Wersja z 23:15, 30 lip 2015 edytuj Crihyc (dyskusja \| edycje) Redaktorzy 5448 edycji →‎Zabytki Znaczniki: Z urządzenia mobilnego Z aplikacji mobilnej ← poprzednia edycja		Wersja z 17:59, 7 gru 2015 edytuj anuluj edycję Kalamarnica (dyskusja \| edycje) 9888 edycji Nie podano opisu zmian następna edycja →
Linia 3: \|nazwa = Ratyzbona<br />Regensburg \|nazwa oryginalna = \|zdjęcie =Rgbg-dom und rathaus.jpg \|opis zdjęcia = \|herb = Wappen Regensburg.svg Linia 13: \|powierzchnia = 80,80 \|wysokość = 326-471 \|rok = 31 grudnia ~~2012~~2014 \|liczba ludności = ~~138~~142 ~~296~~292 \|gęstość zaludnienia = 1 ~~712~~762 \|numer kierunkowy = 0941 \|kod pocztowy = 93047-93059 Linia 79: == Historia == [[Plik:~~Stadtansicht~~Regensburg-porta-praetoria ~~Regensburg~~2.~~JPG~~jpg\|thumb\|~~Widok na Most Kamienny i~~upright\|Porta ~~katedrę~~Praetoria]] [[Plik:270404 regensburg-kapelle-st-georg-und-afra 1-640x480.jpg\|thumb\|Kaplica romańska św. Jerzego i św. Afry]] [[Plik:Regensburg ~~cathedral~~plaque ~~front~~845.~~jpg~~JPG\|thumb\|~~upright\|Katedra~~Tablica upamiętniająca chrzest 14 czeskich książąt na ścianie Kolegiaty św. Jana]] [[Plik:Regensburg-porta-praetoria 2.jpg\|thumb\|upright\|Porta Praetoria]]▼ [[Plik:Philipp-Melanchthon-1532.jpg\|thumb\|upright\|Philipp Melanchthon]] ~~[[Plik:Bischof Dalberg.jpg\|thumb\|upright\|Karl Theodor von Dalberg]]~~ [[Plik:1640 sitzung-des-immerwaehrenden-reichstags-regensburg-stich-merian 1-1560x1100.jpg\|thumb\|Obrady Nieustającego Sejmu Rzeszy w Sali Rzeszy (niem. ''Reichssaal''), 1640]]▼ [[Plik:Regensburg Neupfarrplatz 1892.jpg\|thumb\|Neupfarrplatz, 1892]]▼ [[Plik:Regensburg um 1900.jpg\|thumb\|Ratyzbona, 1900]]▼ ~~[[Plik:Regensburg-steinerne-Bruecke.jpg\|thumb\|Panorama Ratyzbony]]~~ Ratyzbona jest jednym z najstarszych miast w Niemczech. Na przestrzeni wieków nazwa miasta ulegała wielu zmianom. Najstarsza znana nazwa Ratyzbony to [[celtowie\|celtycka]] ''Radasbona'' (''Ratasbona'' bądź ''Ratisbona''). Miasto nazywane też było: ''Quadratą'', ''Germanisheim'', ''Hyatopolis'', ''Ymbripolis'', ''Reginopolis'' lub ''Tyberiną''. Linia 109 ⟶ 102: Ratyzbona to jedna z najstarszych [[diecezja\|diecezji]] w Niemczech, powołana do życia w 739r. przez [[biskup]]a [[Moguncja\|Moguncji]] [[Bonifacy-Winfrid\|Bonifacego]]. Chociaż miasto przeszło w 1542 na [[protestantyzm]], to pozostało siedzibą biskupów [[katolicyzm\|katolickich]] do dziś. W IX w. Ratyzbona była ważnym ośrodkiem [[Państwo wschodniofrankijskie\|państwa wschodniofrankijskiego]]. 13 stycznia 845 roku w Ratyzbonie przyjęło chrzest czternastu [[Czesi\|czeskich]] książąt. W [[opactwo\|opactwie]] [[benedyktyni\|benedyktyńskim]] św. Emmerama spoczywają królowie wschodniofrankijscy z dynastii [[Karolingowie\|Karolingów]] z rodzinami: [[Emma Bawarska\|Hemma]] (zm. 876), żona króla [[Ludwik II Niemiecki\|Ludwika II Niemieckiego]]; [[Arnulf z Karyntii]] (zm. 899); syn Arnulfa [[Ludwik IV Dziecię]] (zm. 911). Z tego okresu pochodzi słynna ratyzbońska saga ''Dollingersage'' o pojedynku ratyzbończyka Hansa Dollingera z pogańskim rycerzem Craco na ''Haidplatz''. W 1041 w Ratyzbonie został zawarty [[Układ ratyzboński\|układ]], na mocy którego książę czeski [[Brzetysław I]] zrzekał się roszczeń do ziem polskich z wyjątkiem zagarniętej części [[Śląsk]]a. Handel zagraniczny z [[Paryż]]em, [[Wenecja\|Wenecją]] i [[Kijów\|Kijowem]] umożliwił szybki rozwój gospodarczy Ratyzbony, która stała się jednym z najbogatszych i najliczniejszych miast Niemiec w XII i XIII w. W 1200 miasto liczyło ok. 10 tys. mieszkańców a Dunajem transportowano więcej towarów niż [[Ren]]em. Ponadto Ratyzbona posiadała wówczas jedyny most na Dunaju pomiędzy [[Ulm]] a [[Wiedeń\|Wiedniem]] – wybudowany w latach 1135–1146 [[Most Kamienny w Ratyzbonie\|Most Kamienny]] (niem. ''Steinerne Brücke''). Uznawany za majstersztyk [[średniowiecze\|średniowiecznej]] sztuki architektonicznej, służył za wzór budowniczym wielu innych mostów w owym czasie, np. Mostu Judyty na [[Wełtawa\|Wełtawie]] w [[Praga\|Pradze]] (poprzednika [[Most Karola w Pradze\|Mostu Karola]]). Linia 126 ⟶ 121: W XV w. miasto znacznie podupadło gospodarczo. Pustka w kasie miejskiej przyczyniła się do poddania miasta księciu Bawarii Albrechtowi II, z którym łączono nadzieje na inwestycje, m.in. założenie uniwersytetu. W 1492 cesarz [[Fryderyk III Habsburg\|Fryderyk III]] ponownie ustanowił Ratyzbonę miastem cesarskim. [[Plik:Regensburg Braun-Hogenberg.jpg\|thumb\|Miasto na przełomie XVI i XVII wieku]] Na początku XVI w. w mieście miały miejsce rozruchy poskromione przez cesarza [[Maksymilian I Habsburg\|Maksymiliana I]], który narzucił miastu nowy statut, tzw. ''Regimentsordnung''. Zmodyfikowany w 1514 obowiązywał do 1803. Linia 132 ⟶ 128: W 1541 w ''Neuen Waag'' przy ''Haidplatz'' miała miejsce debata religijna pomiędzy [[Filip Melanchton\|Filipem Melanchtonem]] a [[Jan Mayer von Eck\|Johannesem Eckiem]] mająca na celu zbliżenie środowisk chrześcijańskich: protestantów i katolików. Po licznych zatargach pomiędzy radą a biskupem, w 1542. Ratyzbona stała się miastem ewangelickim. Zwiększyło to nadzieje na uniezależnienie się od katolickiego biskupa i cesarza, zaogniając konflikt z księciem biskupem. Podczas [[wojna trzydziestoletnia\|wojny trzydziestoletniej]], w 1633 Ratyzbonę zajęły wojska [[Szwecja\|szwedzkie]] pod dowództwem Bernharda von Weimara. Rok później miasto zostało odbite przez armie cesarską i [[Elektorat Bawarii\|bawarską]]. === [[Sejm Rzeszy (Święte Cesarstwo Rzymskie)\|Nieustający Sejm Świętego Cesarstwa Rzymskiego]] (1663–1803) === ▲[[Plik:1640 sitzung-des-immerwaehrenden-reichstags-regensburg-stich-merian 1-1560x1100.jpg\|thumb\|Obrady Nieustającego Sejmu Rzeszy w Sali Rzeszy (niem. ''Reichssaal''), 1640]] Ratyzbona była ważnym ośrodkiem państwa wschodniofrankijskiego, w którym odbywały się posiedzenia niemieckiego sejmu. Od 1594 spotkania Reichstagu odbywały się w Sali Rzeszy (niem. ''Reichsaal'') w [[Stary ratusz w Ratyzbonie\|starym ratuszu]]. Od 1663 obradował tu Nieustający Sejm Świętego Cesarstwa Rzymskiego (niem. ''Immerwährender Reichstag des Heiligen Römischen Reiches''), w którym uczestniczyli delegaci z całej Europy – cesarz był reprezentowany przez cesarskich komisarzy głównych (niem. ''Prinzipalkomissar''). W 1748 komisarzem głównym został cesarski poczmistrz generalny książę Alexander Ferdinand von Thurn und Taxis, który przeniósł swoją [[Thurn und Taxis\|rodzinę]] z Frankfurtu do Ratyzbony. Linia 143 ⟶ 140: W roku 1800 w mieście stacjonowała zwycięska armia [[Francja\|francuska]]. Francuzi nałożyli na miasto wysokie kontrybucje, które ponownie doprowadziły finanse miasta do ruiny. === ~~Prowincja~~Księstwo ~~Bawarii~~Ratyzbony (~~1803–1933~~1803–1810) === ▲[[Plik:Regensburg Neupfarrplatz 1892.jpg\|thumb\|Neupfarrplatz, 1892]] W 1803 sejm Rzeszy niemieckiej podjął w Ratyzbonie jedną z ostatnich swoich decyzji, mianowicie o [[Sekularyzacja\|sekularyzacji]] i [[mediatyzacja\|mediatyzacji]] (niem. ''Reichsdeputationshauptschluss''), która zwiastowała koniec [[Święte Cesarstwo Rzymskie\|Świętego Cesarstwa Rzymskiego]]. Z mocy tej decyzji powstało niezależne księstwo Ratyzbony z kanclerzem [[Karol Teodor Dalberg\|Karolem Teodorem Dalberg]] na czele. Z powodu licznych sprzeciwów Bawarii, van Dalberg objął władzę w księstwie dopiero z początkiem lutego 1805. W 1806, pod naciskiem Napoleona, władcy państw niemieckich wystąpili z cesarstwa, zakładając [[Związek Reński]] pod patronatem cesarza Francuzów. Dalberg stanął na jego czele (niem.'' Fürstprimas'').▼ ▲[[Plik:Regensburg um 1900.jpg\|thumb\|Ratyzbona, 1900]] ▲[[Plik:Regensburg-~~porta~~steinerne-~~praetoria 2~~Bruecke.jpg\|thumb\|~~upright\|Porta~~Panorama ~~Praetoria~~Ratyzbony]] ▲W 1803 sejm Rzeszy niemieckiej podjął w Ratyzbonie jedną z ostatnich swoich decyzji, mianowicie o [[Sekularyzacja\|sekularyzacji]] i [[mediatyzacja\|mediatyzacji]] (niem. ''Reichsdeputationshauptschluss''), która zwiastowała koniec [[Święte Cesarstwo Rzymskie\|Świętego Cesarstwa Rzymskiego]]. Z mocy tej decyzji powstało niezależne księstwo Ratyzbony z kanclerzem [[Karol Teodor Dalberg\|Karolem Teodorem Dalberg]] na czele. Z powodu licznych sprzeciwów Bawarii, van Dalberg objął władzę w księstwie dopiero z początkiem lutego 1805. W 1806, pod naciskiem Napoleona, władcy państw niemieckich wystąpili z cesarstwa, zakładając [[Związek Reński]] pod patronatem cesarza Francuzów. Dalberg stanął na jego czele (niem. '' Fürstprimas''). 20 kwietnia 1809 podczas [[wojny napoleońskie\|V koalicji]] (wojny Francji przeciwko [[Wielka Brytania\|Wielkiej Brytanii]] i [[Austria\|Austrii]]) Ratyzbona została zajęta przez wojska austriackie. Francuzi wzięli miasto szturmem trzy dni później, a Napoleon został ranny. Dalberg zachował swój urząd jako [[arcybiskup]] miasta (aż do swojej śmierci w 1817), ale pod naciskiem Napoleona musiał poddać Ratyzbonę w maju 1810 [[Królestwo Bawarii\|Królestwu Bawarii]]. Otrzymał za to dobra książęce [[Hanau]] i [[Fulda]] wraz z tytułem [[Wielki książę\|wielkiego księcia]] Frankfurtu (niem. ''Großherzog von Frankfurt''). === Królestwo Bawarii (1810-1918) === Przejęcie przez Bawarię oznaczało utratę znaczenia politycznego i uprzywilejowanej pozycji miasta w starej Bawarii. Stosunki gospodarcze Ratyzbony pogorszyły się już tak znacznie w okresie wolnego miasta, że dalsza niezależność nie była możliwa choćby z tego powodu. Linia 153 ⟶ 154: Ratyzbona zaczęła ponownie zyskiwać na znaczeniu w połowie XIX w. W 1859 otrzymała połączenie kolejowe z Monachium i [[Norymberga\|Norymbergą]]. W 1867 wraz z Królestwem Bawarii Ratyzbona została częścią [[Cesarstwo Niemieckie\|zjednoczonych Niemiec]]. W 1890 roku z populacją 34 516 mieszkańców<ref>[http://www.verwaltungsgeschichte.de/bay_regensburg.html]</ref> Ratyzbona stanowiła piąte największe miasto Bawarii. === III Rzesza === Linia 171 ⟶ 174: W 1997 Ratyzbona otrzymała Nagrodę Europy za pracę na rzecz integracji europejskiej. W 2013 roku 12% mieszkańców miasta stanowili obcokrajowcy, spośród których najliczniejsze grupy stanowiły osoby urodzone w [[Rosja\|Rosji]] (6658 osób), [[Polska\|Polsce]] (5356), na [[Ukraina\|Ukrainie]] (4013), w [[Turcja\|Turcji]] (3985) i [[Rumunia\|Rumunii]] (3776). == Zabytki == [[Plik:Regensburger Dom 01.JPG\|thumb\|upright\|Katedra]] * Historyczne centrum miasta zachowało się w bardzo dobrym stanie i tworzy największą średniowieczną starówkę na terenie Niemiec. Poza tym posiada największą na północ od Alp liczbę tzw. wież rodowych budowanych przez bogate rodziny patrycjuszy. Im wyższa wieża tym większe uznanie dla rodziny. Obecność tak wielu wież rodowych, niezmiernie popularnych we [[Włochy\|Włoszech]], przyczyniła się do nadania miastu przydomka „Najbardziej na północ wysuniętego miasta Włoch”. 12 lipca 2006 Stare Miasto w Ratyzbonie zostało wpisane na [[lista światowego dziedzictwa UNESCO\|listę światowego dziedzictwa kultury UNESCO]]. * [[gotyk\|gotycka]] [[katedra w Ratyzbonie\|katedra]], której budowę rozpoczęto w XIII wieku<ref>{{cytuj książkę \|nazwisko= Praca zbiorowa\|imię= \|tytuł= Zielony Przewodnik – Niemcy\|wydanie= \|wydawca= Helion SA\|miejsce= Gliwice\|rok= 2009\|isbn= 978-83-246-4928-0 \|strony= 585}}</ref>. Linia 181 ⟶ 187: == Osoby związane z Ratyzboną == * [[Karol Teodor Dalberg]] – książę Ratyzbony 1803-1810 * [[Allan Zeman]] – przedsiębiorca i multimilioner z [[Hongkong]]u; urodził się w tym mieście.▼ * Thomas Dietz – Światowej klasy żongler. Trzykrotny mistrz świata. Pochodzi z tego miasta * [[Konrad z Megenberga]] – historyk<ref>[http://www.wdl.org/en/item/3158/ Book of Nature].</ref> * [[Jerzy Maćków]] – polski politolog * Josef Ratzinger - Papież Benedykt XVI▼ * [[Maksymilian II Habsburg]] – król Czech, król Węgier i Chorwacji, Święty Cesarz Rzymski; zmarł w tym mieście ▲* ~~Josef~~[[Joseph Ratzinger]] -– Papież Benedykt XVI * [[Tomasz Skweres]] – polski kompozytor ▲* [[Allan Zeman]] – przedsiębiorca i multimilioner z [[Hongkong]]u; urodził się w tym mieście. == Miasta partnerskie == [[Plik:Stadtansicht Regensburg.JPG\|thumb\|Widok na Most Kamienny i katedrę]] * {{Flaga\|SCO}} [[Aberdeen]], [[Szkocja]] * {{Flaga\|ITA}} [[Bressanone]], [[Włochy]]

Ratyzbona: Różnice pomiędzy wersjami