Leninizm: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja nieprzejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
m →Krytyka: lit. |
Nie podano opisu zmian |
||
Linia 1:
{{Komunizm}}
[[Plik:Lenin.WWI.JPG|thumb|200px|[[Włodzimierz Lenin]] ([[1870]]–[[1924]])]]
[[Plik:Lenin.gif|thumb|200px|right|Lenin przemawia]]
Linia 7:
Leninizm stanowił oficjalną ideologię państwową w [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|ZSRR]] od dnia jego powstania, aż po jego rozwiązanie. Było on też oficjalną [[ideologia|ideologią]] we wszystkich krajach [[Układ Warszawski|Układu Warszawskiego]].
Pierwotna wersja leninizmu została rozwinięta i wprowadzona w życie przez [[bolszewicy|bolszewickiego]] przywódcę [[Włodzimierz Lenin|Włodzimierza Lenina]], skąd pochodzi jej nazwa. Jednak, już za życia Lenina doktryna ta ewoluowała na skutek zderzenia teoretycznych założeń z praktyką rewolucyjną. Po jego śmierci była ona nadal modyfikowana, m.in. przez [[Józef Stalin|Józefa Stalina]]
== Źródła ideowe ==
Marksizm-leninizm był w znacznej mierze dalszy od [[marksizm]]u tradycyjnego i kontestował szereg marksistowskich dogmatów. Lenin początkowo odrzucił wiodącą rolę klasy robotniczej uważając że w rosyjskiej rewolucji największe znaczenie ma klasa najbardziej uciśniona a więc chłopstwo<ref>Smith 1991, s. 767.</ref>. Na gruncie pragmatyzmu Lenin porzucił też tezę [[Karol Marks|Karola Marksa]] dotyczącą priorytetu ekonomii nad polityką<ref>[http://www.pbs.org/wgbh/commandingheights/shared/minitextlo/ess_leninscritique.html „Commanding Heights: Lenin’s Critique of Global Capitalism”].</ref>. Na leninizm w znaczący sposób wpłynęły przedmarksistowskie nurty rosyjskiej myśli socjalistycznej w tym narodnictwo<ref>Service 2000, s. 173.</ref>.
== Zarys ideologii ==
W swojej książce pt. ''[[Co robić?]]'' (1903), Lenin stwierdził iż [[proletariat]] może osiągnąć rewolucyjną samoświadomość tylko za sprawą działania partii komunistycznych, w skład których wchodzić muszą profesjonalni, etatowi rewolucjoniści. Wskazywał także na to, iż taka partia może osiągnąć swe cele za pomocą zdyscyplinowanej formy organizacyjnej nazywanej [[centralizm demokratyczny|centralizmem demokratycznym]]. Oficjele partii komunistycznej mieliby być zgodnie z tym wybierani w sposób [[demokracja|demokratyczny]] i w każdej chwili odwołani, ale jeśli już zostaną wybrani, wszyscy pozostali członkowie partii muszą wykonywać ich polecenia bez sprzeciwów.
Leninizm twierdził, iż [[kapitalizm]] może zostać obalony tylko w drodze rewolucyjnej; każdy inny sposób zmiany (np. ewolucyjny jak w [[Fabianie|fabianizmie]] czy [[socjalizm]]ie [[demokracja|demokratycznym]]) jest skazany na niepowodzenie. Głównym celem partii leninowskiej powinno być więc zatem obalenie istniejącego rządu i zastąpienie go własnym, sprawowanym w imieniu proletariatu, następnie zaś wprowadzenie tzw. [[dyktatura proletariatu|dyktatury proletariatu]]. Partia musi także wykorzystać własną władzę w celu edukowania proletariatu, w celu usunięcia fałszywej świadomości, stworzonej przez [[burżuazja|burżuazję]] w celu łatwiejszego panowania nad masami pracującymi i dalszego ich ekonomicznego wyzysku. Formą takiej fałszywej świadomości była m.in. [[religia]], określona przez Karola Marksa jako [[opium ludu]]<ref>Smith 1991, s. 83.</ref>.
Dyktatura proletariatu teoretycznie posiadałaby formę zdecentralizowanego systemu demokracji bezpośredniej, w której robotnicy dzierżyliby władzę za sprawą lokalnych rad (ros. ''sowiety''). Rady takie faktycznie powstawały w czasie [[rewolucja październikowa|rewolucji październikowej]]. Jednak niezwykle trudna sytuacja wewnętrzna Rosji, ogarniętej wojną domową, nie pozwoliła temu systemowi na dłuższe funkcjonowanie.
== Imperializm ==
Linia 25 ⟶ 26:
Jednakże, jeżeli rewolucja może wydarzyć się tylko w biednym, niedorozwiniętym gospodarczo kraju, oznaczało to pewien problem: Marks twierdził bowiem, iż w takim otoczeniu nie może rozwinąć się system [[socjalizm|socjalistyczny]], gdyż nie ma ku temu odpowiedniej bazy ekonomicznej (w teorii marksowskiej, socjalizm jest etapem rozwoju, który przyjdzie ''po'' kapitalizmie, ale przed [[komunizm]]em), ponieważ kapitalizm nie rozwinął się tam w pełni, a dodatkowo zagraniczne siły będą chciały skruszyć ruch za wszelką cenę. Aby rozwiązać tę sprzeczność, Lenin zaproponował dwa rozwiązania:
* po pierwsze – rewolucję należy rozszerzyć także na kapitalistyczne kraje rozwinięte. Dzięki temu zapanuje w nich socjalizm, a następnie pomogą one krajom biednym w uczynieniu tego samego. Lenin miał nadzieję, iż rewolucja w Rosji rozszerzy się na [[Niemcy]]. Tak rzeczywiście się stało, ale tam rozruchy udało się szybko opanować.
* po drugie – wzniecenie rewolucji w wielu krajach mało rozwiniętych naraz. Kraje te mogłyby połączyć się w efekcie tego w jedną federację, która byłaby w stanie podjąć walkę z wielkimi kapitalistycznymi siłami i ustanowić socjalizm. Idea ta była jedną z podstaw utworzenia [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|Związku Radzieckiego]].
== Kontynuatorzy ==
[[Plik:XVII Congress CPC (foto 3).JPG|left|200px|thumb| XVII Zjazd [[Komunistyczna Partia Chin]] (KPC). 15 Października 2007 roku]]
[[Plik:XIII съезд КПРФ.JPG|200px|thumb| 13 Zjazd [[Komunistyczna Partia Federacji Rosyjskiej]] (KPRF). <br /> 29 Listopada 2008 roku]]
Po śmierci Lenina w Związku Radzieckim rozpoczęła się walka o władzę. Dwoma głównymi kandydatami na jego miejsce byli [[Józef Stalin]] i [[Lew Trocki]]. Stalin zwyciężył, a Trocki został wygnany z kraju. Z tego powodu w końcu lat 20. [[XX wiek]]u ZSRR rozpoczęło odchodzić od założeń myśli Lenina w kierunku ideologii nazywanej [[stalinizm]]em, której jednym z głównych założeń było stwierdzenie, iż Związek Radziecki był wystarczająco silny, aby zbudować socjalizm samemu. Stalinizm odrzucał marksistowsko-leninowską tezę o rewolucji światowej i przyjmował koncepcję ''socjalizmu w jednym kraju'' która na wiele lat stała się najważniejszym elementem ideologii partii. Według stalinizmu najważniejsza była budowa socjalizmu w ZSRR pozostającego w odosobnieniu od otaczających ten kraj państw kapitalistycznych<ref>Smith 1991, s. 79.</ref>. Inną znamienną cechą stalinizmu była ekstremalna [[centralizacja]] władzy i ekspansja jej uprawnień, która doprowadziła do powstania bezwzględnego stalinowskiego [[totalitaryzm]]u. Stalin zakończył etap eksperymentów gospodarki mieszanej okresu Lenina i wprowadził centralne planowanie, likwidując przy tym prywatną przedsiębiorczość i [[kolektywizacja|kolektywizując]] radzieckie rolnictwo. Stalin zbudował wokół siebie [[kult jednostki]] a coraz większa biurokracja pozostawała w sprzeczności z marksistowskim pojęciem ''obumierania państwa''<ref>Smith 1991, s. 79.</ref>.▼
▲W związku z powyższym socjalizm nie może przetrwać w jednym, zacofanym przemysłowo kraju. Z tego też powodu Lenin wzywał do wielkiej, wszechświatowej rewolucji.
Znajdując się za granicą, Trocki w swoich pismach prezentował własną interpretację leninizmu, którą nazwano później [[trockizm]]em<ref>Janusz Janicki ''Lewacy'' 1981, Książka i Wiedza s.90</ref>. Oskarżał on Stalina o zdradę rewolucji. Trocki, jak również niemal wszyscy byli rewolucyjni towarzysze Lenina, nazywani „Starymi Bolszewikami”, zostali systematycznie wymordowani z rozkazu Stalina<ref>[http://iberianature.com/barcelona/history-of-barcelona/barcelona-radical-history/ramon-mercader-trotskys-assassin/ Ramon Mercader trotskys assasin]</ref>.▼
▲Po śmierci Lenina w Związku Radzieckim rozpoczęła się walka o władzę. Dwoma głównymi kandydatami na jego miejsce byli [[Józef Stalin]] i [[Lew Trocki]]. Stalin zwyciężył, a Trocki został wygnany z kraju. Z tego powodu w końcu lat 20. [[XX wiek]]u ZSRR rozpoczęło odchodzić od założeń myśli Lenina w kierunku ideologii nazywanej [[stalinizm]]em, której jednym z głównych założeń było stwierdzenie, iż Związek Radziecki był wystarczająco silny, aby zbudować socjalizm samemu. Inną znamienną cechą stalinizmu była ekstremalna [[centralizacja]] władzy i ekspansja jej uprawnień, która doprowadziła do powstania bezwzględnego stalinowskiego [[totalitaryzm]]u.
W [[Chińska Republika Ludowa|
▲Znajdując się za granicą, Trocki w swoich pismach prezentował własną interpretację leninizmu, którą nazwano później [[trockizm]]em. Oskarżał on Stalina o zdradę rewolucji. Trocki, jak również niemal wszyscy byli rewolucyjni towarzysze Lenina, nazywani „Starymi Bolszewikami”, zostali systematycznie wymordowani z rozkazu Stalina.
Po śmierci Stalina radziecki leninizm uległ dalszym przemianom. Radziecki marksizm-leninizm uzasadnił [[nacjonalizm]] a każde zwycięstwo ZSRR przedstawiane było jako zwycięstwo ruchu komunistycznego jako całości. Radziecki nacjonalizm był w dużej mierze oparty na etnicznym nacjonalizmie rosyjskim. Jeśli dotychczas marksizm-leninizm podkreślał znaczenie konfliktu światowego między kapitalizmem a socjalizmem od czego później znacznie odstąpiono przyjmując doktrynę zwaną jako ''[[pokojowe współistnienie]]''<ref>Smith 1991, s. 82.</ref>.
▲W [[Chińska Republika Ludowa|Chińskiej Republice Ludowej]] stalinowska struktura organizacyjna została wykorzystana przy tworzeniu [[Komunistyczna Partia Chin|Komunistycznej Partii Chin]]; później chińscy komuniści utworzyli teorię [[maoizm]]u, która obecnie popularna jest pośród wielu rewolucyjnych ruchów [[Trzeci Świat|Trzeciego Świata]]. Główną różnicą pomiędzy pomysłami Lenina a [[maoizm]]em było to, iż w leninizmie (nawet w niedorozwiniętych przemysłowo krajach) głównym motorem rewolucji miał być miejski proletariat, Mao postawił natomiast na chłopstwo.
Dzisiejsi leniniści postrzegają [[globalizacja|globalizację]] jako kontynuację imperializmu, w której kapitaliści zamieszkujący rozwinięte kraje przemysłowe eksploatują klasę pracującą w krajach rozwijających się. Dzięki obniżaniu kosztów produkcji (przez niskie płace, cięższą pracę i dłuższy jej czas) kapitaliści osiągają wyższe dochody.
== Krytyka marksistowska ==
Wielu krytyków Lenina stwierdziło że utworzone przez niego państwo działa sprzecznie z zasadami socjalizmu. Krytycy wskazywali na brak powszechnego udziału w życiu politycznym, konsultacji ze społeczeństwem i demokracji w zakładach pracy, cechy te uważane są za kluczowe dla społeczeństwa socjalistycznego<ref>Service 2000, s. 354–355.</ref>. Na jesieni 1918 roku czesko-austriacki marksista Karl Kautsky wydał broszurę ''Dyktatura Proletariatu''. Kautsky krytykował w niej reżim bolszewicki który określił mianem antydemokratycznego<ref>Volkogonov 1994, s. 178–179.</ref>. Kautsky stwierdził też że że próba budowy socjalizmu w kraju niedorozwiniętym ekonomicznie musi zakończyć się fiaskiem. Lenina skrytykowała też [[Róża Luksemburg]]<ref>Shub 1966, s. 329–330; Service 2000, s. 385.</ref>, marksistka zgodziła się z Kautskim i oświadczyła że Lenin ''nie ustanowił dyktatury proletariatu... a jedynie dyktaturę garści polityków''<ref>Shub 1966, s. 329–330.</ref>. Z kolei rosyjski [[anarchizm|anarchista]] [[Piotr Kropotkin]] opisał przejęcie władzy przez bolszewików jako ''pogrzeb rewolucji rosyjskiej''<ref>Shub 1966, s. 383.</ref>. [[Paul Mattick (marksista)|Paul Mattick]] wskazywał że powstanie stalinowskiego totalitaryzmu w ZSRR było nieuchronnym wynikiem rewolucji bolszewickiej<ref>https://www.marxists.org/archive/mattick-paul/1947/bolshevism-stalinism.htm</ref>.
{{Przypisy}}▼
== Linki zewnętrzne ==
Linia 62 ⟶ 58:
* [http://web.archive.org/web/*/http://www.geocities.com/~johngray/lenphl13.htm ''Filozofia Lenina''] (Karl Korsch)
* [http://www.leninism.org/ Cyber-Leninizm]
▲{{Przypisy}}
== Bibliografia ==
*Service, Robert (2000). ''Lenin: A Biography''. Londyn: Macmillan. ISBN 9780333726259.
*Shambaugh, David (2008). ''China's Communist Party: Atrophy and Adaptation''. University of California Press. ISBN 0520254929.
*Shub, David (1966). ''Lenin: A Biography'' (revised ed.). Londyn: Pelican.
*Smith, Gordon (1991). ''Soviet Politics: Continuity and Contradictions (2nd ed.)''. St. Martin’s Press. ISBN 0333535766.
*Volkogonov, Dmitri ([[Dmitrij Wołkogonow]]) (1994). ''Lenin: Life and Legacy'. Harold Shukman (tłumaczenie). Hammersmith: HarperCollins. ISBN 978-0002551236.
[[Kategoria:Nurty komunizmu]]
| |||