Ryga: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
→Ważniejsze miejsca i zabytki: + link wewn. |
Warschauer (dyskusja | edycje) m drobne merytoryczne |
||
Linia 8:
|flaga = Flag of Riga.png
|dopełniacz nazwy = Rygi
|dewiza =
|przydomek =
|państwo = LVA
|1. jednostka administracyjna = Ryga
|data założenia =
|prawa miejskie =
|stanowisko zarządzającego = burmistrz
|zarządzający = [[
|powierzchnia = 307,17
|wysokość = 6
|rok = 01.07.2014
|liczba ludności = 701 977
|gęstość zaludnienia = 2 713,8
|numer kierunkowy = +371 67
|kod pocztowy = LV-10(01-84)
|tablice rejestracyjne =
|podział miasta =
|plan miasta =
|stopniN = 56 |minutN = 58 |sekundN =
|stopniE = 24 |minutE = 08 |sekundE =
|commons = Category:Riga
|wikinews =
|wikicytaty =
|wikisłownik = Ryga
|www = http://www.riga.lv
Linia 54:
Już w [[X wiek]]u istniała rozwinięta osada plemienia [[Liwowie|Liwów]] u ujścia Dźwiny. Obecne miasto zostało założone w 1201 przez biskupa [[Albert von Buxhövden|Alberta von Buxhövden]] i szybko stało się, jako jeden z członków [[Hanza|Hanzy]] od 1282 roku, ważnym ośrodkiem handlowym na wybrzeżu Bałtyku. W 1207 roku rozpoczęto budowę murów miejskich. Po 1225 roku legat papieski Wilhelm z Modeny przyznał mieszczanom prawa, które mieli kupcy niemieccy w [[Visby]] na [[Gotlandia|Gotlandii]]. W średniowieczu Ryga była jednym z najważniejszych portów bałtyckich. Od tego momentu zaczęły się w Rydze jak i całej [[Łotwa|Łotwie]] silne wpływy [[Niemcy|niemieckiej kultury]], [[język niemiecki|języka niemieckiego]] i niemieckie osadnictwo, a sytuacja ta trwała setki lat. Po 1237 roku posiadłości i prawa zakonu kawalerów mieczowych na terenie miasta przejął zakon krzyżacki. Od 1255 Ryga była siedzibą katolickiej [[archidiecezja ryska|archidiecezji]] ''[[Prusy (kraina historyczna)|Prus]], [[Inflanty|Inflant]] i [[Estonia|Estonii]]'', której podlegała m.in. [[diecezja chełmińska]] i [[archidiecezja warmińska|diecezja warmińska]]. W związku z próbami przejęcia władzy w mieście przez zakon krzyżacki, w 1297 roku mieszczanie Rygi zburzyli dwór krzyżacki i wymordowali jego załogę. Konflikt trwał do 1330 roku, gdy wojska zakonne zmusiły miasto do poddania się. W 1366 roku wielki mistrz zrzekł się władzy nad miastem, zastrzegając jedynie prawo do posiadania zamku. W 1366 papież ustanowił królów Polski opiekunem arcybiskupstwa ryskiego. W 1452 roku zakon krzyżacki i arcybiskup Sylwester Stodewescher zawarli w Kircholmie ugodę, na mocy której podzielili się władzą nad miastem. W 1484 roku mieszczanie zbuntowali się ponownie i zburzyli zamek krzyżacki, jednak po kilku latach musieli się ponownie podporządkować zakonowi, którego pozycja jednak szybko w następnych latach zaczęła słabnąć. W latach 1521-1524 Ryga stała się miastem luterańskim.
=== Ryga w Rzeczypospolitej (1561-1621) ===
28 listopada 1561 na mocy [[Pakt wileński|paktu wileńskiego]] Inflanty oddały się pod opiekę królowi Zygmuntowi Augustowi, a [[Gotthard Kettler]] otrzymał w [[lenno]] [[Kurlandia|Kurlandię]] i [[Semigalia|Semigalię]]. W dniu 5 marca 1562 na [[Zamek w Rydze|zamku w Rydze]] Kettler złożył [[hołd lenny]] [[Zygmunt II August|Zygmuntowi II Augustowi]], który w zastępstwie króla [[Polska|polskiego]] przyjął [[Mikołaj Radziwiłł Czarny]]. Po [[Unia lubelska|unii lubelskiej]] w 1569 Ryga znalazła się pod wspólnym panowaniem [[Korona Królestwa Polskiego|Korony Polskiej]] i [[Wielkie Księstwo Litewskie|Wielkiego Księstwa Litewskiego]]. Pod polską władzą zamek w Rydze znajdował się od 1565 r., natomiast w roku następnym utworzono w Rydze kasztelanię. W 1566 r. nastąpiła [[sekularyzacja]] i w efekcie likwidacja arcybiskupstwa w Rydze.
Linia 65:
W czasie [[Wojna polsko-szwedzka 1621-1626|IV wojny polsko-szwedzkiej]] król Szwecji [[Gustaw II Adolf]] obległ miasto 21 sierpnia 1621 r. Rygi bronił garnizon liczący 900 polskich żołnierzy oraz 3700 mieszczan z milicji miejskiej z artylerią. Po miesięcznym oblężeniu i odparciu trzech szturmów Ryga skapitulowała 25 września. Leżący niedaleko [[Dyjament]] (dziś dzielnica miasta), którego broniła tylko jedna [[kompania]] piechoty, poddał się dopiero 2 października. Ryga pozostała pod panowaniem Szwedów na mocy rozejmu w [[Rozejm w Altmarku|Altmarku]] z 1629 r. Panowanie szwedzkie nad Rygą potwierdził ''de iure'' dopiero [[Pokój oliwski 1660|pokój w Oliwie]] w 1660 r.
=== Ryga pod panowaniem Szwecji (1621-1710) ===
W latach 1656-1661 w czasie wojny szwedzko-rosyjskiej Rosjanie po raz pierwszy podjęli próbę zdobycia miasta. W 1701 roku miasto obległy wojska saskie króla Augusta II Mocnego, który zdobyciem miasta chciał wzmocnić swoją pozycję wobec szlachty polskiej.
=== Ryga w carskiej Rosji (1710-1917) ===
W 1710 r. po [[Bitwa pod Połtawą|bitwie pod Połtawą]] miasto zdobyli Rosjanie, jednak niedaleka [[Łatgalia]] nadal do 1795 r. pozostała w rękach polskich. W 1721 roku Szwecja w Traktacie nysztackim uznała przynależność Rygi do Rosji. W 1782 roku powstał pierwszy teatr publiczny. W 1796 stała się stolicą [[Gubernia inflancka|guberni inflanckiej]]. W 1812 roku wojska napoleońskie palą przedmieścia miejskie, odbudowane następnie przez generał-gubernatora inflanckiego [[Filippo Paulucci
=== Ryga w Republice Łotewskiej (1918-1940) ===
W latach 1918–1940 stolica Republiki Łotewskiej. W dniu 11 listopada 1919 roku pod Rygą wojska łotewsko-estońskie pokonały białą [[Zachodnia Armia Ochotnicza|Zachodnią Armię Ochotniczą]] generała [[Paweł Bermondt-Awałow|Bermondta-Awałowa]]. 18 marca 1921 podpisano tu [[Traktat ryski (1921)|traktat pokojowy]] między Polską a Rosją. W 1935 roku Łotysze stanowili ok. 65% mieszkańców.
=== Ryga podczas II Wojny światowej i w składzie ZSRR (1940-1991) ===
W 1940 wcielona do [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|ZSRR]]. W dniu 1 lipca 1941 r. w początkowej fazie [[Atak Niemiec na ZSRR|operacji Barbarossa]] zajęta przez Niemców, z wydatnym udziałem powstańców łotewskich. W dniu 13 października 1944 zdobyta ponownie przez [[Armia Czerwona|Armię Czerwoną]] i wcielona do [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|ZSRR]]. Na skutek działań wojennych wiele obiektów miejskich ulega zniszczeniu. W 1949 r. nastąpiła kolejna wywózka mieszkańców miasta na Syberię. W związku z masowym napływem Rosjan do miasta, w 1979 r. liczba Łotyszy w Rydze spada do 38%.
| |||