Stanisław Konarski: Różnice pomiędzy wersjami

[[Plik:Mogiła Macieja kazimierza Sarbiewskiego.JPG|thumb|grób Stanisława Konarskiego na Cmentarzu Powązkowskim – alejka, pod którą znajduję się zbiorowa mogiła<ref>zniczeZnicze oznaczają orientacyjne położenie mogiły pod alejką.</ref>]]

'''Hieronim Franciszek Konarski''' [[Gryf (herb szlachecki)|herbu Gryf]], imię zakonne: Stanisław od świętego Wawrzyńca, pseudps. i krypt.: ''Anonym Polonus; J. W. A. J. K. W. K. B. O.; Nobilis Polonus, Iurium Patriorum peroptime gnarus; Pewien Ziemianin; Prywatnie rezydujący w Gdańsku; S. K. S. P.; Stanislaus a S. Laurentio Scholarum Piarum; Stanislaus Hieronymus a S. Laurentio Scholarum Piarum; X. Stanisław a S. Laurentio Scholarum Piarum'', (ur. [[30 września]] [[1700]] w [[Żarczyce Duże|Żarczycach Dużych]], zm. [[3 sierpnia]] [[1773]] w [[Warszawa|Warszawie]]) – dramatopisarz, poeta, tłumacz, edytor, pedagog, publicysta, reformator szkolnictwa i założyciel [[Collegium Nobilium w Warszawie (pijarskie)|Collegium Nobilium]] w roku [[1740]], [[Pijarzy|pijar]], nazywany ''[[Patriarcha|patriarchą]] polskich pijarów''<ref name="Woy">{{cytuj stronę| url = http://www.wbc.poznan.pl/dlibra/doccontent?id=51051&from=&dirids=1&ver_id=861327&lp=1&QI=48EEF8660AE938F5791112671C5602A6-3| tytuł = Cmentarz Powązkowski pod Warszawą tom II| data dostępu = 26 marca 2009| autor = [[Kazimierz Władysław Wójcicki]]| opublikowany = Warszawa, 1856|strony = 94| język = pl| data dostępu = 26 marca 2009}}</ref>, [[edukacja domowa|nauczyciel domowy]]<ref>Wiesław Bondyra, Reprezentacja sejmowa Rusi Czerwonej w czasach saskich, Lublin 2005, s. 29.</ref>.

Pochodził ze szlacheckiej rodziny, jego matka – Helena z Czermińskich, blisko spokrewniona z możnym rodem [[Tarłowie|Tarłów]]. Ojciec Jerzy piastował godność miecznika sandomierskiego, a później kasztelana zawichojskiego. Stanisław Konarski wcześnie stracił rodziców, po ich śmierci znalazł się pod opieką wuja Antoniego Czermińskiego, kasztelana zawichojskiego. W roku [[1709]] oddany został do kolegium pijarskiego w [[Piotrków Trybunalski|Piotrkowie]], mieście trybunalskim. W roku [[1715]], po ukończeniu szkół, wstąpił do zakonu [[pijarzy|pijarów]] i rozpoczął nowicjat w [[Podoliniec|Podolińcu]], tak jak jego bracia: Stanisław (Antoni) i Władysław (Ignacy). W Podolińcu przez 7 lat związany jestbył ze sławnym w całej Polsce, bardzo zasłużonym [[Kolegium Pijarów w Podolińcu|Kolegium Pijarów]], specjalizujespecjalizował się w naukach humanistycznych, zostajezostał nauczycielem składni i poezji, a także zajmujezajmował się pracą katechetyczną i filozofią. W 1722 – wysłany został przez władze zakonne do Warszawy jako nauczyciel retoryki w tamtejszym kolegium pijarskim. Było to dla młodego Konarskiego wspaniałą okazją do kształcenia wymowy, wygłaszania mów, oracji i okolicznościowych kazań. W tych latach powstająpowstały jego pierwsze dzieła – cykl wierszy do Matki Boskiej – silnie stylizowanych i wzorowanych na [[Maciej Kazimierz Sarbiewski|Macieju Kazimierzu Sarbiewskim]], twór naśladownictwa szkolnego, jak sam kiedyś o nich powie. Stanisław Konarski odkrywaodkrył wtedy czczość i bezwartościowość nauk, które pobierał.

Dzięki pomocy wuja [[Jan Tarło (1684-1750)|Jana Tarły]] wyjeżdżawyjechał do Italii. Ukończył Rzymskirzymski uniwersytet Sapienza oraz pracował jako nauczyciel retoryki w ''Collegium Nasarenum'', którego rektorem w owym czasie był Paolino Chellucci. Konarski studiował m.in. we Francji i w Niemczech. W [[1732]] z inspiracji [[Józef Andrzej Załuski|Józefa Andrzeja Załuskiego]] rozpoczął pracę edytorską nad zbiorem konstytucji i praw sejmowych – ''[[Volumina Legum]]''.

Po śmierci Augusta II popierapopierał Leszczyńskiego i wydajewydał kilka dzieł politycznych, posłujeposłował do Paryża zabiegając o poparcie dla Leszczyńskiego. Podróże do Francji dajądały możliwość zapoznania się z nowoczesnymi myślami o wychowaniu i nauczaniu. PoznajePoznawał dorobek francuskiego oświecenia, zajmujezajmował się ideami Locke’a i Rollina.

W roku [[1740]] zakładazałożył w [[Warszawa|Warszawie]] [[Collegium Nobilium w Warszawie (pijarskie)|Collegium Nobilium]].

W swoim 4-tomowym traktacie politycznym ''[[O skutecznym rad sposobie]]'' ([[1760]]-[[1763]]) przedstawił błędy ustrojowe i dał zarys reformy państwowej.

Jest także autorem ''Ordynacji wizytacji apostolskich'', gdzie w części I znajduje się pierwszy zarys etyki zawodowej nauczyciela, a zagadnieniu wychowania podporządkowana jest m.in. retoryka i nauki szczegółowe. W [[1771]] r. został wyróżniony przez króla [[Stanisław August Poniatowski|Stanisława Augusta Poniatowskiego]] medalem ''Sapere auso'', czyli ''Temu, który odważył się być mądrym''.

# ''In numerum annorum Divinae Matris B. V. Mariae Elegiarum libri III. In gratiam vero eorum, qui ultra septuagesimum annum vitam Marianam extensam volunt: adiicitur septima decas lyrica'', Warszawa 1724, (dedykowano J. J. Tarle)

# ''Rozmowa pewnego ziemianina z sąsiadem o teraźniejszych okolicznościach. Roku 1733'' cz. 1-3, (Warszawa) 1733; inne wyd. (Lipsk) 1733; fragmenty wyd. zobacz Wydania zbiorowe poz. 3; poz. 4, t. 1, (autorstwo przypisywane było także J. Lipowskiemu)

# ''Epistolae familiares, sub tempus interregni'' cz. 1-2, brak miejsca wydania 1733, (S. Krzemiński i P. Chmielowski tytułują tę broszurę: ''Litterae familiares''); przekł. polskie: ''Listy poufne podczas bezkrólewia r. 1733. (wybór)'', tłum. W. Konopczyński, wyd. zobacz Wydania zbiorowe poz. 3; (Wybór), tłum. W. Konopczyński, J. Nowak-Dłużewski, wyd. zobacz Wydania zbiorowe poz. 4, t. 1

# ''Rezolucja teologiczna na przysięgę konfederacji generalnej warszawskiej 1733'', brak miejsca wydania 1733, (autorstwo hipotetyczne)

# ''Josepho Pr. Jabłonowski. Carmen (inc.: ''Pulchra quidem nuper...''), wyd. w: J. A. Jabłonowski: ''Tabulae Jablonovianae...'', cz. 1, Amsterdam 1743; przedr. w cz. 2, Norymberga 1748; Estreicher dość nieprecyzyjnie informuje, że publikacja ta zawiera: "28„28 wierszy łac. S. Konarskiego''; w rzeczywistości jest tam jeden wiersz, zapisany wyżej, wiersz liczący 28 wersów

# ''Desseins et plans du bâtiment du Collège pour la Noblesse... Planty fabryki Collegii Nobilium, Warszawa 1744, (tekst w języku francuskim i polskim)

# ''Carmen in adventu... Stanislai I regis Poloniae... ad regiam Ludovici XV anno 1747, 20 Aprilis'', (Paryż) 1747; wyd. następne zobacz poz. 46; przekł. polskie: ''Przy wjeździe do Wersalu Stanisława Leszczyńskiego...'', tłum. U. Szostowicz, wyd. zobacz Wydania zbiorowe poz. 1

# ''Informacja o zupełnie odmienionym sposobie loterii erygowanej za przywilejem J. Kr. Mości Pana Naszego Miłościwego, datowanym w Dreźnie dnia 8 kwietnia roku 1748'', brak miejsca wydania (1748), przedr. Warszawa 1918, (współautor: P. G. Baudouin)

# ''Ordinationes visitationis Apostolicae... pro Provincia Polona... Scholarum Piarum'' pars 4-5, (Warszawa) 1753; pars 1-3, (Warszawa) 1754; według S. Kota druk ukończono w końcu roku 1755; (współautorzy: C. Komorowski, F. Mąkolski, A. Orłowski, A. Wiśniewski; największe partie pióra Konarskiego w cz. 5 – prawie cała oraz cz. 4 – większość; trzy rozdziały cz. 5 mają tekst polski); przekł. polski: F. Bizoń, fragmenty pt. Ustawy szkolne (Ordinationes), tłum. wstępu, § 2 i 3 (cz. 4), ''Sprawozdanie Gimnazjum Żeńskiego Z. Strzałkowej we Lwowie za rok szkolny 1910/11'' i odb. (Lwów 1911) – całość z pewnymi opuszczeniami tłum. W. Germain, wyd. S. Kot pt. Ustawy szkolne, Kraków 1925, ''Biblioteka Polskich Pisarzy Pedagogicznych'' nr 1; przedruk fragm.: zobacz Wydania zbiorowe poz. 4, t. 2; Z. Florczak, L. Pszczołowska, jak wyżej poz. 22, t. 2; całość w tłumaczeniu skorygowanym przez M. Stokowską wyd. zobacz Wydania zbiorowe poz. 5 (pt. ''Ordynacje wizytacji apostolskiej dla polskiej prowincji szkół pobożnych'')

# Mowa o kowiktach – na skrypt pt. ''Skarga ubogiej szlachty, odpowiadająca'', Warszawa 1760; wyd. następne zobacz Wydania zbiorowe poz. 5, (autorstwo według W. Konopczyńskiego, J. Nowaka-Dłużewskiego i Ł. Kurdybachy; autorem formalnym, podpisanym krypt. Konarskiego ''J. W. A. J. K. W. K. B. O.'' jest jednak A. Jordan, uczeń Konarskiego)

# ''Uwagi szlachcica polskiego nad usposobieniem sąsiednich mocarstw względem naszych sejmów. Memoriał dla Paulmy'egoPaulmy’ego z 4 stycznia 1764'', przeł. i wyd. L. Nabielak, ''Biblioteka Ossolineum'' 1865, t. 6; fragm. zobacz Wydania zbiorowe poz. 3

# ''Réponse aux Rémonstrances des messieurs les dissidents présentées à la Diète de Convocation de l'annéel’année 1764'', wyd. A. Theiner: ''Vetera monumenta Poloniae et Lithuaniae'' t. 4, Rzym 1864, s. 69-71

# Myśli na myśli, albo uwagi nad projektem pod tytułem: ''Myśli o niezawodnym utrzymaniu sejmów i liberi veto z projektami na konwokację roku 1764'', Warszawa 1764, (przeciwko broszurze W. Rzewuskiego: ''Myśli o niezawodnym utzrymaniu sejmów... 1764'', brak miejsca i roku wydania)

# ''Opera lyrica'' (Warszawa) 1767, wyd. następne: "wyd„wyd. 3", wyd. E. Andraszek, Warszawa 1826 (tu także przedr. z poz. 52); zawartość: 23 ody, m.in.: poz. 28, 35, 39, 43; przekł. polski: zobacz Wydania zbiorowe poz. 1; wybór zobacz Wydania zbiorowe poz. 2, poz. 4, t. 2

# ''De arte bene cogitandi ad artem dicendi bene necessaria'' cz. 1-3, Warszawa 1767, (w zamyśle autora stanowi ono ciąg dalszy poz. 22); przekł. polski: ''O sztuce dobrego myślenia, koniecznej do sztuki dobrej wymowy''; wybór przeł. J. Nowak-Dłużewski; wyd. zobacz Wydania zbiorowe poz. 4, t. 2; fragmenty przedr. Z. Florczak, L. Pszczołowska, jak wyżej poz. 22; fragm. zobacz Wydania zbiorowe poz. 5

# ''List pewnego Polaka do JW. Duranda ministra francuskiego, posłanego do dworu wiedeńskiego ku końcu roku 1770'', z rękopisu polskiego z uwzględnieniem wersji francuskiej wyd. W. Konopczyński, zobacz Wydania zbiorowe poz. 3, (autorstwo według Konopczyńskiego)

# ''O religii poczciwych ludzi'', Warszawa 1769, (według Estreichera: 1770); wyd. następne Kraków 1887, ''Nowa Biblioteka Uniwersalna''; wersja łacińska, zmieniona: ''De religione honesterum hominum'', Warszawa 1771

# ''Carmina posthuma'', Warszawa 1778; wyd. następne: wyd. E. Andraszek, zobacz poz. 46, (tu m.in.: poz. 43, 51, Ważniejsze przekłady poz. 6); przekł. polski zobacz Wydania zbiorowe poz. 1; wybór zobacz Wydania zbiorowe poz. 2, poz. 4, t. 2.

# ''Zebranie racji i refleksji do skonwinkowania, że w teraźniejszym stanie osierociałej ojczyzny nic pożądańszego i dobru pospolitemu przyzwoitszego być nie może, jako Najjaśniejszego Stanisława obrać za króla polskiego. Do uwagi życzącym dobrze synom Ojczyzny podane'', brak miejsca wydania 1733 (2 wydania); autorstwo Konarskiego uchylił E. Rostworowski, (W. Konopczyński: ''Polscy pisarze polityczni...'', s. 89, przypis 11

# Voltaire: ''Zaira. Tragedia'', wyst. Warszawa Collegium Nobilium Scholarum Piarum 1747, (tłum. Konarski i A. Orłowski)

# Voltaire: ''Alzyra. Tragedia'', wyst. Warszawa Collegium Nobilium Scholarum Piarum 1750, (tłum. Konarski i A. Orłowski)

# J. Racine: ''Attalia. Tragedia'', wyst. Warszawa Collegium Nobilium Scholarum Piarum 1751, (tłum. Konarski i A. Orłowski)

# J. Racine: ''Esther. Tragedia'', (tłum. Konarski i A. Orłowski)

# I. Krasicki (według L. Bernackiego): Sermo de virtute, ''Monitor'' 1766, nr 105; wyd. następne zobacz Ważniejsze dzieła i utwory poz. 52; w Wydaniu zbiorowym poz. 1 przedr. oryginał polski z "przydatkiem"„przydatkiem” U. Szostowicza.

Przypisywany przez J. A. Załuskiego autorstwu Konarskiego i Orłowskiego przekład tragedii P. Corneille'aCorneille’a ''Polyeucte'' – według źródeł pijarskich sporządził A. Ożga.

# ''Pisma pedagogiczne'', wyd. 1; przekł. z łaciny W. Germain, I. Lichońska, M. Stokowska; red. B. Suchodolski; wstęp i objaśnienia: Ł. Kurdybacha, Wrocław 1959, ''PAN. Biblioteka Klasyków Pedagogiki'', (zawartość: m.in.: Ważniejsze dzieła i utwory poz. 30-31, 33, 36.

Bibliografię twórczości Konarskiego podają: S. Biegański: ''Poczet prac ks. S. Konarskiego S. P.'', (Mikołów) 1896; T. Viñas: ''Index bio-bibliographicus CC. RR. PP. Matris Dei Scholarum Piarum...'' t. 1, Rzym 1908, s. 372-382; W. Konopczyński: ''Bibliografia pism Konarskiego i o Konarskim'', wyd. w Wydaniach zbiorowych poz. 3; J. Nowak-Dłużewski: ''Bibliografia prac S. Konarskiego'' w: ''S. Konarski'', Warszawa 1951.

Pochowany w [[Katedra polowa Wojska Polskiego|kościele o.o. pijarów przy ul. Długiej w Warszawie]]. Prochy Stanisława Konarskiego i innych pijarów zostały po [[powstanie listopadowe|powstaniu listopadowym]] usunięte przez Rosjan z kościoła przy ul. Długiej w Warszawie, gdy rosyjskie władze zaborcze przekazały kościół [[Rosyjski Kościół Prawosławny|Rosyjskiej Cerkwi Prawosławnej]], skrycie pochowany w ''bliżej nieznanym miejscu'', w zbiorowej, nieoznaczonej mogile pod alejką<ref>''"„...Od lewego krańca ściany zamykającej zakrystię kościółka powązkowskiego, licząc osiem kroków w linii prostej w głąb cmentarza, spoczywają w ziemi kości Stanisława Konarskiego, [[Onufry Kopczyński|Onufrego Kopczyńskiego]] i wielu jeszcze innych zasłużonych dobrze krajowi pijarów. Nie ma tu najmniejszego śladu dla uwiecznienia ich pamięci, przechodzi nawet tędy żwirowa droga, którą z kościoła przenoszą do grobowisk ciała zmarłych na cmentarz. ... Kiedy jednakże wkrótce z kościoła tego uprzątnąć kości zmarłych Pijarów musieli, i te szczątki wielkiego łacińskiego poety, wraz z tamtymi wynieśli, i równo ze świtem odprowadziwszy na cmentarz Powązkowski, w miejscu przez nas wskazanem złożyli. Tu więc leżą kości oprócz [[Maciej Kazimierz Sarbiewski|[Macieja Kazimierza] Sarbiewskiego]]: Stanisława Konarskiego... [[Ignacy Zaborowski|Ignacego Zaborowskiego]] ..."”'' za: {{cytuj stronę| url = http://www.wbc.poznan.pl/dlibra/doccontent?id=51051&from=&dirids=1&ver_id=861327&lp=1&QI=48EEF8660AE938F5791112671C5602A6-3| tytuł = Cmentarz Powązkowski pod Warszawą tom II| data dostępu = 25 marca 2009| autor = [[Kazimierz Władysław Wójcicki]] | opublikowany = Warszawa, 1856|strony=94-95| język = pl | data dostępu = 25 marca 2009}}</ref> między kwaterami 7 i 9 na [[Cmentarz Powązkowski w Warszawie|Cmentarzu Powązkowskim]] (miejsce mogiły wskazuje tablica z napisem: ''"w„w pobliżu tej tablicy spoczywają pod drogą cmentarną w nieoznakowanej mogile zbiorowej usunięci przez zaborcę z kościoła przy ul. Długiej po Powstaniu Listopadowym i tu skrycie pogrzebani księża pijarzy:... ks. Stanisław Konarski +1773 reformator szkolnictwa, wychowawca narodu polskiego ... I wielu innych... Requiescant in pace"pace”'' wmurowana z inicjatywy [[Ojciec (ksiądz)|o.]] [[Jan Innocenty Buba|Innocentego Buby]] – zob. zdjęcie) w ścianę [[zakrystia|zakrystii]] kościoła pw. św. Karola Boromeusza na cmentarzu katolickim na [[Cmentarz Powązkowski w Warszawie|Powązkach]].

* {{cytuj książkę | rozdział = T. 5: Oświecenie | tytuł = Bibliografia Literatury Polskiej – Nowy Korbut | rozdział = T. 5: Oświecenie | wydawca = Państwowy Instytut Wydawniczy | miejsce = Warszawa | rok = 1967 | strony = 141–150}}