Turmaliny: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
potrzebne jest źródło dla sądu wartościującego |
m poprawa literówek, replaced: a sie → a się przy użyciu AWB |
||
Linia 6:
[[Plik:Elbaite Nampula.jpg|150px|thumb|turmaliny oszlifowane]]
'''Turmaliny''' – szereg [[minerał]]ów należących do grupy [[krzemiany|krzemianów]]. Oprócz szerlu, należą do minerałów rzadkich lub bardzo rzadkich.
Nazwa pochodzi od syngaleskiego ''turmali'' określającego zdolność do przyciągania, po podgrzaniu, popiołu z ognia.
Linia 12:
== Właściwości ==
* [[Symbolika chemiczna|Wzór chemiczny]]:
'''wzór ogólny:'''
'''XY<sub>3</sub>Z<sub>6</sub>[(OH)<sub>4</sub>(BO<sub>3</sub>)<sub>3</sub>(Si<sub>6</sub>O<sub>18</sub>)]'''
Linia 19:
'''X – Na'''<br />
'''Y – Fe, Mg, Ca, Mn, (Li + Al.)'''<br />
'''Z – Al, Fe'''<br /> – borokrzemiany [[sód|sodu]], [[wapń|wapnia]], [[glin]]u, [[Lit (pierwiastek)|litu]], [[magnez]]u, [[żelazo|żelaza]], [[mangan]]u. Niekiedy zawierają też: [[chrom]], [[nikiel]], [[Tytan (pierwiastek)|tytan]], [[wanad]], [[itr]].
* [[Układ krystalograficzny]] – wszystkie krystalizują w układzie trygonalnym
Linia 29:
* [[Barwa]] – wyjątkowo duża różnorodność barw
* [[Połysk]] – szklisty, czasami żywiczny
* [[refrakcja|Współczynniki załamania]] : <math>n_o=1,669</math> i <math>n_e=1,638</math> ([[długość fali]] ~
Cechy charakterystyczne – magnetyczny, zmienność barw polichromatycznych i zmienność [[pleochroizm|pleochroniczną]].
Linia 39:
== Nomenklatura handlowa ==
* '''achroit''' (gr. ''achroos'' = bezbarwny) – bezbarwna odmiana turmalinu, bardzo rzadki, występuje na [[Madagaskar]]ze, w [[Brazylia|Brazylii]] i w [[Stany Zjednoczone|USA]]. Zdobiony [[szlif brylantowy|szlifem brylantowym]] lub [[szlif rozetowy|rozetowym]]. By uzyskać bezbarwny turmalin często podgrzewa
* '''rubelit''' – czerwona odmiana turmalinu, tzw. "turmalin syberyjski", "turmalin bordeaux". Z Brazylii pochodzi [[Druza (mineralogia)|druza]] kryształów rubelitu ważąca 4 tony, pojedyncze osobniki osiągały wielkość 40
* '''[[drawit]] (dravit)''' – żółtobrunatny, brunatnozielony, brunatnoczerwony, nazwa od rzeki Dravy lub od okręgu Drave w [[Austria|Austrii]]. Rzadkość stanowią niebieskie kryształy dravitu z [[Chiny|Chin]]. Rzadko stosowany w jubilerstwie.
* '''indigolit (indikolit)''' – ciemnoniebieski turmalin. Bywa często podgrzewany by rozjaśnić barwę i uzyskać bardziej atrakcyjny wygląd kamienia. Występuje w [[Rosja|Rosji]] – na Syberii, na [[Madagaskar]]ze, w [[Stany Zjednoczone|USA]] i w [[Brazylia|Brazylii]].
* '''verdelit''' – zielona we wszystkich odcieniach odmiana turmalinu, ładne kryształy do 10
* '''schörl (szerl, szerlit, skoryl)''' – czarny, nazwa od wyrażenia z dawnej gwary górniczej. Używany do wyrobu biżuterii żałobnej – rzadko stosowany w jubilerstwie.
* '''syberyt''' – fioletowoczerwony do fioletowoniebieskiego; niekiedy używany jako synonim rubelitu. Nazwa pochodzi od występowania na [[Ural]]u.
Linia 57:
== Występowanie ==
Stanowią składnik [[granit]]ów, [[pegmatyt]]ów, żył [[kwarc]]owych. Czasami tworzą niemal monomineralne skały ([[turmalinit]]).
'''Miejsca występowania:''' [[Brazylia]] – Minas Gerais, Paraiba, [[Stany Zjednoczone|USA]] – Kalifornia, Maine, [[Rosja]], [[Finlandia]], [[Pakistan]], [[Afganistan]], [[Sri Lanka]], [[Namibia]], [[Madagaskar]], [[Włochy]] – Elba.
'''W Polsce''' – występuje najbardziej pospolity, czarny szerl na Dolnym Śląsku.
Linia 71:
== Zobacz też ==
[[kamienie szlachetne]], [[minerał]]
{{commonscat|Tourmaline}}
| |||