturowe kampanie poprzez połączenie dwóch głównych ognisk starć pod Beda Fomm, czy poprzez powiązanie ze sobą walk o Bardiję i Tobruk. W tym wypadku gry mogą odzwierciedlać realia historyczne, można też spróbować rozegrać kilka wariantów hipotecznych, przydzielając atakującym inne niż rzeczywiste oddziały, a obrońcom pozwalając na bardziej skutecznie rozstawienie jednostek. Po wybraniu planu obrony Włosi powinni jednak ograniczyć się jedynie do lokalnych kontrataków, natomiast wsparcie australijskiej artylerii powinno być znacznie limitowane, tak by wykorzystać je jedynie podczas naprawdę kluczowych walk. Trzeba jednak pamiętać, że nawet przy grze na poziomie batalionów, większość problemów, jakie pojawiają się w czasie rozgrywki, będzie natury taktycznej. Głównym problemem gracza odtwarzającego siły włoskie będzie mało efektywne dowodzenie i kontrola jego jednostek. Po obsadzeniu konkretnych stanowisk będzie mu bardzo mu bardzo trudno manewrować. Australijczycy natomiast muszą zwrócić szczególną uwagę na działania rozpoznawcze i staranne zaplanowanie szczegółów operacji. Dla bardziej doświadczonych graczy lub dla członków klubów pozostaje rozegranie kompanii w całości. Niestety, operacja "Compass" nie jest specjalnie popularna na rynku gier planszowych, gdyż przyćmiły ją późniejsze wyczyny Erwina Rommla. Być może wynika to też z faktu, że choć armia włoska w Afryce Północnej dysponowała w tym czasie olbrzymią przewagą liczebną, była tak źle dowodzona i mało mobilna, że stała na straconej pozycji w starciu z szybkim, mobilnym i dobrze dowodzonym przeciwnikiem, nawet znacznie mniej licznym - fakt ten trudno jest właściwie zbalansować podczas gry na poziomie strategicznym. Można jednak pokusić się o rozegranie całej kampanii przy użyciu zasad w rodzaju "Command Decision" lub "Corps Commander", mając po jednej stronie garstkę dywizji złożonych z różnego rodzaju sił, natomiast po drugiej dużą liczbę praktycznie identycznych wielkich jednostek. Trzeba jednak pamiętać, że w kampaniach pustynnych duże znaczenie ma zaopatrzenie, a co za tym idzie - transport. Na tym poziomie gry konieczne jest uwzględnienie tego faktu, gdyż pustynia to marzenie dla taktyka, ale koszmar dla logistyka.
Główne problemy, z którymi musieli się zmierzyć dowódcy wysokiego szczebla, miały naturę administracyjną. Fakt ten powinien zostać odzwierciedlony w grze. System musi uwzględniać codzienne zarządzanie potrzebami wszystkich jednostek wojskowych, co oznacza, że konieczne jest pamiętanie o transporcie żywności, amunicji i wody. Obie strony muszą rozważyć stworzenie magazynów polowych, konieczne też stają się uwzględnienie stanu zapasów, co ma bezpośrednie przełożenie na manewrowość sił. Prawdziwe trudności związane są z transportem. Brytyjczycy rozpoczęli kampanię mając wystarczające ilości środków transportowych, ale ponieśli ogromne straty (na pustyni około 40% pojazdów) i to właśnie braki transportu, wraz ze zwiększającą się odległością od macierzystych baz, były powodem, większości problemów
== Chronologia ==
Linia 225:
11 czerwca – [[Regia Aeronautica]] przypuszcza pierwszy [[Oblężenie Malty|atak na Maltę]]. 11. pułk huzarów rozpoczyna operacje w [[Libia (kolonia włoska)|Libii]].
28 czerwca – ginie głównodowodzący włoskimi wojskami w [[Afryka Północna|Afryce Północnej]], marszałek [[Italo Balbo]]. Zastępuje go marszałek [[Rodolfo Graziani]].
9 lipca – [[bitwa koło przylądka Stilo]], w której biorą udział [[Royal Navy|flota brytyjska]] i [[Regia Marina|włoska]]. Włosi wycofują się ponosząc ciężkie straty.
Linia 231:
3 sierpnia – [[Włoska inwazja na Somali Brytyjskie|inwazja Włoch na Somali Brytyjskie]].
19 sierpnia – Brytyjczycy ewakuują się z [[Somali Brytyjskie|Somali]].
16 września – Włosi zajmują [[Sidi Barrani]].
11/12 listopada – [[Atak na Tarent|atak]] lotnictwa brytyjskiej marynarki wojennej powoduje poważne straty wśród okrętów włoskich w [[Tarent|Tarencie]].
Linia 258:
== Zestawienie sił obu stron ==
=== Siły włoskie ===
Choć armia włoska, Regio Esercito, uczestniczyła w działaniach wojennych od pięciu lat, to walczyła ze słabo uzbrojonymi przeciwnikami w konfliktach typu kolonialnego i ewidentnie nie była gotowa do wzięcia udziału w nowoczesnej wojnie. Powszechną mobilizację zarządzono [[10 października]] [[1940]] r., a oddziały zamorskie wzmocniono. Chociaż nie brakowało zadziornych młodzieńców, którzy stanowili o liczebności wojsk, gorzej wyglądała sytuacja jeżeli chodzi o uzdolnieniu technicznym żołnierzy i doświadczeniu dowódców - wartość bojowa korpusu oficerskiego nie była wystarczająca. Po reorganizacji w [[1938]]r. utworzono "binarne" dywizje składające się z dwóch pułków piechoty. Zwykle przyjmowały one nazwę odpowiadającej brygady<ref>Lub sparowanych pułków, co sięgało jeszcze czasów [[Królestwo Sardynii|Królestwa Sardynii]], czyli 1815 roku</ref>, były również numerowane. Ich liczebność wynosiła 13 000 ludzi. Choć wiele miało szkieletową obsadę, dawały Mussoliniemu iluzję siły militarnej - żołnierze byli liczni, tyle że ich wyposażenie szwankowało. Z wyjątkiem wyspecjalizowanych jednostek, takich jak [[bersalierzy]], piechota cechowała się niską jakością, i to zarówno pod względem wyszkolenia, jak i dowodzenia.
Co więcej, [[Milicja Faszystowska]]<ref>Milizia Volontaria per la Sicurezza Nazionale – MVSN</ref>, znana jako Czarne Koszule (CCNN) tworzyła legiony, które weszły w skład dywizji piechoty w [[1940]]r., sformowano również pewną liczbę dywizji CCNN z libijskich kolonistów. Taka organizacja sprzyjała raczej politycznemu entuzjazmowi niż skuteczności bojowe, czego skutki były łatwe do przewidzenia. W samej [[Libia|Libii]] stworzono Regio Corpo di Truppe Libiche (Królewski Korpus Wojsk Libijskich), składający się z dwóch słabo wyszkolonych dywizji. W ich skład wchodziło 900 Włochów i 6500 żołnierzy tubylczych. Trzecia stworzona ad hoc dywizja, nazwana od nazwiska dowódcy Gruppo Maletti, została sformowana wokół pułku piechoty i zgrupowania czołgów. Kolejne grupy sił tubylczych utrzymywane na [[Sahara|Saharze]] broniły ważniejszych pustynnych oaz i wysuniętych posterunków. Składały się one z garnizonowych kompanii karabinów maszynowych, batalionu wielbłądziego i kompanii zmotoryzowanych (Compagnia Saharina). Guardia alla Frontiera (GaF), czyli straż graniczna, była zorganizowana w takim sam sposób jak we Włoszech - w jej skład wchodziły jednostki piechoty, artylerii i saperów. Odpowiadała za linie komunikacyjne oraz samą granicę, została podzielona na sektory działania: [[Bardija (miasto)|Bardija]], [[Tobruk]], [[Trypolis]].
Kiedy żołnierze Wspólnoty Brytyjskiej przechwycili włoski sprzęt, niespecjalnie im on zaimponował. Karabiny i broń maszynowa nie mogły równać się z ich uzbrojeniem. Włosi użytkowali lekką broń strzelecką kalibru od 6,5 do 7,34mm, a ich granaty ręczne wydawały się niegroźne już w odległości 2 metrów. Nawet artyleria zdawała się mieć nikłą siłę uderzeniową - na szczeblu dywizji wspierały ją bataliony moździerzy 81
[[10 czerwca]] w Libii stacjonowały dwie włoskie armie. 5.Armia w Trypolitanii miała na zachodzie tereny należące do [[Francja|Francji]], 10.Armia w Cyrenajce stała naprzeciw Brytyjczyków. Wraz z upadkiem Francji 10.Armia została wzmocniona jednostkami pochodzącymi z 5.Armii, tak że Brytyjczycy znaleźli się wyraźnie w mniejszości. Główną wadą było to, że dywizje przemieszczone do Libii określono jak "Autotrasportibile tipo Africa Settentriole", co sugerowało ich pełne zmotoryzowanie. Co prawda Włosi mieli więcej środków transportu niż armia niemiecka w [[1940]]r., ale były one przydzielone do formacji znajdujących się w dyspozycji i rezerwie nieudolnego dowództwa głównego. W odpowiedni czasie większość tych pojazdów trafiłaby do rąk Brytyjczyków, umożliwiając im posuwanie się naprzód. Niedostatki włoskiej armii nie ograniczały się do środków transportu i broni pancernej - nie było też wystarczającej ilości uzbrojenia przeciwpancernego i przeciwlotniczego. Braki w uzbrojeniu i nieudolność służb wywiadowczych, które często znacznie przeceniały siłę Brytyjczyków podczas kampanii, doprowadziły do tego, że Włosi jako żołnierze na polu bitwy cieszyli się niezasłużoną złą sławą. Wystawiając taką opinie, nie wzięto pod uwagę warunków, w jakich działali, zignorowano poświęcenie żołnierzy, zwłaszcza artylerzystów, którzy często walczyli, dopóki wszyscy nie padli martwi przy swych działach. Trzeba pamiętać, że więcej odwagi wymaga pójście do boju z kiepskim wyposażeniem i w imię niedorzecznej idei niż z pełną wiarą w własne instytucje wojskowe.
Linia 399:
Na Bliskim Wschodzie żadne napuszone przemówienia Churchilla o Armii Nilu nie mogły ukryć brytyjskiej słabości. W [[Egipt|Egipcie]], nominalnie niepodległym i neutralnym kraju, w którym wojska brytyjskie miały prawo operować w obronie [[Kanał Sueski|Kanału Sueskiego]], było tylko 36 000 żołnierzy. Dwudziestoletni król tego kraju, [[Faruk I]], wraz ze swym otoczeniem był daleki od entuzjazmu w kwestii obecności Brytyjczyków; władca otaczał się włoskimi dworakami. Sympatyzowanie środowisk rządowych i wojskowych z [[Państwa Osi|państwami Osi]] niepokoiło Brytyjczyków aż do ostatecznego zwycięstwa [[II bitwa pod El Alamein|pod El-Alamejn w 1942r.]] Własne siły wojskowe Egiptu były rozproszone, dbały o bezpieczeństwo wewnętrzne, i musiały być uzupełniane oddziałami brytyjskimi, które - podobnie rozproszone - zapewniały bezpieczeństwo wewnętrzne w [[Palestyna|Palestynie]]. Co ważne, dzięki generałowi Wavellowi standardy wyszkolenia i przygotowania do operacji pustynnych były wysokie. W przypadku [[7 Dywizja Pancerna (Wielka Brytania)|7.Dywizji Pancernej]] stało się tak dzięki generałowi majorowi [[Percy Hobart|Percy'emu Hobartowi]]. Przed wojną stał się on bardzo niepopularny w brytyjskiej armii z powodu nieuzasadnionego entuzjazmu, jaki wzbudzały w nim czołgi. Mimo to sformował "Ruchomą Dywizję" i nauczył swoich ludzi, jak mają działać na pustyni, szczególnie podkreślając główną rolę nawigacji. Niestety, po kłótni z Wilsonem Hobart został przeniesiony, a kolejne zmiany doprowadziły do utworzenia z dywizji dwóch brygad pancernych i grupy wsparcia. 7. Dywizja Pancerna została powołana [[11 czerwca]] [[1940]] r. i w owym czasie była to jedyna kompletna jednostka zdolna do aktywnej służby bojowej.
We właściwym czasie jako wzmocnienie przybyła hinduska 4.Dywizja, stopniowo zaczęli dołączać [[Australijczycy]] i [[Nowozelandczycy]]. Jako pierwsza pojawiła się australijska 6.Dywizja. Te jednostki [[Wspólnota Narodów|Wspólnoty]] były tworzone w oparciu o regulamin brytyjski. Dowództwo dywizji dysponowało trzema brygadami po trzy bataliony piechoty każda, trzema pułkami artylerii polowej, pułkiem kawalerii na potrzeby rozpoznania na średnich odległościach oraz wspierającymi oddziałami saperskimi i obsługowymi. W piechocie indyjskiej służyli żołnierze długoterminowi, a większość oficerów była Brytyjczykami. Wszyscy Australijczycy byli ochotnikami, pełnymi ducha bojowego i zdeterminowanymi, aby męstwem dorównać walecznym ojcom, którzy zdobyli reputację na tych samych piaskach pustyni i błocie [[Flandria (region)|Flandrii]] podczas [[I wojna światowa|I wojny światowej.]] Wszystkie siły brytyjskie były uzbrojone w godny zaufania karabin [[Karabiny Lee-Enfield|Lee-Enfield]] kalibru 7,7
Wsparcie pancerne składało się z wozów [[Universal Carrier]] w wielu odmianach, batalion piechoty miał co najmniej jeden pluton tych pojazdów. Dywizyjny pułk kawalerii wyposażony był w czołgi lekkie [[Vickers Carden Loyd Mark VI|Vickers Mark VI]], używane były również przez niektóre pułki 7.Dywizji Pancernej. Chociaż wszystkie te pojazdy były dość szybkie, to ich bardzo słabe uzbrojenie sprawiało, że nadawały się tylko do rekonesansu i wsparcia. Te pierwsze uzbrajano zwykle w [[Karabin przeciwpancerny Boys|rusznice przeciwpancerne Boys]] i w Breny, pozostałe wyposażono w karabiny maszynowe Vickersa o kalibrze 12,7
Po objęciu dowództwa nad siłami [[Royal Air Force|RAF]]-u na śródziemnomorskim i blisko wschodnim obszarze działań wojennych Longmore nie znalazł w wyposażeniu żadnych nowoczesnych myśliwców ani bombowców dalekiego zasięgu. Brakowało również części zamiennych i wyposażenia, więc bezzwłocznie zaczął się domagać uzupełnienia rezerw. W sierpniu 1940r. rozpoczęto modernizację lotnictwa, ale do końca roku dysponował tylko 87 myśliwcami [[Hawker Hurricane]], 85 sztukami [[Bristol Blenheim]], i 41 maszynami [[Vickers Wellington]]. Potrzeba było 70 dni, by zaopatrzenie dotarło do Egiptu. W lipcu 1940r. grupa techników została wysłana do [[Takoradi]], by rozpocząć pracę nad nowymi instalacjami niezbędnymi do utworzenia transyafrykańskiej trasy, którą miało być dostarczane wyposażenie - 140 maszyn miesięcznie. Tak dobrze wykonali oni swoje zadanie, że pierwszy kurs z posiłkami wystartował [[20 września]]<ref>Przez Fort Lamy, zdobyty przez [[Wolna Francja|Wolnych Francuzów]] ppłk. [[Philippe Marie Leclerc|Philippe'a Leclerca]] 29 sierpnia</ref>. Do końca października [[1943]]r. ponad 5 tysięcy samolotów zostało przetransportowanych do Egiptu szlakiem Takoradi. Na morzu, zwłaszcza po ataku na Tarent, Brytyjczycy mieli przewagę, głównie dzięki możliwością swoich lotniskowców. Wzmacniało ją poczucie niższości panujące wśród Włochów, którzy jeszcze przed rozpoczęciem wrogich działań twierdzili: {{cytat|Brytyjska siła morska w porównaniu z naszą nie może być określona inaczej jak tylko miażdżąca przewaga.}}
==== Dowódcy brytyjscy ====
[[2 sierpnia]] [[1939]] roku generał [[Archibald Wavell]] został mianowany głównodowodzącym (Commander-in-Chief) nowo utworzonego Dowódca Bliskiego Wschodu. Wstąpił do oddziału Black Watch (Royal Highland Regiment) w [[1901]]r. i był wybitnym studentem z wyróżniającym się dossier. Na swoim nowym stanowisku musiał zmierzyć się z olbrzymimi trudnościami i przygniatającymi konfliktami, z których nie jednymi były jego stosunki z premierem Winstonem Churchillem. W [[1940]]r. po wizycie Wavella w [[Londyn]]ie Churchil opisał go jako "dobrego, przeciętnego pułkownika". Sytuację pogarszało nie tylko to, że premier w znacznej mierze nie doceniał generała, lecz także nieustanne ingerowanie w szczegóły jego pracy, do tego stopnia, że w pewnym momencie Wavell rozważał nawet podanie się do dymisji. Na szczęście "The Chief", jak powszechnie go nazywano, odstąpił od tego pomysłu, co więcej, dawał zdumiewające pokazy sztuki dowodzenia, kontrolując symultaniczne działania, finalnie prowadzone na terenie 14 państw i terytoriów położonych na trzech kontynentach.
Generał porucznik [[Henry Maitland Wilson]] był głównodowodzącym wojskami brytyjskimi w Egipcie. Obdarzony pogodnym usposobieniem "Jumbo" Wilson stanowił kluczowy element całej maszynerii, ponieważ odpowiadał za tak ważne zadania jak dostarczanie wojsk do stref działań, zakwaterowanie ich, zapewnienie aprowizacji i wody pitnej, a jednocześnie planowanie różnorakich operacji. W osobie generała porucznika [[Richard
Podczas całej kampanii wojska lądowe otrzymywały istotne wsparcie od sił powietrznych dowodzonych przez marszałka lotnictwa Arthura Longmore'a, który zręcznie zachowywał swoje malejące rezerwy, by wywierać ciągły nacisk na lotnictwo włoskie. Urodzony w [[Australia|Australii]] Longmore miał 55 lat, gdy w maju [[1940]]r. został dowodzącym lotnictwem na basenie Morza Śródziemnego. Sir Maurice Dean powiedział o nim:
Linia 416:
- czyli obszarze około 4 000 000 mil kwadratowych - dysponując 29 dywizjonami głównie antycznych maszyn. Odległości, kurz i piasek oraz nieprawdopodobne braki w serwisowaniu połączone z typowym dla Churchilla brakiem zrozumienia i współczucia czyniły to zadanie Logmore'a jeszcze trudniejszym. Na pewno potrzebował on szczęścia, by "pozwolić sobie na blef posiadania fula przy dwóch parach na ręce". Była jeszcze 202.Grupa Powietrzna, składająca się z sześciu dywizjonów pod dowództwem komodora Raymonda Collishawa, Kanadyjczyka legitymującego się trzecim najwyższym wynikiem zestrzeleń w [[I wojna światowa|I wojnie światowej]]. Od pierwszego dnia, [[11 czerwca]], dzięki agresywnej taktyce RAF dysponował przewagą moralną nad Regia Aeronautica, ryzykował jednak straty większe niż te, na które mógł sobie pozwolić.
[[Royal Navy]] pod dowództwem wyróżniającego się morskiego komendanta czasu wojny, admirała [[Andrew Cunningham|Andrew Browne'a Cunninghama]] (stąd przydomek ABC), pomimo konieczności stawienia czoła "największym trudnością w historii brytyjskiej marynarki wojennej" była również wstanie zapewnić wartościowe wsparcie operacjom lądowym. Po objęciu funkcji przez głównodowodzącego na obszarze [[Morze Śródziemne|Morza Śródziemnego]] w czerwcu 1939r. głównym zadaniem Cunninghama było zapewnienie bezpieczeństwa konwojom na trasach do Egiptu i na Maltę, których znaczenie doskonale rozumiał. W późniejszym okresie kampanii, gdy zwiększyły się wymagania wobec floty wojennej dotyczące wsparcia działań na Cyrenajce i Grecji, nigdy się nie wahał. "Naprzód!" - sygnalizował aż do końca źle zapowiadanych przedsięwzięć. "Nie możemy zawieść wojsk lądowych". I rzeczywiście nigdy nie zawiódł, zawsze zapewniał niszczący ostrzał i pomagał usunąć trudności transportowe wzdłuż całego wybrzeża.
==== Wojska brytyjskie i Brytyjskiej Wspólnoty Narodów 7 grudnia 1940<ref>Poniższa lista nie jest wyczerpująca. Jednostki nie zawsze były dostępne; w bazach, na liniach komunikacyjnych i obszarach zaopatrzenia działało wiele pododdziałów – znajdowały się poza linią frontu, ale ich wysiłek był równie potrzebny, jak oddziałów frontowych.</ref> ====
Linia 424:
|-
|width="300px"|
'''SIŁY PUSTYNI ZACHODNIEJ (gen.por.[[Richard
'''Siły korpuśne:'''
Linia 431:
* 104.pułk Królewskiej Artylerii Konnej - Royal Horse Artillery, RHA (Essex Yeomanry) - [[Haubicoarmata 25-funtowa|działa 25 funtowe]]
* 51.pułk Royal Artillery RA (Westmoreland and Cumberland Yeomandry)- działa 25 funtowe
* 7.pułk artylerii średniej RA - działa 152
* 64.pułk artylerii śródziemnomorski RA - [[Armata 4,5-calowa|działa 114 mm]]
* 37.pułk lekkiej artylerii przeciwlotniczej RA - [[Bofors 40 mm|przeciwlotnicze działka Bofors 40 mm]]
Linia 447:
** szwadron "B" dragonów (1.King's Dragoon Guards) od lutego 1941r. - samochody pancerne Marmon-Herrington
** 3.RHA - 2-funtowe działka przeciwlotnicze
** 106.RHA (Lancashire Hussars)- działa przeciwpancerne Bofors 37
** 2.Field Squadron i 141.Field Squadron (Korpus Spaerów - Royal Engineers)
** jednostki łączności 7.Dywizji Pancernej (Królewski Korpus Łączności - Royal Corps of Signals)
** 270.polowa sekcja bezpieczeństwa (Korpus Wywiadu - Intelligence Corp)
** kompania żandarmerii polowej
*** 7.Dywizja Pancerna (Corps of Military Police)
'''Służby Dywizyjne'''
Linia 592:
* Corelli Barnett "The Desert Generals" (William Kimber, 1960)
* John Connell "Wavell: Scholar and Soldier" (William Colins, 1964)
* George Foty "General
* Ronald Lewin "The Chief" - Hithcinson, 1980
* Harold E.Raugh Jr "Wavell in the Middle East: A Study in Generalship" - Brassey's, 1993
| |||