Karol XI: Różnice pomiędzy wersjami

| król = Karol XI

| tytulatura = Z Bożej łaski król Szwecji, Gotów i Wenedów, wielki książę Finlandii, książę Skanii, Estonii, Inflant, Karelii, Bremy, Verden, Szczecina, Pomorza, Kaszubów i WenedówWenden, książę Rugii, pan Ingrii, Wismaru, hrabia-palatyn Renu, książę Bawarii, Jülich, Kleve, Bergu.

| grafika = [[Plik:Carl XI of Sweden c 1685 by David Klöcker Ehrenstrahl.jpg|220px]]

| tytuł = [[Władcy Szwecji|królKról Szwecji]]

| od = [[13 lutego]] [[1660]]

| do = [[5 kwietnia]] [[1697]]

| poprzednik = [[Karol X Gustaw]]

| następca = [[Karol XII]]

| 2 tytuł = [[Palatynat Dwóch Mostów|książęKsiążę Palatynatu-Zweibrücken-KleeburgDwóch Mostów]]

| 2 od = 13 lutego 1660

| 2 do = [[11 kwietnia]] [[1681]]

| 2 poprzednik = Karol X Gustaw

| 2 następca = ''połączenie z Palatynatem-ZweibrückenDwóch Mostów''

| 3 tytuł = [[Palatynat Dwóch Mostów|książęKsiążę Palatynatu-ZweibrückenDwóch Mostów]]

| 3 od = 11 kwietnia 1681

| 3 do = 5 kwietnia 1697

| 3 poprzednik = [[Fryderyk Ludwik Wittelsbach (Pfalz-Zweibrücken)|Fryderyk Ludwik Wittelsbach]]

| 3 następca = Karol XII

| dynastia = [[Wittelsbachowie]]

| urodzony = [[24 listopada]] [[1655]]

| zmarł = 5 kwietnia 1697

| ojciec = Karol X Gustaw

| matka = [[Jadwiga Eleonora z Holstein-Gottorp]]

| żona = [[Ulryka Eleonora Duńska|Ulryka Eleonora Oldenburg]]

| dzieci = Karol XII, [[Ulryka Eleonora Wittelsbach]].

| commons = Category:Charles XI of Sweden

| source =

| quote =

'''Karol XI Wittelsbach''', ''[[język szwedzki|szw.]] ''Karl XI'' (ur. [[24 listopada]] [[1655]] w [[Sztokholm]]ie, zm. [[5 kwietnia]] [[1697]] tamże) – król Szwecji, [[Księstwo Bremy|książę Bremy i Verden]], książę Palatynatu-Zweibrücken-Kleeburg,Dwóch książę Palatynatu-ZweibrückenMostów od 1660.

[[Plik:Karl XI, five years old.jpg|180px|thumb|left|180px|Karol XI w wieku 5 lat na obrazie Davida Klöckera Ehrenstrahla]]

Urodził się w 1655 roku na zamku KronorTrzy Korony w Sztokholmie jako syn [[Karol X Gustaw|Karola X Gustawa]] króla Szwecji i jego żony [[Jadwiga Eleonora z Holstein-Gottorp|Jadwigi Eleonory z Holstein-Gottorpholsztyńskiej]], córki Fryderyka III, księcia holsztyńskiego na GottorpGottorpie. W wieku 4 lat objął formalnie rządy po nagłej śmierci swojego ojca, jednak faktyczna władza znajdowała się w rękach jego matki, pełniącej funkcję [[regent]]ki oraz oligarchii magnackiej.

18 grudnia 1672 został uznany przez szwedzki parlament stanowy -– [[Ståndsriksdagen]] pełnoletnim, co zapoczątkowało jego bezpośrednie rządy w państwie. Na wiosnę tego samego roku zawarł przymierze [[Władcy Francji|królem]] [[Francja|Francji]] [[Ludwik XIV|Ludwikiem XIV Burbonem]] i w zamian za subwencje na zbrojenia zobowiązał się do pomocy wojskowej na wypadek wojny w [[Niemcy|Niemczech]].

[[Plik:Charles XI of Sweden.jpg|180pxthumb|left|thumb180px|Karol XI podczas bitwy pod Lund (1676)]]

Wypełniając postanowienia tego traktatu zaatakował w grudniu 1674 roku [[Brandenburgia-Prusy|Brandenburgię]]. Niedługo potem znalazł się w stanie wojny ze sprzymierzeńcami elektora brandenburskiego: [[Królestwo Danii i Norwegii|Danią]] i [[Holandia|Holandią]], co uwikłało Szwecję w walki na kliku frontach. 28 czerwca 1675 roku wojska szwedzkie poniosły klęskę w [[Bitwa pod Fehrbellin|bitwie pod Fehrbelinem]]. Po serii klęsk zadanych flocie szwedzkiej przez Duńczyków i Holendrów koło [[Olandia|Olandii]] (1676) i u wybrzeży [[Zelandia (wyspa)|Zelandii]] (1677) utracił inicjatywę na [[Morze Bałtyckie|Morzu Bałtyckim]], w efekcie czego w latach 1675-1678 poniósł duże straty terytorialne, głównie na rzecz Brandenburgii, która zajęła całą część szwedzkiego [[Pomorze Zachodnie|Pomorza Zachodniego]] z Wołogoszczą, [[Szczecin]]em i wyspami [[Uznam]], [[Wolin (wyspa)|Wolin]] i [[Rugia|Rugią]]. Dzięki interwencji dyplomatycznej Francji odzyskał większość utraconych ziem oraz zawarł traktaty pokojowe z Brandenburgią w Saint-Germain-en-Laye (29 czerwca 1679) i Danią w [[Lund (miasto)|Lund]] (26 września 1679).

Niepowodzenia w polityce zagranicznej polegające na prowadzeniu niepomyślnych wojen, pozwoliły Karolowi XI na wprowadzenie w Szwecji rządów [[Absolutyzm władzy|absolutnych]], które popierali mieszczanie oraz średnia szlachta. W latach 1680-1683 zniósł baronie i hrabstwa, a cały obszar państwa podzielił na mniejsze okręgi (routu), z których każdy był zobowiązany dostarczać jednego [[żołnierz]]a oraz wyposażyć go w broń{{fakt|data=2010-03}}. Ponadto żołnierz dostawał w swoim okręgu kawałek ziemi.

[[Plik:Suecia 3-047 ; Läckö slott.jpg|180px|thumb|left|180px|Zamek Läckö, jedna z posiadłości objętych wielką redukcją]]

Przeprowadził przy poparciu niższych stanów rewindykację dóbr królewskich (tzw. [[Wielkie redukcje|wielka redukcja]] przez co ustabilizował finanse. Niedługo potem dokonał reformy systemu finansowego oraz reorganizacji [[Siły zbrojne|armii]].

Ograniczył rolę instytucji stanowych, sejmu i Rady Królestwa, którą przekształcił w Radę Królewską jako doradczy organ panującego. Dążył do pełnej integracji ustrojowej i administracyjnej prowincji szwedzkich, a w przypadku byłych prowincji duńskich i norweskich -– Skanii i Blekinge, także narodowej. Za jego panowania założono w 1668 roku [[Uniwersytet w Lund]].

=== Małżeństwo i dzieci ===

[[6 maja]] 1680 poślubił [[Ulryka Eleonora Duńska|Ulrykę EleonorąEleonorę Oldenburg]], córkę króla Danii [[Fryderyk III Oldenburg|Fryderyka III]] i [[Zofia Amelia brunszwicka|Zofii Amalii brunszwickiej]]. Para miała siedmioro dzieci:

[[Plik:Carl XI of Sweden grave 2007.jpg|200px|thumb|right200px|Trumna ze szczątkami Karola XI]]

Karol XI skarżył się od 1694 roku na częste bóle [[jama brzuszna|brzucha]]. Dwa lata później stan zdrowia władcy znacznie się pogorszył, także już w lutym 1697 król musiał wracać często do Sztokholmu, gdzie lekarze odkryli, że Karol XI ma duży i twardy guz w brzuchu oraz, że są bezsilni i niewiele mogą zrobić, aby go wyleczyć. Rok później władca zmarł, a sekcja zwłok wykazała, iż nowotwór rozprzestrzenił się na całą jamę brzuszną. Został pochowany w sztokholmskim [[Kościół na Riddarholmen|kościele RiddarholmRiddarholmen]]<ref>Rystad, Göran, ''Karl XI. En biografi'', AiT Falun AB 2001, s. 368-369.</ref>.

{| class="wikitable" style="background:000000; font-size:85%; text-align:center"

∞1573 <br />

[[Katarzyna Wazówna|Katarzyna Waza]]<br />(1584-1638)

król Szwecji <br />[[Karol X Gustaw|Karol X Gustaw Wittelsbach]]<br />(1622-1660)<br />

[[Jadwiga Eleonora z Holstein-Gottorp|Jadwiga Eleonora holsztyńska]]<br />(1636-1715)

'''Karol XI Wittelsbach (1655-1697) , ''król Szwecji'''''