Kosmos (powieść): Różnice pomiędzy wersjami

'''Kosmos''' – ostatnia [[powieść]] [[Witold Gombrowicz|Witolda Gombrowicza]], wydana po raz pierwszy w 1965 roku przez Instytut Literacki w [[Paryż]]u. Kolejne wydanie zostało włączone do jedenastotomowych ''Dzieł zebranych'' – wydawanych w Paryżu w latach 1967–1977. W [[Polska|Polsce]] po raz pierwszy powieść została wydana w dziesięciotomowych ''Dziełach zebranych'' wydawanych w latach 1986–1988 przez [[Wydawnictwo Literackie]] w [[Kraków|Krakowie]] pod redakcją [[Jan Błoński|Jana Błońskiego]]{{fakt|data=20102008-0309}}.

''Kosmos'', opatrzony później (jak inne jego dzieła) obszernym autokomentarzem pisarza i określany przez wielu badaczy jako arcydzieło Gombrowicza{{fakt|data=20102008-0309}}, to powieść, której tematem staje się problem [[percepcja|percepcji]] świata, relacji między jednostką a [[rzeczywistość|rzeczywistością]] oraz [[świadomość|świadomością]]. Gombrowicz podejmuje w niej próbę analizy aktu poznawczego oraz uchwycenia mechanizmu odbierania lub kreacji świata przez [[intelekt]] i [[wyobraźnia|wyobraźnię]] jednostki (okrzyk narratora: „Dzika potęgo myśli wątłej!”). Kwestie te najlepiej ilustruje fragment ''Dziennika'' z roku 1966:

''„Spośród nieskończoności zjawisk, które zdarzają się wokół mnie wyodrębniam jedno. Wybieram np. popielniczkę na stole (reszta pozostaje w cieniu). Jeśli percepcja tego typu tłumaczy się (np. zauważyłem popielniczkę, ponieważ chce strząsnąć do niej popiół z papierosa, którego właśnie palę), wszystko jest na swoim miejscu. Jeśli spostrzegłem tę popielniczkę przypadkiem i więcej do niej nie wracam, wtedy również wszystko jest w porządku. Jeśli jednak po zauważeniu zjawiska, bez żadnego specjalnego znaczenia wracam do niego, wtedy jest właśnie bieda. Dlaczego do niej wróciłeś, jeżeli jest bez znaczenia? Ach tak! A więc jednak coś dla ciebie znaczyła od momentu, w którym znów na nią spojrzałeś. Oto jak z powodu prostego faktu, że skoncentrowałeś się bez powodu o sekundę za długo na jakimś zjawisku, ta rzecz zaczyna wyróżniać się z całej reszty, wypełniać się sensem. Jest coś w świadomości, co ją przekształca w pułapkę zastawioną na nią samą”''{{fakt|data=20102008-0309}}

Osobny, mało podejmowany w badaniach{{fakt|data=20102008-0309}} (poza [[Antoni Libera|Antonim Liberą]]), temat ''Kosmosu'' stanowi [[Erotyka (seksualizm)|erotyzm]] jako mroczny wymiar relacji międzyludzkich, budzący [[parafilia|perwersyjne]] fascynacje (podglądanie Leny, obecność przy [[masturbacja|masturbacji]] Leona), a związany z udręką, niespełnieniem i goryczą.