João Bernardo Vieira: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
m uproszczenie wywołania szablonu {{Kontrola autorytatywna}} |
poprawa linków do przek., WP:SK, uzup. |
||
Linia 6:
| data śmierci = [[2 marca]] [[2009]]
| miejsce śmierci = [[Bissau]]
| funkcja = {{flaga|Gwinea Bissau}} [[
| partia = ''niezależny''
| od = [[1 października]] [[2005]]
Linia 12:
| poprzednik = [[Henrique Rosa]]
| następca = [[Raimundo Pereira]] (p.o.)
| odznaczenia = {{order|OSE|KOLL}}
| www =
| commons =
| quote =
| 2 funkcja = {{flaga|Gwinea Bissau}} [[
| 2 partia = Afrykańska Partia Niepodległości Gwinei i Zielonego Przylądka (PAIGC)
| 2 od = [[16 lutego]] [[1984]]
Linia 21 ⟶ 22:
| 2 poprzednik = [[Carmen Pereira]]
| 2 następca = [[Ansumane Mané]]
| 3 funkcja = {{flaga|Gwinea Bissau}} [[
| 3 partia =
| 3 od = [[14 listopada]] [[1980]]
Linia 34 ⟶ 35:
| 4 następca = [[Victor Saúde Maria]]
}}
'''João Bernardo („Nino”) Vieira''' (ur. [[27 kwietnia]] [[1939]] w [[Bissau]], zm. [[2 marca]] [[2009]] w Bissau) – polityk [[Gwinea Bissau|Gwinei Bissau]]. Przywódca kraju w latach 1980-1994. Prezydent w latach 1994-1999. Objął władzę i został obalony w wyniku zamachu stanu. Wybrany po raz drugi na prezydenta w demokratycznych wyborach w 2005. Zginął w [[Zamachy w Gwinei Bissau
▲'''João Bernardo („Nino”) Vieira''' (ur. [[27 kwietnia]] [[1939]] w [[Bissau]], zm. [[2 marca]] [[2009]] w Bissau) – polityk [[Gwinea Bissau|Gwinei Bissau]]. Przywódca kraju w latach 1980-1994. Prezydent w latach 1994-1999. Objął władzę i został obalony w wyniku zamachu stanu. Wybrany po raz drugi na prezydenta w demokratycznych wyborach w 2005. Zginął w [[Zamachy w Gwinei Bissau w 2009|zamachu w 2009]].
== Działalność wojskowa ==
João Bernardo Vieira urodził się w 1939 w [[Bissau]] w ówczesnej [[Gwinea Portugalska|Gwinei Portugalskiej]]. Z wykształcenia elektryk, w 1960 dołączył do uformowanej cztery lata wcześniej Afrykańskiej Partii Niepodległości Gwinei i Zielonego Przylądka (PAIGC, ''Partido Africano da Independência da Guiné e Cabo Verde''), organizacji dowodzonej przez [[Amílcar Cabral|Amílcara Cabrala]] i dążącej do uzyskania niepodległości przez Gwineę Portugalską i [[Geografia Republiki Zielonego Przylądka|Wyspy Zielonego Przylądka]] od [[Portugalia|Portugalii]].
W latach 1963-1974 PAIGC prowadziła wojnę partyzancką z Portugalią. Vieira odgrywał w trakcie jej trwania kluczową rolę. Zyskał sobie pseudonim wojenny ''Nino''. W 1964 został dowódcą frontu południowego. Od 1965 do 1967 był wiceprzewodniczącym Rady Wojennej PAIGC. Następnie delegatem Biura Politycznego na froncie południowym (1967-1970). W 1973 został zastępcą sekretarza generalnego PAIGC. We wrześniu 1973 PAIGC ogłosił niepodległość nowego państwa [[Gwinea Bissau|Gwinei Bissau]], która we wrześniu 1974 została uznana przez Portugalię. Pierwszym prezydentem został brat zamordowanego Amilcara Cabrala, [[Luís Cabral]]. W latach 1973-1978 Vieira pełnił funkcję przewodniczącego Ludowego Zgromadzenia Narodowego. Od 28 września 1978 do 14 listopada 1980 był premierem Gwinei Bissau.
== Zamach stanu i objęcie władzy ==
Młode państwo od początku swego istnienia znajdowało się w trudnej sytuacji gospodarczej. Pozbawione surowców, było najbardziej zacofaną kolonią portugalską w [[Afryka|Afryce]], co wzbudzało nastroje antyrządowe. Dodatkowo w szeregach PAIGC dochodziło do konfliktów między Gwinejczykami z kontynentu a Kabowerdyjczykami z wysp, stanowiącymi elitę polityczną. João Bernardo Vieira, który w odróżnieniu od prezydenta Cabrala był Gwinejczykiem, wykorzystał niechęć do Kabowerdyjczyków i społeczne niezadowolenie z polityki rządu i 14 listopada 1980 dokonał w Bissau bezkrwawego zamachu stanu. Prezydent Cabral został zatrzymany na 13 miesięcy, a następnie wygnany. Vieira przejął władzę i stanął na czele 9-osobowej Rady Rewolucyjnej. Zamach stanu Vieiry doprowadził do ostatecznego podziału PAIGC na część gwinejską i kabowerdyjską oraz położył kres planom stworzenia wspólnego państwa.
W 1984 w kraju przyjęta została nowa konstytucja, która przywracała rządy cywilne. Na trzy dni, od 14 do 16 maja 1984, jako tymczasowy prezydent władzę w kraju przejęła przewodnicząca Ludowego Zgromadzenia Narodowego, [[Carmen Pereira]]. 16 maja 1984 Joao Bernardo Vieira objął nową funkcję przewodniczącego Rady Państwa (szef państwa). W 1985 Vieira brutalnie spacyfikował próbę przeprowadzenia w kraju zamachu stanu.
Na początku lat 90. w Gwinei Bissau rozpoczął się okres demokratyzacji życia politycznego. W 1991 Vieira zniósł zakaz funkcjonowania partii politycznych. Została opracowana nowa konstytucja, ustanawiająca demokratyczne wybory i stanowisko prezydenta jako szefa państwa. W 1994 odbyły się pierwsze w historii wybory prezydenckie.
Linia 51:
W pierwszej turze wyborów 3 lipca 1994 Vieira zdobył 46,2% głosów. Ponieważ żaden z ośmiu kandydatów nie zdobył większości 50% głosów, 9 sierpnia 1994 odbyła się druga tura wyborów. Vieira pokonał w niej [[Kumba Ialá|Kumbę Ialę]], byłego członka PAIGC i przywódcę Partii na rzecz Odnowy Społecznej (PRS), zdobywając 52% głosów poparcia<ref>[http://africanelections.tripod.com/gw.html Elections in Guinea-Bissau], African Elections Database.</ref>. Wybory uznane zostały za wolne i demokratyczne. 29 września 1994 Vieira został zaprzysiężony na stanowisku prezydenta Gwinei Bissau.
W czasie swej prezydentury Vieira zdołał utrzymać wpływy i pozycję w partii. W maju 1998 został wybrany przewodniczącym PAIGC na kolejną kadencję.
== Zamach stanu i utrata władzy ==
6 czerwca 1998 Joao Bernanrdo Vieira odwołał ze stanowiska szefa sztabu generała [[Ansumane Mané]]. Został on bowiem oskarżony o niedopełnienie swoich obowiązków i przymykanie oczu na szmuglowanie broni z Gwinei Bissau do rebeliantów w senegalskiej prowincji [[Casamance]]. 7 czerwca gen. Mane zbuntował się i dokonał w [[Bissau]] zamachu stanu. Wraz ze swoimi oddziałami zajął koszary i najważniejsze miejsca stolicy, w tym lotnisko. W kraju rozpoczęła się walka wojsk lojalnych prezydentowi z siłami rebeliantów. Poparcia prezydentowi Vieirze udzielił sąsiedni [[Senegal]] oraz [[Gwinea]], którzy przysłali swoje wojska. Walki rozlały się na cały kraj, powodując duże zniszczenia i wojnę domową. 1 listopada 1998 obie strony podpisały porozumienie w [[Abudża|Abudży]] w [[Nigeria|Nigerii]], zgadzając się na powołanie rządu jedności narodowej, zastąpienie senegalskich i gwinejskich wojsk siłami pokojowymi [[Wspólnota Gospodarcza Państw Afryki Zachodniej|ECOWAS]] oraz na przeprowadzenie wyborów parlamentarnych do marca 1999.
Jednakże wycofywanie obcych wojsk i organizacja wyborów oddalały się w czasie. W maju 1999 prezydent Vieira ogłosił przesunięcie wyborów z marca na koniec grudnia 1999. Spowodowało to wybuch nowych walk w [[Bissau]] 6 maja 1999. Już następnego dnia wojska prezydenckie poddały się, a Vieira szukał schronienia w ambasadzie portugalskiej<ref>[http://news.bbc.co.uk/2/hi/africa/337853.stm ''"Guinea-Bissau palace ablaze"''], BBC News, 7 maja 1999.</ref><ref>[http://www.irinnews.org/report.aspx?reportid=6505 ''"GUINEA BISSAU: Loyalist troops capitulate"''], Irin News, 7 maja 1999.</ref>. Tymczasowym prezydentem został przewodniczący parlamentu, [[Malam Bacai Sanhá]].
12 maja 1999 Joao Bernardo Vieira został pozbawiony funkcji przewodniczącego PAIGC. W czerwcu 1999 opuścił Gwineę Bissau i wyjechał do [[Portugalia|Portugalii]] celem podjęcia leczenia. Obiecywał swój powrót, jednak już na miejscu poprosił o azyl i pozostał zagranicą<ref>[http://news.bbc.co.uk/2/hi/africa/366762.stm ''"Africa Deposed Guinea-Bissau's president arrives in Portugal"''], BBC News, 11 czerwca 1999.</ref>. We wrześniu 1999 Vieira został wydalony z PAIGC za "zdradzieckie przestępstwa, popieranie i podburzanie do wojny oraz praktyki niezgodne ze statutem partii"<ref>[http://www.irinnews.org/Report.aspx?ReportId=9028 ''"PAIGC chooses new chairman, expels Vieira"''], Irin News, 10 września 1999.</ref>.
== Powrót do kraju i do prezydentury ==
[[Plik:João Bernardo Vieira visit to Brasil, 1822WD944.jpg
[[Plik:João Bernardo Vieira and Lula da Silva, 14112007G00016.jpg
7 kwietnia 2005 Joao Bernardo Vieira powrócił do [[Gwinea Bissau|Gwinei Bissau]], po niespełna 6 latach nieobecności. Na stadionie w stolicy witało go 5 tysięcy osób<ref>[http://www.irinnews.org/report.aspx?reportid=53798 ''"GUINEA-BISSAU: Nino Vieira returns from exile to a hero's welcome"''], Irin News, 7 kwietnia 2005.</ref>. 16 kwietnia 2005 ogłosił swój start w wyborach prezydenckich w czerwcu 2005 jako kandydat niezależny<ref>[http://www.irinnews.org/report.aspx?reportid=53950 ''"GUINEA-BISSAU: Nino Vieira says he will contest presidential election"''], Irin News, 18 kwietnia 2005.</ref>.
W pierwszej turze wyborów 19 czerwca 2005 Vieira z wynikiem 28,9% głosów zajął drugie miejsce, za [[Malam Bacai Sanhá|Malamem Bacia Sanhą]] (35,5%), kandydatem jego dawnej partii PAIGC. 2 lipca 2005 [[Kumba Ialá]] z Partii na rzecz Odnowy Społecznej (PRS), który zajął trzecie miejsce udzielił poparcia Vieirze, uznając go za symbol niepodległości i jedności kraju<ref>[http://www.irinnews.org/report.aspx?reportid=55242 ''"GUINEA-BISSAU: Kumba Yala to back Nino Vieira in second round of presidential election"''], Irin News, 4 lipca 2005.</ref>. W drugiej turze wyborów 24 lipca 2005 Vieira zdobył 53,35% głosów i z przewagą niespełna 20 tysięcy głosów pokonał kandydata PAIGC<ref>[http://news.bbc.co.uk/2/hi/africa/4723627.stm ''"Army man wins G Bissau election"''], BBC News, 28 lipca 2005.</ref>. 1 października 2005 został zaprzysiężony na stanowisku [[
28 października 2005 prezydent Vieira zdymisjonował rząd [[premierzy Gwinei Bissau|premiera]] [[Carlos Gomes Júnior|Carlosa Gomesa Júniora]] z PAIGC, uzasadniając to potrzebą utrzymania stabilności w rządzeniu krajem. 2 listopada 2005 nowym szefem rządu mianował swojego politycznego współpracownika, [[Aristides Gomes|Aristidesa Gomesa]]<ref>[http://www.irinnews.org/report.aspx?reportid=56982 ''"GUINEA-BISSAU: President appoints controversial new prime minister"''], Irin News, 2 listopada 2005.</ref>.
W marcu 2007 PAIGC zawarła sojusz z Partią na rzecz Odnowy Społecznej (PRS) oraz Zjednoczoną Partią Socjaldemokratyczną (PUSD) i wspólnie z nimi przegłosowała wotum nieufności wobec rządu Gomesa<ref>[http://www.int.iol.co.za/index.php?set_id=1&click_id=68&art_id=nw20070313231746241C654497 ''"Vieira rejects calls to dissolve government "''], IOL, 14 marca 2007.</ref>. 9 kwietnia 2007 nowym szefem rządu został [[Martinho Ndafa Kabi]]z PAIGC<ref>[http://www.iol.co.za/index.php?set_id=1&click_id=86&art_id=nw20070410123233285C650762 ''"Guinea-Bissau appoints consensus premier"''], IOL, 10 kwietnia 2007.</ref>.
5 sierpnia 2008, po wycofaniu się PAIGC z koalicji rządzącej prezydent Vieira rozwiązał parlament<ref>[http://www.irinnews.org/Report.aspx?ReportId=79660 ''"GUINEA-BISSAU: Uncertain future as President dissolves government"''], Irin News, 6 sierpnia 2008.</ref> i rozpisał nowe wybory parlamentarne na listopad 2008, które wygrała PAIGC.
23 listopada 2008 Vieira przeżył nocny atak zamachowców na swój dom. Zamachowcy po trzygodzinnej walce ze strażą prezydencką, w której zginął jeden żołnierz, zdołali wtargnąć do posiadłości prezydenta. Vieira zdołał jednak opuścić dom, a zamachowcy zostali ostatecznie schwytani. W swoim przemówieniu telewizyjnym Vieira stwierdził, że celem zamachowców była fizyczna eliminacja jego osoby. Zapewnił jednak o przejęciu kontroli nad sytuacją<ref>[http://news.bbc.co.uk/2/hi/africa/7744466.stm ''"G-Bissau leader survives attack"''], BBC News, 23 listopada 2008.</ref><ref>[http://a.abcnews.com/International/wireStory?id=6315188 ''"Guinea-Bissau President Escapes Coup Attempt"''], abc News, 23 listopada 2008.</ref>.
== [[Zamachy w Gwinei Bissau
2 marca 2009 [[
Wczesnym rankiem żołnierze związani z zabitym generałem Na Waie wtargnęli do posiadłości prezydenta i otworzyli ogień. W trakcie ucieczki prezydent Vieira został śmiertelnie ranny. Rzecznik armii komandor Zamora Induta oficjalnie poinformował o śmierci prezydenta, stwierdzając jednak przy tym, że w kraju nie doszło do zamachu stanu. Zaprzeczył również, że atak był zemstą i odwetem za zamach na szefa sztabu. Poinformował, że armia nie zamierza przejmować władzy i respektuje porządek konstytucyjny. Zgodnie z konstytucją funkcja pełniącego obowiązki szefa państwa przypadła przewodniczącemu parlamentu [[Raimundo Pereira|Raimundo Pereirze]]<ref>[http://www.fortmilltimes.com/106/story/476018.html ''Soldiers assassinate Guinea-Bissau president''], For Mill Times, 2 marca 2009.</ref><ref name=tvn24>{{cytuj stronę |url = http://www.tvn24.pl/12691,1588726,0,1,prezydent-zginal-w-zemscie-za-smierc-generala,wiadomosc.html |tytuł = Prezydent zginął w zemście za śmierć generała |autor = Reuters, PAP, rian.ru |opublikowany = [[TVN24#TVN24.pl|tvn24.pl]] |data = 2009-03-02 |data dostępu = 2009-05-05}}</ref> .
Linia 96:
{{Kontrola autorytatywna}}
{{
[[Kategoria:Odznaczeni Orderem Świętego Jakuba od Miecza (Portugalia)]]
[[Kategoria:Premierzy Gwinei Bissau]]
[[Kategoria:Prezydenci Gwinei Bissau]]
| |||