Intelligenzaktion: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
drobne merytoryczne |
m poprawa linków do przek. -linki do lat, WP:SK, drobne redakcyjne, podwójne wyróżnienia, styl (wielu-wielu), brak kryterium wyboru przykładów |
||
Linia 5:
[[Plik:Sonderfahndungsbuch Polen.jpg|thumb|[[Sonderfahndungsbuch Polen]] – „Specjalna księga Polaków ściganych listem gończym” – lista nazwisk Polaków przeznaczonych do eliminacji przygotowana przez SS.]]
'''''Intelligenzaktion''''' (akcja inteligencja) – [[III Rzesza|niemiecki]] [[Ludobójstwo|akt ludobójstwa]] skierowany przeciwko [[Polacy|polskiej]] [[elita|elicie]], głównie [[Inteligencja (społeczeństwo)|inteligencji]] na terenie ziem polskich włączonych do III Rzeszy, w trakcie której zaplanowano i metodycznie zrealizowano [[
Odpowiednikiem tej akcji na terenie [[Generalne Gubernatorstwo|Generalnego Gubernatorstwa]] była "[[Akcja AB]]" (Außerordentliche Befriedungsaktion – Nadzwyczajna Akcja Pacyfikacyjna), przeprowadzona między majem a lipcem 1940.
== Geneza planu ==
::: ''
Intelligenzaktion, zwana także ''Flurbereinigung'' („Akcja Oczyszczenia Gruntu”) lub ''Direkteaktion'' (pol. „akcja bezpośrednia”), była jedynie małą częścią wielkiego planu [[germanizacja|germanizacyjnego]] przygotowanego m.in. dla terenów okupowanej Polski zwanego przez Niemców ''Generalplan Ost'' („[[Generalny Plan Wschodni]]”). Żeby w łatwiejszy sposób przejąć kontrolę nad podbitym terytorium oraz osłabić lub całkowicie ustrzec się w przyszłości przed ewentualną działalnością konspiracyjną opracowano plan zniszczenia i eksterminacji polskiej warstwy przywódczej, inteligencji, elity kulturalnej, politycznej, religijnej oraz warstwy posiadaczy i kapitalistów polskich. Dla Polski nie przewidywano w niemieckich planach żadnej formy ustanowienia protektoratu lub rządu satelickiego wobec III Rzeszy złożonego z Polaków, a jedynie niemiecki zarząd. Potwierdzenie tego znajduje się w protokole pierwszej narady szefów głównych urzędów policyjnych i dowódców operacyjnych z dnia 7.09.1939 roku, które odbyło się w [[Berlin]]ie. ''„Dla Polski nie jest przewidziany żaden rząd protektoratu, lecz całkowicie niemiecki zarząd (...) Przywódcza warstwa ludności w Polsce powinna zostać w takim stopniu, jak to jest możliwe, unieszkodliwiona”{{r|Człowiek człowiekowi Niszczenie}}.'' W ten sposób cała wyższa warstwa społeczeństwa polskiego stała się zbędna dla nazistów i postanowili się jej pozbyć. Najbardziej wprost określił to [[Martin Bormann]] w swoich tajnych notatkach ze spotkania z Hitlerem, które odbyło się w 1940 roku z udziałem gubernatora [[Hans Frank|Hansa Franka]]:
::: ''
Po eliminacji tej elity polskiego społeczeństwa oraz stłumieniu siłą wszelkich przejawów oporu zamierzano sprowadzić resztę populacji do roli niewolników, którzy będą wykonywali proste czynności w służbie dla rasy panów, za których się uważali Niemcy{{r|Nowa Encyklopedia Powszechna}}. Polaków podobnie jak inną ludność [[Słowianie|słowiańską]] [[niemiecka nazistowska polityka rasowa]], opierająca się na założeniach [[eugenika|eugeniki]], określała jako „niższe rasy słowiańskie – [[Untermensch|podludzi]]” (niem. ''slawische Untermenschen'').
Linia 21:
== Sposób realizacji planu ==
{{osobny artykuł|Einsatzgruppen w Polsce|Volksdeutscher Selbstschutz}}
Akcja realizowana była przez grupy operacyjne policji bezpieczeństwa – [[Einsatzgruppen]] oraz paramilitarne jednostki złożone z niemieckiej mniejszości zamieszkałej w II RP zwanej [[Volksdeutscher Selbstschutz]]. Aresztowania przeprowadzano na podstawie imiennych list proskrypcyjnych [[Sonderfahndungsbuch Polen]] – tzw. „listy wrogów Rzeszy” zawierających nazwiska wybitnych osób narodowości polskiej oraz elity kulturalnej, politycznej i społecznej sporządzonej przed wojną przez współpracujących z niemieckim wywiadem członków [[Mniejszość niemiecka w Polsce|mniejszości niemieckiej w Polsce]]. Osoby umieszczone na liście były aresztowane oraz rozstrzeliwane w masowych egzekucjach mających charakter [[
Duża liczba polskiej inteligencji została wysłana do obozów koncentracyjnych głównie do [[Hohenbruch (KL)]] i [[Mauthausen-Gusen (KL)|Mauthausen-Gusen]]. Wiosną 1940 rozbudowano w tym celu usytuowany w odległości 4,5 km od Mauthausen podobóz Gusen, który ujęto w planie niszczenia polskiej inteligencji w ramach akcji Intelligenzaktion{{r|Człowiek człowiekowi Niszczenie}}. Począwszy od wiosny
== Regionalne etapy Intelligenzaktion ==
* '''[[Intelligenzaktion na Pomorzu]]''' – akcja przeprowadzona jesienią 1939 roku, w sumie zamordowano w [[Zbrodnia w Piaśnicy|Lasach Piaśnickich]]{{r|bpgw}}, [[Zbrodnia w Mniszku|Mniszku]] pod Świeciem i [[Zbrodnia w Lesie Szpęgawskim|Lesie Szpęgawskim]] pod Starogardem{{r|ipn}} około 23 000 Polaków. Serie egzekucji przeprowadzono także w tzw. [[Egzekucje w fordońskiej „Dolinie Śmierci”|fordońskiej „Dolinie Śmierci”]] w [[Bydgoszcz]]y. Bojówkarze niemieckiego ''[[Selbstschutz]]u'' i członkowie ''[[Einsatzgruppen]]'' zamordowali tam w październiku i listopadzie
* '''[[Intelligenzaktion Posen]]''' – akcja z jesieni, 2000 ofiar śmiertelnych z [[Poznań|Poznania]].
* '''[[Intelligenzaktion Masowien|Intelligenzaktion Masovien]]''' – akcja przeprowadzona na przełomie 1939 i 1940 – ok. 6700 ofiar śmiertelnych, głównie z miast: [[Ostrołęka]], [[Wyszków]], [[Ciechanów]], [[Wysokie Mazowieckie]], [[Giełczyn (powiat łomżyński)|Giełczyn]] pod [[Łomża|Łomżą]].
* '''[[Intelligenzaktion Schlesien]]''' – akcja przeprowadzona na [[Śląsk]]u wiosną 1940, zamordowano 2000 Polaków.
* '''[[Intelligenzaktion Litzmannstadt]]''' – akcja przeprowadzona przez [[Gestapo]] w [[Łódź|Łodzi]] w dniach 9 i 10 listopada 1939, na obszarze Łodzi i okolicznych miast. Aresztowanych najpierw umieszczono w specjalnie w tym celu utworzonym obozie przejściowym w fabryce [[Radogoszcz (obóz przejściowy)|Michała Glazera na Radogoszczu]], a następnie część z tych ludzi – ok. 500 osób – rozstrzelano w pobliskich [[Lućmierz-Las|lasach lućmierskich]]. Egzekucje odbywały się do wiosny 1940 roku i w sumie rozstrzelano w nich ok. 1500 osób{{r|Martyrologium łódzkie Przewodnik}}. Jej kontynuacją była akcja w maju 1940 r., tym razem przede wszystkim skierowana przeciwko łódzkiej młodzieży męskiej, podczas której aresztowano wielu przedstawicieli inteligencji. Po wstępnej selekcji w budynku Arbeitsamt'u (obecnie siedziba Banku PKO przy ul. T. Kościuszki) wszystkich umieszczono w [[Radogoszcz (obóz przejściowy)|więzieniu radogoskim]] i stąd, około 17 maja, wywieziono do [[Dachau (KL)|KL Dachau]]. Stąd niektórych po jakimś czasie wywieziono do obozu [[Mauthausen-Gusen (KL)|Mauthausen-Gusen]]. Ostatnim jej aktem było masowe aresztowania w dniach 5–7 X 1941 r. pozostających jeszcze na wolności duchownych z diecezji łódzkiej (w sumie 175 osób), w tym także profesorów Seminarium Duchownego. Aresztowani przez [[obóz przesiedleńczy w Konstantynowie]] zostali wywiezieni do [[Dachau (KL)|obozu koncentracyjnego w Dachau]]. Tu zginęło ich ok. 40.
* '''[[Sonderaktion Krakau]]''' – akcja specjalna, w ramach której aresztowano 183 pracowników naukowych i wywieziono ich do obozu koncentracyjnego [[Sachsenhausen (KL)|Sachsenhausen]] w [[Oranienburg]]u.
* '''[[Zweite Sonderaktion Krakau]]'''.
Linia 41 ⟶ 37:
* '''[[Sonderaktion Bürgerbräukeller]]''' – listopad 1939, akcja specjalna masowych aresztowań polskiej inteligencji w całym kraju, zatrzymano kilkaset osób.
== Upamiętnienie ==
* Ofiarom [[Intelligenzaktion Litzmannstadt]] poświęcono pomnik znajdujący się w [[Lućmierz-Las|lasach lućmierskich]]. Napis na płycie pomnika nic o tej akcji nie wspomina ani o sprawcach zbrodni. Podano jedynie jej czas jako ''lata okupacji hitlerowskiej''.▼
▲*Ofiarom [[Intelligenzaktion Litzmannstadt]] poświęcono pomnik znajdujący się w [[Lućmierz-Las|lasach lućmierskich]]. Napis na płycie pomnika nic o tej akcji nie wspomina ani o sprawcach zbrodni. Podano jedynie jej czas jako ''lata okupacji hitlerowskiej''.
== Zobacz też ==
| |||