Zeuksis z Heraklei: Różnice pomiędzy wersjami

Pochodził z [[Heraklea (Lukania)|Heraklei]] w [[Lukania|Lukanii]] (południowa [[Italia (kraina historyczna)|Italia]]). Jego prawdziwe imię brzmiało Zeuksippos. Był uczniem [[Demofilos z Himery|Demofilosa z Himery]] lub [[Neseus z Tazos|Neseusa z Tazos]], a być może terminował u obu. Pracował głównie w [[Ateny|Atenach]], [[Efez]]ie i [[Pella (starożytna Macedonia)|Pelli]] (na dworze [[starożytna Macedonia|macedońskiego]] króla [[Archelaos I Macedoński|Archelaosa]]). Zyskał tak wielką sławę i ogromny majątek, tak że spacerował po [[Olimpia (miasto)|Olimpii]] w płaszczu ze swoim imieniem wyszytym [[złoto|złotymi]] literami, a pod koniec kariery nie sprzedawał swoich dzieł, lecz je ofiarowywał, uważając, że nie ma na nie ceny. Był rywalem [[Parrasjos]]a. Sławny stał się ich „pojedynek”, w którym Zeuksis musiał uznać wyższość przeciwnika. [[Sokrates]], pomimo że znany był ze swojej [[pycha|pychy]], nazwał Zeuksisa ''[[Kalokagatia|kalos kagathos]]''.

Zeuksis był czołowym przedstawicielem iluzjonizmu malarskiego, nowego kierunku ostro krytykowanego przez [[Platon]]a za tworzenie złudnej iluzji rzeczywistości, szkodliwej społecznie. Zeuksis, rozwijając osiągnięcia [[Appolodoros z Aten (malarz)|Apollodorosa z Aten]], po mistrzowsku operował [[światłocień|światłocieniem]], a kształty modelował nie tyle linią co kolorem o różnym natężeniu. W tonacji kolorystycznej używał czasami efektu monochromatycznego w brązach i szarościach, co dawało wrażenie prostoty i celowej archaizacji. Opracował też własny [[kanon]] proporcji, podobno o "zbyt„zbyt dużych głowach i wiązaniach kości"kości”. Jako pierwszy stworzył ideał piękna kobiecego ciała w słynnym obrazie [[Helena Trojańska|Heleny]] (wykonanym na podstawie 5 modelek wyłonionych w konkursie) dla [[Herajon]]u w [[Kroton]]ie. Namalował również pierwszą scenę rodzajową (''Rodzina Centaurów'' dla Aten; oryginał zrabowany przez [[Sulla|Sullę]] w [[86 p.n.e.]] zatonął podczas transportu). Zeuksis humanizował naturę [[mitologia|mitologicznych]] [[hybryda|hybryd]], przydając im ludzkie cechy psychofizyczne (np. sławny Pan o ludzkich nogach w Pelli, Tryton i Boreasz w Atenach, ''Związany Marsjasz''). Wczesne obrazy artysty cechował [[etos]] (np. Penelopa), późniejsze niekiedy – [[patos (estetyka)|patos]] i zestawianie [[kontrast]]ów (m.in. ''Herakles jako dziecko duszący węże w obecności Alkmeny i Amfitriona'' dla świątyni [[Zeus]]a w [[Agrygent|Agrigentum]]). Niezwykły iluzjonizm jego dzieł podkreśla anegdota o obrazie ''Chłopiec z winogronami'' (namalowanym na konkurs z Parrasjosem), które miały wabić ptaki. Repliki jego dzieł można zobaczyć w malowidłach [[Pompeje|pompejańskich]] i [[Herkulanum|herkulańskich]].

* Praca zbiorowa, ''Encyklopedia sztuki starożytnej'', WaiFpraca zbiorowa, WAiF i Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1998, s. 615, ISBN 83-01-12466-0 (PWN), ISBN 83-221-0684-X (WaiFWAiF)

* Rachet G., ''Słownik cywilizacji greckiej'', Wydawnictwo „Książnica”, Katowice 2006, s. 416, ISBN 83-7132-919-9.