System waluty złotej: Różnice pomiędzy wersjami

Granice dopuszczalnych odchyleń rynkowych kursów walutowych wynoszą ok. ± 1%. Wyznaczają je koszty przywozu lub wywozu złota związane z płatnościami zagranicznymi. Są to tzw. punkty złote.

Jednostki pieniężne wszystkich państw są określone na takich samych podstawach – zawartości w nich złota – dlatego też ich wartości relatywne można wyznaczyć przez podzielenie odpowiednich zawartości złota. Współczynnik ten, nazywany [[parytet]]em, jest abstrakcyjną [[cena relatywna|ceną relatywną]] (relatywną ceną referencyjną).

Równowaga na rachunku obrotów bieżących w takim systemie jest zapewniona przez zmiany poziomu cen między krajamipaństwami dotkniętymi nierównowagą, co odróżnia go od systemów, w których za równowagę odpowiedzialne są wahania kursów nominalnych.

Zmiany cen w krajachpaństwach, które stosują system waluty złotej, są automatyczne; nadwyżka bilansu płatniczego w państwie A oznacza, że jego zasób złota wzrośnie, prowadząc do wzrostu podaży pieniądza i, pod pewnymi warunkami, do wzrostu cen. Przeciwny proces dokona się w państwie B. Ograniczy to eksport z krajupaństwa A i zwiększy jego import, przywracając tym samym równowagę. Ten mechanizm automatycznego dostosowania jest nazywany mechanizmem dostosowań cenowo-kruszcowych.

W kraju, w którym występował ujemny [[bilans płatniczy]], musiało dojść do jego wyrównania poprzez transport odpowiedniej ilości złota do kraju, skąd importowano towary. Ponieważ ilość pieniądza w obiegu była uzależniana od ilości złota, [[bank centralny]] krajupaństwa, w którym doszło do zmniejszenia ilości złota, musiał zmniejszyć emisję pieniądza. Implikowało to wzrost [[Stopa dyskonta|stopy dyskontowej]], a co za tym idzie – wzrost [[stopa procentowa|stopy procentowej]]. Aktywność gospodarcza [[przedsiębiorca|przedsiębiorców]] wobec droższych [[kredyt bankowy|kredytów]] malała, liczba [[inwestycja|inwestycji]] kurczyła się, spadała [[produkcja]], malało [[zatrudnienie]]. Spadek dochodów [[gospodarstwo domowe|gospodarstw domowych]] wywoływał spadek [[konsumpcja|konsumpcji]] i [[popyt]]u, który w warunkach [[Polityka wolnego handlu|wolnego handlu]] i [[Konkurencja doskonała|wolnej konkurencji]] doprowadzał do spadku cen i [[Deflacja (ekonomia)|deflacji]]. Opisany stan nazywał się fazą deflacyjną. W jego wyniku przedsiębiorcy szukali miejsc zbytu swoich towarów za granicą, zaś malejąca konsumpcja przyczyniała się do spadku importu, a więc rósł eksport, a malał import.

W tym samym czasie, gdy w jednym kraju występowała faza deflacyjna, w innym, w którym występował dodatni [[bilans handlowy]], dochodziło do fazy inflacyjnej. Napływ złota umożliwiał bankowi centralnemu emisję pieniądza i obniżenie stopy dyskontowej. [[bank|Banki komercyjne]] obniżały stopę procentową, co wzmagało aktywność gospodarczą przedsiębiorców, zwiększało zatrudnienie i produkcję, rosła konsumpcja i popyt, a co za tym idzie -– inflacja. Rosnąca konsumpcja przyczyniała się zarówno do wzrostu popytu na towary krajowe, jak i importowane.

[[Plik:Robert Peel Portrait.jpg|thumb|upright|[[Robert Peel]], premier Wielkiej Brytanii w czasie wykształcenia się systemu waluty złotej]]

Chociaż złoto odgrywało istotną rolę płatniczą od czasów starożytnych, to podstawy systemu waluty złotej zostały stworzone w [[Wielka Brytania|Wielkiej Brytanii]] w roku 1844 ([[Akt Peela|Ustawa Bankowa z 1844]], zwana także aktem Peela, od nazwiska ówczesnego premiera sir [[Robert Peel|sir Roberta Peela]]). Wtedy to [[Bank Anglii]] został zobowiązany do wykupywania swoich banknotów za złoto oraz uchylono restrykcje w przetapianiu monet i przesyłaniu złota.

Wybuch I wojny światowej w 1914 roku i wzrost wydatków rządowych finansowanych za pomocą emisji [[Pieniądz fiducjarny|pieniądza fiducjarnego]] spowodował trudności z utrzymaniem wymienialności walut. W wyniku tego prawie wszystkie krajepaństwa porzuciły system waluty złotej. Powrócono do niego na kilka lat w okresie międzywojennym. Próba ta podjęta przez Wielką Brytanię odniosłaby prawdopodobnie większy sukces, gdyby nie ustalenie zawartości złota w funcie na zbyt wysokim poziomie oraz gdyby nie wystąpiły niekorzystne wydarzenia zewnętrzne. Podjęto bowiem decyzję, aby [[funt szterling|funt]] zawierał tę samą ilość złota co przed wojną, co w warunkach wzrostu ilości waluty w obiegu i wyższego poziomu cen oznaczało restrykcyjną [[Polityka pieniężna|politykę monetarną]] oraz ogólny spadek cen i płac. Doprowadziło to z kolei do spadku produkcji oraz zatrudnienia, na które nałożyły się niekorzystne wydarzenia zewnętrzne, a w szczególności trwający od 1929 roku [[Wielki kryzys|światowy kryzys gospodarczy]]. W tych warunkach utrzymanie systemu waluty złotej przez Wielką Brytanię okazało się niemożliwe i zaowocowało dewaluacją funta we wrześniu 1931 roku. Proces zastąpienia złota innymi formami pieniądza rozpoczął się na początku XX w. i nazwany został demonetaryzacją lub też ekonomizacją złota.