|
Invoria.pl
{{Znak|{{unicode|-}}}}
{{Znaki pisarskie}}
'''Dywiz''', czyli '''łącznik''' – [[znaki pisarskie|znak pisarski]] oznaczony znakiem „-” w postaci krótkiej poziomej kreski (krótszej od pauzy i półpauzy) uniesionej ponad podstawową linią pisma. Ma szerokie i bardzo różnorodne zastosowanie.
Prywatny serwer metin2
== Charakterystyka dywizu ==
W zestawie [[czcionka|czcionek]] drukarskich lub komputerowych ([[font|foncie]]) jest znakiem przeważnie o [[oczko (typografia)|oczku]] w kształcie krótkiej kreski, najczęściej poziomej. W niektórych [[krój pisma|krojach]], szczególnie historycznych, może być jednak w innej postaci, np. kreski biegnącej lekko ukośnie, klina itp., a nawet wypełnionego kółka. W [[odmiana pisma|odmianach]] pochylonych może mieć (częściej niż w wypadku obu znaków myślnika) postać spłaszczonego trapezu. W krojach szeryfowych, szczególnie ozdobnych, dywiz może mieć również dodane zakończenia.
Wszystkie reklamy proszę zgłaszać na nasz serwer.
Znak jest położony na wysokości w połowie lub nieco wyżej pomiędzy podstawową [[linie pisma|linią pisma]] a średnią linią pisma (jest dopasowany do wielkości małych liter bez wydłużeń, biegnąc w połowie ich wysokości lub nieco wyżej).
Dywiz ma długość najczęściej od ok. 1/4 do ok. 1/3 [[firet]]u i jest najkrótszym spośród znaków pisarskich w postaci poziomej kreski (nie licząc niektórych znaków diakrytycznych). Dywiz przypomina znaki [[myślnik]]a, leżąc na tej samej lub niemal na tej samej wysokości, ale w tekście pełni odmienną od nich rolę i oznaczany jest odrębnym znakiem [[typografia|typograficznym]]. Myślnik oznaczany jest dłuższą kreską – [[pauza (znak typograficzny)|półpauzą]] ( – ) lub [[pauza (znak typograficzny)|pauzą]] ( — ), dywiz oznaczany jest krótką kreską ( - ). Z racji swojej niewielkiej długości dywiz często kreślony jest nieco grubszą kreską niż znaki myślnika i minusa. Pod względem długości najbardziej podobny do dywizu jest znak [[kreska liczbowa|kreski liczbowej]] (zazwyczaj nieco dłuższy, występujący tylko w części krojów), ale jego położenie i grubość są dopasowane do wyglądu cyfr w danym kroju. Kolejny podobny do dywizu – znak [[Plus i minus|minusa]] (występujący częściej, ale też tylko w części krojów), jako symbol matematyczny, ma odmienne od dywizu nie tylko szerokość, ale także położenie – dopasowany jest bowiem do kształtu cyfr, tak jak symbole [[Plus i minus|plusa]], [[znak równości|znaku równości]] czy [[Ułamek|kreski ułamkowej]]. Znak minusa bliższy jest typograficznie półpauzie niż dywizowi<ref group="uwaga">Chociaż dywiz/łącznik, minus i myślnik to różne znaki pisarskie, w praktyce pisania tekstów na komputerze niepoprawnie używa się dla nich tego samego znaku kreski poziomej umieszczonego na klawiaturze (znak łącznika-minusa, ASCII 045, Unikod U+002D). Uproszczenie to wynika z utrudnionego dostępu do innych znaków pisarskich, gdyż są one nieobecne na standardowej klawiaturze ani w starym standardzie [[ASCII]].</ref>.
Dywiz wraz z półpauzą i pauzą należą do podstawowego zestawu znaków i występują praktycznie we wszystkich krojach literowych.
Funkcjonalne odmiany dywizu/łącznika – miękki dywiz (ukryty) i twardy łącznik ([[łącznik nierozdzielający|niedzielący]]) są typograficznie identyczne ze zwykłym dywizem.
== Użycie dywizu ==
Zasadniczo znaki dywizu i łącznika są tożsame z typograficznego punktu widzenia, natomiast z językowego punktu widzenia pojęcia dywizu i łącznika oznaczają odmienne zastosowania tego samego znaku do dzielenia lub łączenia.
* '''Dywiz''' służy do dzielenia wyrazu w celu przenoszenia jego części między wierszami. W tym użyciu znak ten pozostaje na końcu wcześniejszego wiersza, łącząc się bezpośrednio z pierwszą częścią podzielonego wyrazu.
* '''Łącznik''', jak jego nazwa wskazuje, służy do łączenia znaków. Jego użycie jest szersze niż dywizu; stosuje się go do:
** tworzenia wyrazów złożonych o członach równorzędnych znaczeniowo. Robi się to metodą łączenia wyrazów członowych bezpośrednio, czyli bez spacji. Znak dywizu zasadniczo styka się z oboma sąsiadującymi znakami (tj. nie jest od nich oddzielony [[spacja]]mi) i tylko w wyjątkowych sytuacjach z jednej strony sąsiaduje ze spacją, np. w konstrukcjach typu: "jedno- lub dwuczłonowy". Inaczej mówiąc, dywiz jest znakiem wewnątrzwyrazowym lub ewentualnie międzywyrazowym, ale nigdy międzywyrażeniowym.
** tworzenia wyrazów zawierających liczby lub numery, np. 27-krotny, [[K-219]].
** łączenia końcówek fleksyjnych lub przyrostków ze [[skrótowiec|skrótowcami]], np. [[Polska Akademia Nauk|PAN-u]], [[Związek Młodzieży Polskiej|ZMP-owiec]]. W tego typu przypadkach jasno widać, że jest to łącznik, a nie dywiz, gdyż dzielenie takich wyrazów jest niezalecane, jako utrudniające rozumienie tekstu.
** budowania terminów naukowych, m.in. [[nomenklatura chemiczna|nazw chemicznych]], np. ''β''-karoten.
** budowania oznaczeń cyfrowych nie będących liczbami (wartościami), tylko numerami (oznaczeniem porządkowym), np. kody pocztowe, oznaczenia produktów, numery telefonów, [[ISBN]], ISSN itp. Użycie w tych sytuacjach myślnika jest niedopuszczalne, jako że znak ten wykorzystywany jest tylko do przedstawiania zakresów liczbowych (od – do).
Zgodnie z dobrą praktyką pisarską, przy przenoszeniu wyrazów złożonych zawierających łącznik zalecane jest dzielenie wyrazu na łączniku. Wtedy na końcu wcześniejszego wiersza wstawiany jest dywiz, a łącznik jest przenoszony do następnego wiersza. Unika się w ten sposób niejednoznaczności w interpretacji niektórych podobnie pisanych wyrazów, jak np. niebieskozielony (tj. kolor zielony o odcieniu niebieskim) i niebiesko-zielony (tj. kolor w połowie pomiędzy niebieskim i zielonym, lub w innym znaczeniu – dwukolorowy w rozumieniu częściowo niebieskiego, a częściowo zielonego). Należy jednak dodać, że wbrew temu ustalonemu zwyczajowi słowniki ortograficzne dopuszczają przy przenoszeniu pomijanie łącznika w drugim wierszu.
Użycie dywizu/łącznika jasno wskazuje, że nie jest on znakiem interpunkcyjnym, jak to się często mylnie sądzi. Zalicza się go do szerokiego pojęcia znaków tworzących słowa, czyli znaków ortograficznych (litery, znaki diakrytyczne i inne, jak np. apostrof).
Użycie dywizu/łącznika do oznaczania dialogów jest błędem, gdyż nie jest to zgodne z normami interpunkcji – winien być tam użyty myślnik (w postaci pauzy lub półpauzy). Przemawiają za tym również względy estetyczne, ponieważ łącznik jest wizualnie za krótki.
Natomiast nie jest błędem użycie łącznika jako kreski liczbowej stosowanej w zakresach liczbowych. Dopuszczalne jest to w wąskim [[skład tekstu|składzie]].
Inne nazwy dywizu to: ''znak przeniesienia'', ''mała kreska'' oraz ''[[tiret]]'' (z [[Język francuski|fr.]] ''tiré'').
== Dywiz w systemach informatycznych ==
Standard [[ASCII]] przewidywał wspólny znak dla łącznika i [[Plus i minus|minusa]] (nie przewidywał osobnego znaku dla myślnika). Wspólny znak kreski poziomej w zestawie znaków ASCII znajduje się na pozycji 45 i określany jest jako łącznik-minus (ang. ''hyphen-minus''). Z punktu widzenia typografii jest to rozwiązanie daleko niewystarczające, ale podyktowane było względami technicznymi ówczesnego poziomu rozwoju techniki telekomunikacyjnej. Kolejne wprowadzane w komputerach osobistych zestawy znaków były zgodne ze standardem ASCII, jednak zwiększały liczbę dostępnych znaków. Stosowany w polskiej wersji systemu Windows zestaw [[Windows-1250]] zawiera obok znaku łącznika-minusa ({{Klawisz|Alt}}+{{Klawisz|0}}{{Klawisz|4}}{{Klawisz|5}}) również znaki półpauzy ({{Klawisz|Alt}}+{{Klawisz|0}}{{Klawisz|1}}{{Klawisz|5}}{{Klawisz|0}}) i pauzy ({{Klawisz|Alt}}+{{Klawisz|0}}{{Klawisz|1}}{{Klawisz|5}}{{Klawisz|1}}). Wprowadzony później standard [[Unicode]] (pol. Unikod) obejmujący wszystkie możliwe znaki wszystkich znanych języków, również zgodny ze standardem ASCII, zawiera znaki łącznika-minusa (U+002D), półpauzy (U+2013) i pauzy (U+2014), ale obok nich również znaki łącznika (U+2010) i minusa (U+2212). Typograficznie właściwym dla dywizu jest w Unikodzie znak (U+2010)<ref group="uwaga">W systemie '''[[Microsoft Windows|Windows]]''' większość znaków pisarskich, także tych nieumieszczonych na klawiaturze, dostępna jest poprzez Tablicę znaków (w menu Start/Programy/Akcesoria/Tablica znaków lub Start/Uruchom... wpisując 'charmap'). Znaki te można także wprowadzać z klawiatury posługując się skrótami z kodami znaków. Przykładowo znak łącznika/minusa może być wprowadzony kombinacją klawiszy Alt+045 (lewy Alt w przypadku ustawionej tzw. polskiej klawiatury programisty, kod znaku wprowadzany z numerycznej części klawiatury), znaki pauzy i półpauzy – odpowiednio skrótami: Alt+0151 i Alt+0150.
W systemie '''[[Mac OS]]''' z układem klawiatury angielskiej oraz polskiej programisty znak półpauzy wprowadza się skrótem Alt+-, a pauzy Alt+Shift+-, natomiast w układzie polskiej maszynistki znak półpauzy wprowadza się skrótem Alt+Shift+8, a pauzy Alt+/.<br />
W systemach operacyjnych działających w środowiskach graficznych [[KDE]] i [[GNOME|Gnome]], takich jak np. '''[[Linux]]''', wymienione znaki można wprowadzić z ''tablicy znaków'' bądź trzymając wciśnięty lewy ''ctrl'' i ''shift'' wpisać u2014 (pauza) lub u2013 (półpauza), bądź użyć klawisza [[compose]] (<kbd>---</kbd> daje pauzę, a <kbd>--.</kbd> półpauzę).</ref>
www.invoria.pl
{| class="wikitable"
! Nazwa !! Znak !! [[Unicode]] !! Kod [[HTML]] !! Nazwa unikodowa
|-
| ''Pauza'' || style="font-size: 3em; line-height: 1.0; font-family: serif; text-align: center" | —
| U+2014 ||<code>&mdash;</code> ''lub'' <code>&#x2014;</code> ''lub'' <code>&#8212;</code> || style="text-align:left" | EM DASH
|}
Zestawienie znakówów w postaci kresek, w kolejności jak w powyższej tabeli:
{| class="wikitable"
| style="font-size: 3em; line-height: 1.0; font-family: serif" | {{unicode|‐}} {{unicode|-}} {{unicode|−}} {{unicode|–}} {{unicode|—}}
|}
Podobnie jak większość zaawansowanychwansowanych edytorów tekstów, standard Unicode przewiduje specjalne znaki dla specyficznych sytuacji, związanych z automatyzacją przetwarzania tekstu:
* miękki (opcjonalny) łącznik (U+00AD), który pozostaje ukryty, gdy znajduje się w środku wiersza, jest natomiast widoczny, gdy przypada na koniec wiersza;
* łącznik, po którym wyraz nie może być dzielony (U+2011), którego należy użyć na przykład w słowie [[K-219|K‑219]].
Standard ISO-8859-15 (uaktualniona wersja ISO-8859-1 (Latin1)), dodaje znak dywizu (oznaczony w tabeli jako 'SHY'), na pozycji 0xAD, podobnie jak Unicode:
{| class="wikitable"
! Nazwa !! Znak !! [[Unicode]] !! Kod [[HTML]] !! Nazwa unikodowa
|-
| ''Miękki łącznik'' || style="font-size: 3em; line-height: 1.0; font-family: serif; text-align: center" | ­
| U+00AD || <code>&shy;</code> ''lub'' <code>&#xAD;</code> ''lub'' <code>&#173;</code> || style="text-align:left" | SOFT HYPHEN
|-
| ''Łącznik niełamiący'' || style="font-size: 3em; line-height: 1.0; font-family: serif; text-align: center" | ‑
| U+2011 || <code>&#x2011;</code> ''lub'' <code>&#8209;</code> || style="text-align:left" | NON-BREAKING HYPHEN
|}
=== LaTeX ===
Znak dywizu występujący wewnątrz słowa, tak jak w powyższym przykładzie, w słowie K-219 uzyskujemy poprzez napisanie:
<source lang="latex">
K-219
</source>
Należy jednak pamiętać, że system [[LaTeX]] nigdy nie dzieli słów zawierających cyfry bądź znaki niealfanumeryczne (podkreślenia, znaki procentu itp.).
W wypadku wyrazów złożonych musimy posłużyć się paczką [http://www.ctan.org/tex-archive/macros/latex/contrib/hyphenat/ hyphenat] i wykorzystać makro <code>\hyp</code>:
<source lang="latex">
Akademia Górniczo\hyp{}Hutnicza
</source>
Można również użyć pakietu polskiego poprzez umieszczenie <code>\usepackage{polski}</code> w preambule i użycie <code>\dywiz</code>:
<source lang="latex">
Akademia Górniczo\dywiz{}Hutnicza
Akademia Górniczo\dywiz Hutnicza % albo tak
</source>
Dywiz tak umieszczony daje również możliwość dzielenia długich wyrazów wieloczłonowych, przy czym znak łącznika zostanie powtórzony (w krótkiej formie) zarówno na końcu linii, jak i początku nowej linii.
{{Uwagi}}
| 