Filozofia francuska: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
dr. tech., int. |
AndrzeiBOT (dyskusja | edycje) m Poprawa linkowań po przenosinach artykułów oraz drobne redakcyjne przy użyciu AWB |
||
Linia 5:
Do epoki [[renesans|odrodzenia]], filozofia łacińskiej Europy nie była podzielona na tradycje narodowe. Szczególnie silne związki łączyły dwa ważne ośrodki życia intelektualnego: [[Uniwersytet Paryski|uniwersytety Paryski]] i [[Uniwersytet Oksfordzki|Oksfordzki]]. [[Wojna stuletnia]] zerwała te kontakty, co stało się punktem wyjścia dla rozdzielenia francuskiej i [[filozofia angielska|angielskiej]] tradycji filozoficznej{{odn|Kenny|2005|s=187-188}}.
Renesans przyniósł ze sobą dążenie do odtworzenia klasycznej łaciny (w odróżnieniu od zniekształconej [[średniowieczna łacina|łaciny średniowiecznej]]), a także rozwój [[język wernakularny|języków wernakularnych]]. Od tego też czasu zaczęto filozofować w językach etnicznych, powoli tworząc na ich potrzeby słownictwo filozoficzne{{odn|Kenny|2005|s=187-188}}.
[[Michel de Montaigne]], jeden z najwybitniejszych przedstawicieli [[humanizm renesansowy|humanizmu]], był najbardziej wpływowym francuskim [[filozofia renesansu|filozofem doby renesansu]]. Głosił, że [[rozum]] ludzki jest bezsilny, gdy idzie o osiągnięcie [[prawda|prawdy]], jeśli nie jest wsparty [[wiara religijna|wiarą]] oświeconą [[łaska|łaską Bożą]]. Jego główne dzieło, ''[[Próby (eseje)|Próby]]'', jeszcze za jego życia wydano czterokrotnie, a jego wpływ długo się utrzymywał. Ze sformułowań pisarza korzystały kolejne pokolenia pisarzy poczynając od [[Mathurin Régnier|Mathurina Régniera]]. Współcześni i bezpośredni następcy Montaigne'a korzystali z jego dzieła w szerokim zakresie. [[Florimond de Raemond]] uważał go za mistrza [[stoicyzm|filozofii stoickiej]] i [[filozofia chrześcijańska|chrześcijańskiej]]. ''Apologia Rajmunda Sebond'' stanowiła źródło argumentów w polemikach z protestantami i [[Racjonalizm filozoficzny|racjonalistami]]. Z „chrześcijańskiego sceptycyzmu” autora czerpali [[Pierre Charron]] i w młodości biskup [[Jean-Pierre Camus]]<ref name = Lit262>{{Cytuj książkę | nazwisko = | imię = | tytuł = Literatura francuska | tom = 1 | nazwisko r = Lebègue | imię r = Raymond | strony = 262|wydawca=PWN|miejsce=Warszawa|rok=1974}}</ref>.
Drugim wpływowym renesansowym filozofem był Pierre Charron. W 1594, opublikował ''Les Trois Vérités'', w którym to dziele dowodzi trzech prawd: że istnieje Bóg i prawdziwa religia, że prawdziwą religią jest chrześcijaństwo, i że prawdziwym Kościołem jest katolicki<ref>{{Cytuj pismo | autor = Jean-Pierre Cavaillé | url = http://dossiersgrihl.revues.org/280 | title = Pierre Charron, « disciple » de Montaigne et « patriarche des prétendus esprits forts » | czasopismo = Les Dossiers du Grihl | rok = 2006 | issn = 1958-9247}}
Do Francji przenikał również [[platonizm renesansowy|florencki platonizm]]. Jego przedstawicielami byli [[Symphorien Champier]], [[Maurice Scève]], [[Joachim du Bellay]] i [[Pierre de Ronsard]]<ref>{{cytuj książkę |imię r=Christopher S. |nazwisko r=Celenza |rozdział=The Revival of Platonic Philosophy|inni= James Hankins (ed.)|tytuł=The Cambridge Companion to Renaissance Philosophy|wydawca=Cambridge University Press|miejsce= Cambridge|rok= 2007|isbn=978-0-521-60893-0 |s=92}}</ref>.
Linia 24:
== Oświecenie ==
[[Plik:D'après Nicolas de Largillière, portrait de Voltaire (Institut et Musée Voltaire) -001.jpg|thumb|[[Voltaire|Wolter]] (1694–1778)]]
Francja za [[Ludwik XIII|Ludwika XIII]] i [[Ludwik XIV|XIV]] z kraju podzielonego na wiele prowincji przekształciła się w jednolity organizm państwowy. Życie umysłowe toczyło się głównie na dworze królewskim. Język francuski stał się ''lingua franca'' (wspólnym językiem elit) Europy. Za początek Oświecenia we Francji uważa się opublikowanie ''[[Listy perskie|Listów perskich]]'' przez [[Monteskiusz]]a w 1721. Koniec jest zwykle wiązany z rokiem 1794 (śmierć filozofa [[Nicolas de Condorcet|Condorceta]]). Wśród filozofów wyróżniają się dwie grupy: [[encyklopedyści]] (np. [[Denis Diderot]]) i [[naturalizm (filozofia)|naturaliści]] ([[Julien Offray de La Mettrie]]){{odn|Drozdowicz|2005}}. Nurty te niejednokrotnie były łączone ([[Paul d'Holbach]]). Oświeceniowi filozofowie zyskali również istotny wpływ na politykę francuskiego dworu ([[parti philosophique]]).
Motywem przewodnim epoki był kult rozumu i dążenie do osiągnięcia największej rozumności. Drugim motywem było pragnienie wyzwalania umysłu z różnego rodzaju błędów i uprzedzeń. Obwiniano siebie o skrępowanie swego umysłu więzami ciemnoty, nietolerancji i fanatyzmu chrześcijaństwa. Zajmował się tym głównie [[Voltaire]]. Nurt ten cechował optymizm co do doskonalenia ludzkości i [[teoria postępu|idea postępu]]{{odn|Drozdowicz|2005|s=40-44}}. Innym motywem oświeceniowym było pragnienie powrotu do natury i idealizowanie przedcywilizacyjnego [[stan natury (filozofia)|stanu natury]] ([[szlachetny dzikus|idea szlachetnego dzikusa]]){{odn|Drozdowicz|2005|s=45}}. Motyw ten rozwijany był szczególnie przez [[Jean-Jacques Rousseau|Jean-Jacquesa Rousseau]], sceptycznego wobec postępu jaki ma nieść cywilizacja. Rousseau wskazywał na ograniczenia rozumu i siłę [[emocja|uczuć]], stając się źródłem prekursorem [[sentymentalizm]]u i [[romantyzm]]u.
Linia 38:
== XX wiek ==
[[Plik:
Na początku XX wieku filozofia Bergsona zdobyła ogólnoświatowy rozgłos. Duże znaczenie miała również filozofia nauki [[Gaston Bachelard|Gastona Bachelarda]]{{odn|Gutting|2001|s=85-88}}. Wybitnych myślicieli (wpływowych również poza kontekstem religijnym) wydała tradycja katolicka. Należeli do nich [[Maurice Blondel]] ([[modernizm katolicki]]), oraz [[neotomizm|neotomiści]] i [[personalizm chrześcijański|personaliści]]: [[Jacques Maritain]], [[Gabriel Marcel]], [[Emmanuel Mounier]], czy [[Pierre Teilhard de Chardin]]{{odn|Gutting|2001|s=89-101}}. Wybitnym chrześcijańskim historykiem filozofii, który w dużej mierze przyczynił się do rewaluacji [[filozofia średniowieczna|filozofii średniowiecznej]] był [[Étienne Gilson]].
Na francuską filozofię oddziaływały mocno [[marksizm]], prace [[Edmund Husserl|Edmunda Husserla]], [[Martin Heidegger|Martina Heideggera]] oraz [[Sigmund Freud|Sigmunda Freuda]]. Filozofia francuska stała się jedną z najbardziej wpływowych na świecie. Do lat sześćdziesiątych XX wieku dominował [[egzystencjalizm (filozofia)|egzystencjalizm]] – [[Jean-Paul Sartre]], [[Simone de Beauvoir]] (łącząc go z [[feminizm]]em), [[Maurice Merleau-Ponty]] (łącząc go z [[fenomenologia|fenomenologią]]){{odn|Gutting|2001|s=119-212}}. Nurt fenomenologiczny rozwijany był przez [[Paul Ricœur|Paula Ricœura]] ([[hermeneutyka]]) i [[Emmanuel Levinas|Emmanuela Levinasa]] ([[filozofia dialogu]]){{odn|Gutting|2001|s=353-370}}.
W kolejnym okresie głównym nurtem był [[strukturalizm (filozofia)|strukturalizm]], stworzony przez [[Claude Lévi-Strauss|Claude'a Lévi-Straussa]], w oparciu o prace XIX-wiecznego językoznawcy [[Ferdinand de Saussure|Ferdinanda de Saussure'a]]. Strukturalizm (podobnie jak wcześniej egzystencjalizm) stał się szerokim nurtem intelektualnym, znajdując swoje odbicie w licznych dyscyplinach, m.in. [[psychoanaliza|psychoanalizie]] ([[Jacques Lacan]], [[Julia Kristeva]]){{odn|Gutting|2001|s=215-248}}.
Krytyka strukturalizmu, doprowadziła do ukształtowania się nurtu nazywanego [[poststrukturalizm]]em ([[Jacques Derrida]], [[Roland Barthes]], [[Michel Foucault]]){{odn|Gutting|2001|s=249-257}}. Pod koniec XX wieku, postrukturalizm zradykalizował się i przybrał postać [[postmodernizm (filozofia)|postmodernizmu]] ([[Jean-François Lyotard]], [[Gilles Deleuze]], [[Luce Irigaray]]).
{{Przypisy|2}}
| |||